Gołkowice (województwo śląskie)

	Gołkowice
	Gołkowice
	; Kościół św. Anny w Gołkowicach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	wodzisławski
Gmina	Godów
Liczba ludności (stan na 31.12.2019 r.)	4008
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	44-341
Tablice rejestracyjne	SWD
SIMC	0214416
	Położenie na mapie gminy Godów Gołkowice
	Położenie na mapie Polski Gołkowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Gołkowice
	Położenie na mapie powiatu wodzisławskiego Gołkowice
	49°54′50″N 18°30′54″E/49,913889 18,515000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artykuł	49°54′50″N 18°30′54″E
- błąd	39 m
WD	49°54'44"N, 18°30'11"E
- błąd	39 m
Odległość	925 m

Zobacz też: Gołkowice w innych znaczeniach tej nazwy.

Gołkowice (niem. Golkowitz) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie wodzisławskim, w gminie Godów. Jest drugą co do wielkości^{[potrzebny przypis]} wsią w gminie.

Nieoficjalny herb wsi Gołkowice

PołożenieEdytuj

Sołectwo Gołkowice wchodzi w skład gminy Godów. Jest to miejscowość o powierzchni 946 ha (co stanowi 24,84% powierzchni gminy), w której mieszka 3822 osób^[2].

Liczba ludności na przełomie lat^[3]:

31.12.2004	31.12.2005	31.12.2006	31.12.2007	31.12.2008	31.12.2013
3418	3447	3482	3517	3582	3822

Gołkowice graniczą:

od południa – z Czechami,
od północy – ze Skrzyszowem,
od wschodu – z miastem Jastrzębie-Zdrój,
od zachodu – z Godowem.

Gmina Godów położona jest w zlewni rzeki Olzy, prawobrzeżnego dopływu Odry. Piotrówka będąca prawobrzeżnym dopływem Olzy ma swój początek w Czechach, na odcinku ok. 6 km jest rzeką graniczną, a przepływa przez sołectwa Skrbeńsko, Gołkowice, Godów. Szotkówka, też będąca prawobrzeżnym dopływem Olzy, przepływa wraz ze swoim prawobrzeżnym dopływem Leśnicą przez sołectwa Gołkowice i Godów.

Geograficznie, Gołkowice leżą na Wysoczyźnie Kończyckiej, będącej częścią Kotliny Ostrawskiej, historycznie zaś są położone na Górnym Śląsku na ziemi wodzisławskiej.

NazwaEdytuj

Nazwa Gołkowice pochodzi od imienia Gołek. W alfabetycznym spisie miejscowości z terenu Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecną, polską nazwą Golkowice oraz nazwą zgermanizowaną Golkowitz^[4].

Integralne części wsiEdytuj

Integralne części wsi Gołkowice^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0214422	Borowica	część wsi
0214439	Głębocz	część wsi
0214445	Podlesie	część wsi
0214451	Żabków	część wsi

HistoriaEdytuj

Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w 1229 roku, w bulli papieża Grzegorza IX dla benedyktynów tynieckich, zatwierdzającej ich posiadłości w okolicy Orłowej, w tym wieś Uchilsko^[7]^[8]. Powstała w 1268 filia tegoż klasztoru w Orłowej posiadała pod koniec XIII wieku prawa do dochodów z tej wsi^[9].

W 1278 książę opolsko-raciborski Władysław wydał dokument „in curia nostra circa Golcowitz”, tj. „na naszym dworze pod Gołkowicami”, tak więc istniał tu już wówczas dwór będący własnością książęcą. W tym dokumencie wydanym w Gołkowicach książę Władysław (Wodzisław) zezwolił swemu rycerzowi Stefanowi na lokację wsi Żernica na prawie niemieckim^[10].

Od końca XV aż do XIX wieku Gołkowice należały do Wodzisławskiego Państwa Stanowego. W wyniku wojen śląskich Gołkowice wraz z całą ziemią wodzisławską znalazły się w Królestwie Pruskim^[11].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje stosunki ludnościowe na terenie wsi – „In Golkowitz befinden sich 149 Haushaltungen 740 polnisch Sprechenden(...).”, czyli w tłumaczeniu na język polski „W Gołkowicach znajduje się 149 gospodarstw domowych z 740 mieszkańcami mówiącymi po polsku(...)”^[12].

W 1922 roku wieś została włączona do II Rzeczypospolitej.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie katowickim.

Osobny artykuł: Placówka Kontrolna Małego Ruchu Granicznego Gołkowice.

Kultura i sportEdytuj

W Gminnym Centrum Kultury, Turystyki i Sportu działa zespół taneczny „Iskierki” oraz zespół wokalny „Absolut”.

W miejscowości działa Klub Sportowy KS-27 Gołkowice, który powstał w 1927 r. Jego założycielami byli: H. Mynte, E. Majewicz i M. Dworok. Rozpoczynając występy od klasy C drużyna KS-27 doszła w okresie międzywojennym do B – klasy. We wrześniu 1939 roku, kiedy drużyna posiadała już na swoim koncie wiele sukcesów, rozpoczęła się II wojna światowa. Po reaktywowaniu sportowej działalności już w maju 1945 r. Klub zmienia szyld i przyjmuje nazwę Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe (T.G.S.). Pierwszym powojennym prezesem Klubu Sportowego był Jozef Wojtek, a drużyna piłkarska szybko awansuje do klasy A – najwyższa klasa w Podokręgu Rybnickim. W latach 1952–1953 powstają zrzeszenia sportowe i klub przyjmuje następujące nazwy: „Gwardia” (prezes R. Wojtek), „Górnik” (prezes R. Wojtek) i „Sparta” (prezes J. Kramliczek). W 1957 r. na 30-lecie klubu sportowego A. Damec – prezes i P. Grzonka – sekretarz, przywracają klubowi sportowemu pierwotną nazwę KS-27. Nazwa ta przetrwała do dnia dzisiejszego. W 2010 r. klub występował w B-klasie podokręgu Rybnik. W klubie tym występował reprezentant Polski Grzegorz Tomala.

