Godzisław Baszko
Godzisław Baszko (łac. Godislaus Basco) – kustosz katedry poznańskiej w XIII wieku, znany z dokumentów z lat 1268–1273 oraz z zapisków w Kronice wielkopolskiej z lat 1257 i 1265[1]. W XVIII i XIX wieku wydawano pod jego imieniem Kronikę wielkopolską, jednak większość współczesnych badaczy odrzuca hipotezę, że był autorem przynajmniej części tekstu tego dzieła[2].
| kustosz katedry poznańskiej | |
| Okres sprawowania |
1268–1273 |
|---|---|
| Wyznanie | |
| Kościół | |
Nieznane są daty urodzenia ani śmierci Godzisława. Był członkiem kapituły poznańskiej i pełnił funkcję kustosza tamtejszej katedry. Imię Baszko było zapewne polskim zdrobnieniem od Barłomieja[1]. Jego pierwsze imię jest sporne. W jednym z dokumentów występuje jako Gotszalk, stąd część badaczy uważa, że był mieszczaninem niemieckiego pochodzenia[3].
W tekście Kroniki wielkopolskiej Godzisław pojawia się dwukrotnie w pierwszej osobie – w rozdziale 118, pod rokiem 1257 (ego Basco vidi ferre) oraz w rozdziale 145, pod rokiem 1265 (misrerunt me Godislaum custodem eiusdem ecclesaie Basconem cognomine)[4]. Na tej podstawie w XVIII i XIX wieku uznano Godzisława Baszka za drugiego albo też jedynego autora Kroniki wielkopolskiej[5]. Autorstwa Baszka dowodził w XIX wieku między innymi August Mosbach, poparł jego tezy Antoni Małecki, a w XX wieku na Baszka wskazywała Brygida Kürbis[4].
Pod koniec XX wieku uczeni wykazali, że Baszko nie był autorem Kroniki wielkopolskiej. Nie ma bowiem żadnego dowodu na to, że Baszko żył jeszcze w roku 1295, kiedy to zapisano w Kronice sformułowanie: Przemysła dziś panującego króla. Próby udowodnienia dożycia przez Baszka do koronacji Przemysła II okazały się nieprzekonujące, gdyż nie ma to śladów w dokumentach poznańskich. Wysunięto więc hipotezę, że Baszko wstąpił po roku 1273 do klasztoru franciszkanów w Kaliszu, gdzie kontynuował prace historyczne, ale tego faktu również nie można potwierdzić żadnymi dowodami[5].
Jak wskazali badacze, w kilku miejscach Kroniki wielkopolskiej wpisano teksty różnych dokumentów in extenso. Najprawdopodobniej więc, zapisany na kartach tego dzieła zwrot w pierwszej osobie (Ja Godzisław zwany Baszkiem, kustosz poznańskiej katedry) przekopiowano bez zmian z jakiejś notatki lub dokumentu Godzisława[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Kürbis 2010 ↓, s. 20.
- ↑ Skibiński 2012 ↓, s. 260–261.
- ↑ Starnawska 1989 ↓, s. 45.
- ↑ a b Dąbrowski 1964 ↓, s. 133.
- ↑ a b c Kürbis 2010 ↓, s. 20–21.
Bibliografia edytuj
- Wydania Kroniki Wielkopolskiej z Godzisławem Baszko jako autorem
- Boguphali II. episcopi Poznaniensis Chronicon Poloniae: cum continuatione Pasconis custodis Posnaniensis. W: Scriptores rerum Silesiacarum, T. 2. Friedrich Wilhelm Sommersberg (ed.). Wrocław: Michaelus Hubertus, 1730, s. 18–78. (łac.).
- Boguphali. II. de armis et Domo Rosarum Episcopi Posnaniensis Chronicon Poloniae cum Continuatione, à pag. 132. Baszkonis Custodis Pos.. Friedrich Wilhelm Sommersberg (ed.), Józef Andrzej Załuski (red.). Warszawa: XX. Pijarzy, 1752. (łac.).
- Boguphali II episcopi Posnaniensis Chronicon Poloniae, cum continuatione Basconis custodis Posnaniensis. W: Monumenta Poloniae Historica, T. 2. Wacław Alexander Maciejowski (ed.), August Bielowski (red.). Lwów: August Bielowski, 1872, s. 467–598. (łac.).
- Tłumaczenia Kroniki Wielkopolskiej z Godzisławem Baszko jako autorem
- Kronika Lechitów i Polaków napisana przez Godzisława Baszko Kustosza Poznańskiego w drugiey połowie wieku XIII: z dawnego Rękopismu Biblioteki Willanowskiéy przetłomaczona. Hipolit Kownacki (tł.). Warszawa: XX. Pijarzy, 1822.
- Literatura
- Jan Dąbrowski: Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1964.
- Brygida Kürbis: Wstęp. W: Kronika wielkopolska. Kazimierz Abgarowicz (tł.), Brygida Kürbis (red.). Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2010, s. 7–33. ISBN 97883-242-1275-0.
- Edward Skibiński: Kronika wielkopolska. W: Vademecum historyka mediewisty. Jarosław Nikodem, Dariusz Andrzej Sikorski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 260–265. ISBN 978-83-01-17239-8.
- Maria Starnawska. O składzie społecznym kapituły poznańskiej w okresie rozbicia dzielnicowego. „Kwartalnik Historyczny”. 96 (3/4), s. 31–48, 1989. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.