Gocław (Warszawa)

część dzielnicy Praga-Południe w Warszawie

Gocław – osiedle i obszar MSI[3] w dzielnicy Praga-Południe w Warszawie.

Gocław
Osiedle Warszawy
Ilustracja
Panorama Gocławia
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miasto

Warszawa

Dzielnica

Praga-Południe

Data założenia

1977 (osiedle)

W granicach Warszawy

1 kwietnia 1916[1][2]

Powierzchnia

4,1 km²

Tablice rejestracyjne

WF

Plan Gocławia (dzielnicy Warszawy)
Plan Gocławia (dzielnicy Warszawy)
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gocław”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gocław”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gocław”
52°13′59″N 21°05′16″E/52,233056 21,087778
Gocław – Lotnisko, osiedle Orlik
Park nad Balatonem
Park nad Balatonem
Ulica gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila“ przy Wale Miedzeszyńskim

Składa się z mniejszych osiedli: Iskra, Jantar, Orlik, Wilga, Kępa Gocławska i Przyczółek Grochowski.

Historia

edytuj

Wieś o ówczesnej nazwie Gościsław lub Gościesław, prawdopodobnie nazwana imieniem jej pierwszego właściciela, została założona w XI wieku (podobnie jak i Kamion, z którym stanowią najstarsze zamieszkałe tereny dzisiejszej Warszawy)[4]. Dokumenty historyczne z 1155 roku wymieniają miejscowość jako własność biskupa płockiego. W późniejszym okresie weszła ona w skład dóbr Kamion.

Wieś duchowna Gocław była własnością prebendalną płockiej kapituły katedralnej w 1542 roku[5].

W 1580 powierzchnia rolna Gocławia wynosiła ok. 115 ha. W lipcu 1655 na terenie Gocławia stoczono trzydniowa bitwę z wojskami szwedzko-brandenburskimi[6], w wyniku czego wieś została zniszczona. W 1755 roku Gocław i Kępa Gocławska liczyły 17 domów. W 1780 król Stanisław August Poniatowski nabył teren Gocławia i odstąpił swemu bratankowi Stanisławowi Poniatowskiemu. W 1795, po utracie niepodległości, dobra te przeszły na własność skarbu państwa pruskiego. W 1827 Gocław liczył 22 domy i 168 mieszkańców, a w 1912 – 497 mieszkańców.

Gocław (wraz z Grochowem i Saską Kępą) przyłączono do Warszawy w kwietniu 1916 roku, tworząc 17. okręg Grochów (komisariat Policji Państwowej XVII). W jego obrębie zamieszkiwało wówczas ok. 5500 mieszkańców – przeważnie w parterowych i drewnianych budynkach, pozbawionych większości urządzeń komunalnych. W okresie II RP na Gocławiu planowano drugie po Okęciu lotnisko międzynarodowe, zabezpieczono nawet teren pod budowę Lotniska Gocław.

Po II wojnie światowej, w 1946, na terenach Gocławia założono lotnisko sportowe Aeroklubu Warszawskiego, które istniało do połowy lat 70. XX wieku.

W 1977 roku Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle Młodych” rozpoczęła na jego miejscu budowę największego na prawym brzegu Wisły zespołu mieszkaniowego Gocław-Lotnisko. Generalnym projektantem przedsięwzięcia został Tadeusz Mrówczyński. W nawiązaniu do lokalizacji w miejscu zlikwidowanego lotniska, osiedlom mieszkaniowym na Gocławiu nadano nazwy odnoszące się do polskich samolotów[7]:

W XXI wieku, w latach 2010–2017[8], na granicy Gocławia i sąsiedniej Saskiej Kępy wybudowano tzw. Osiedle Saska[9].

Geografia

edytuj

Granice Gocławia

edytuj

Gocław, według podziału Miejskiego Systemu Informacji (tzw. Obszar „Gocław” tego systemu; nie jest to jednak jednostka administracyjna), obejmuje tereny ograniczone[10]:

W tak wyznaczonych granicach osiedle ma 410,5 ha (4,1 km²) powierzchni.

Podział wytyczony przez Miejski System Informacji wzbudza jednak kontrowersje, gdyż w wielu przypadkach nie uwzględnia uwarunkowań historycznych. Podobnie jest również w przypadku Gocławia – wyłączono z niego Kępę Gocławską (według MSI jest to część Saskiej Kępy), a włączono Przyczółek Grochowski (historycznie to część Grochowa) oraz zabudowania wzdłuż ul. Ostrobramskiej (obydwa te obszary nie są traktowane jako część Gocławia w podziale na pomocnicze jednostki samorządowe Pragi-Południe).