Komunikacja i transportEdytuj

Osobny artykuł: Przejście graniczne Gołkowice-Závada.

ReligiaEdytuj

Zabytkowy Kościół Ewangelicko-Augsburski

Na terenie sołectwa działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

ZabytkiEdytuj

Miejscowy Plan Zagospodarowania gminy Godów z 2002 roku podaje, iż Kościół Św. Anny w Gołkowicach został objęty strefą A ochrony konserwatorskiej wpisany jest pod nr 759/66 (nr rej. A/525/2019^[13]) do rejestru zabytków województwa śląskiego. Ochroną konserwatorską „B” w Gołkowicach objęto:

kościół ewangelicko-augsburski przy ul. Cmentarnej,
kościół pw. św. Anny wraz z kapliczką Jana Nepomucena przy ul. 1 Maja,
kaplicę przy ul. 1 Maja,
kaplicy przy ul. Jana III Sobieskiego
zamek średniowieczny - Rejestr NID - numer rejestru - 1170/70 z 1970-12-29 (stanowisko 1) - nieistniejący
średniowieczne grodzisko stożkowate - Rejestr NID - numer rejestru - 1169/70 z 1970-12-29 (stanowisko 2)

Zabytkowy spichlerz z Gołkowic został przed II wojną światową przeniesiony do Katowic. Miał stanowić, wraz z drewnianym kościołem pw. św. Michała przeniesionym z Syryni, zaczątek powstającego skansenu na terenie katowickiego Parku Kościuszki^[14].

TurystykaEdytuj

Znaki szlaków rowerowych R4 i 24C

Przez miejscowość przebiega międzynarodowa trasa rowerowa EuroVelo 4 (Szlak Europy Centralnej) – w Polsce wyznakowana jako R-4 , obecnie od granicy polsko-czeskiej do Krakowa. Trasa ta ma w gminie wspólny przebieg z czerwoną trasą rowerową nr 24, tzw. Pętlą rowerową Euroregionu Śląsk Cieszyński.
Szlak Zamków nad Piotrówką – Kończyce Wielkie – Kończyce Małe – Zebrzydowice – Marklowice Górne – Marklowice Dolne – Pierstna – Piotrowice koło Karwiny – Skrbeńsko – Gołkowice (25 km)
Pieszy turystyczny Szlak im. Powstańców Śląskich (18,40 km) → trasa: Szeroka – Godów^[15]
Żelazny Szlak Rowerowy (43 km).

Znane osoby pochodzące z GołkowicEdytuj

Marian Dziędziel (aktor)
Franciszek Surma (pilot)
Leopold Zarzecki (działacz niepodległościowy).

PrzypisyEdytuj

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
↑ Według stanu na dzień 31.12.2013 r [1].
↑ Dane Urzędu Gminy.
↑ Johann Knie 1830 ↓, s. 196.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].
↑ Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego (online). (Wyd.) Wojciech Kętrzyński, Stanisław Smolka. Lwów: 1875, s. XIa, XIb.
↑ Historia wsi na www.gorzyce.pl.
↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 430. ISBN 978-83-926929-3-5.
↑ Historia sołectwa Gołkowice.
↑ Franz Henke, „Kronika”, Wodzisław Śląski 2003.
↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 789.
↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-11-02]
↑ Maria Lipok-Bierwiaczonek, Lech Szaraniec (pod red.): 80 lat historii Muzeum Śląskiego w Katowicach, 20 lat restytucji. Katowice: Muzeum Śląskie, 2004, s. 44. ISBN 83-87455-93-8.
↑ http://www.pttk.jasnet.pl/czerwony-szlakiem-powstan-slaskich.

BibliografiaEdytuj

Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schlesien... Breslau: Barth und Comp., 1830.
Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzneEdytuj

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].

[2] Według stanu na dzień 31.12.2013 r [1].

[3] Dane Urzędu Gminy.

[CITEREFJohann_Knie1830196-4] Johann Knie 1830 ↓, s. 196.

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-6] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].

[7] Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego (online). (Wyd.) Wojciech Kętrzyński, Stanisław Smolka. Lwów: 1875, s. XIa, XIb.

[8] Historia wsi na www.gorzyce.pl.

[9] Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 430. ISBN 978-83-926929-3-5.

[10] Historia sołectwa Gołkowice.

[11] Franz Henke, „Kronika”, Wodzisław Śląski 2003.

[CITEREFFelix_Triest1865789-12] Felix Triest 1865 ↓, s. 789.

[13] Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-11-02]

[14] Maria Lipok-Bierwiaczonek, Lech Szaraniec (pod red.): 80 lat historii Muzeum Śląskiego w Katowicach, 20 lat restytucji. Katowice: Muzeum Śląskie, 2004, s. 44. ISBN 83-87455-93-8.

[15] ttp://www.pttk.jasnet.pl/czerwony-szlakiem-powstan-slaskich.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]