Ukształtowanie powierzchni

edytuj

Gocław położony jest w całości na obszarze Doliny Środkowej Wisły. Jego najniższe punkty znajdują się na południu wzdłuż brzegu Wisły i osiągają wysokość 79,8 m n.p.m. Teren łagodnie wznosi się ku północy, by w okolicach ul. Ostrobramskiej osiągnąć 86,0 m n.p.m. Jedynie sztuczne nasypy osiągają większe wysokości, np. korona Wału Miedzeszyńskiego ma 88,1 m n.p.m.[11]

Hydrografia

edytuj

Głównym ciekiem wodnym Gocławia jest Wisła, stanowiąca jego południową granicę na długości 800 m. Na obszarze zalewowym, pomiędzy brzegiem Wisły a wałem przeciwpowodziowym, znajdują się okresowe i stałe zalewy zmieniające swoje kształty po każdym wylewie Wisły. Granicę południowo-wschodnią wyznacza Kanał Nowa Ulga (2520 m z całkowitej długości kanału wynoszącej 5600 m stanowi odcinek graniczny Gocławia) oraz, przy samej ul. Ostrobramskiej na odcinku długości ok. 40 m, bezimienny kanał wpadający do Kanału Nowa Ulga.

Równoleżnikowo przez Gocław przepływa Kanał Gocławski, mający 2320 m długości, wypływający z Jeziora Gocławskiego (powierzchnia jego wynosi 1,65 ha) i wpadający do Kanału Nowa Ulga. Górny bieg tego kanału, powyżej Jeziora Gocławskiego, nosi nazwę Kanału Wystawowego (na mapach czasami nazywany Kanałem Kamionkowskim) i na niewielkim odcinku (ok. 50 m) również znajduje się na terenie Gocławia.

W środkowej części od Kanału Gocławskiego odchodzi niewielka odnoga, na której utworzony jest sztuczny zbiornik niemający nazwy oficjalnej, a nieoficjalnie nazywany Balatonem lub Jeziorkiem Balatońskim[12]. Jezioro to ma powierzchnię 2,64 ha i łączy się z Kanałem Gocławskim dwoma kanałami łącznikowymi – zachodnim o długości 60 m i wschodnim o długości 55 m.

Transport

edytuj

Główną sieć ulic tworzą: ul. Abrahama, Umińskiego, Jugosłowiańska, Meissnera (te ulice tworzą elipsę), ul. gen. A.E. Fieldorfa „Nila” (północ – południe) i Bora-Komorowskiego (wschód – zachód).

Na osiedlu znajduje się pętla autobusowa ZTM. Węzeł komunikacyjny „Bora Komorowskiego” umożliwia łatwe połączenie z Trasą Siekierkowską. Trwają prace nad rozbudową sieci komunikacyjnej Gocławia o tramwaj oraz linię metra M3.

Rada osiedla

edytuj

Na terenie Gocławia działa Rada Osiedla Gocław, samodzielna jednostka pomocnicza dzielnicy Praga-Południe, z siedzibą przy ul. Przemyka 2[13].

Oświata

edytuj

Szkoły podstawowe

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy (Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1916 nr 29 poz 79)
  2. Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1917 nr 63 poz 259
  3. Obszary MSI. Dzielnica Praga-Południe. [w:] Zarząd Dróg Miejskich [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 2020-04-10].
  4. „Dzieje Pragi” Komitet redakcyjny: J. Kazimierski, R. Kołodziejczyk, Ż. Kormanowa, H. Rostkowska. – Warszawa 1970, PWN.
  5. Antoni Julian Nowowiejski, Płock: monografia historyczna, [1930] s. 334.
  6. Stefan Kieniewicz (red.): Warszawa w latach 1526–1795. Tom II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 183. ISBN 83-01-03323-1.
  7. Jerzy Majewski. Opowieść o lotnisku, którego nie było. „Stolica”, s. 18, maj 2019. 
  8. Osiedle Saska Warszawa. urbanity.pl, 2018-01-15. [dostęp 2021-07-13].
  9. Jarosław Osowski: Osiedle na skraju Gocławia to "Saska Kępa"? Deweloper wykorzystuje nieprecyzyjne oznakowanie. warszawa.wyborcza.pl, 2016-10-19. [dostęp 2019-07-26].
  10. Obszary MSI. Dzielnica Praga-Południe. [w:] Zarząd Dróg Miejskich [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 2018-10-20].
  11. Mapa topograficzna Polski 1:10 000. Ark. N-34-139-A-c-2 Warszawa-Grochów. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2002.
  12. Balaton jest bliżej, niż myślisz – na Gocławiu.
  13. Samorząd Osiedla Gocław. [w:] Urząd dzielnicy Praga-Południe [on-line]. [dostęp 2019-03-04].