Goethyt, getyt[6] – pospolity minerał z gromady wodorotlenków. Chemicznie jest to tlenek wodorotlenek żelaza(III), FeO(OH), w polimorficznej formie α[4].

Goethyt
Ilustracja
Goethyt
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy

getyt

Skład chemiczny

tlenek wodorotlenek żelaza(III), FeO(OH)

Twardość w skali Mohsa

5,0–5,5[1]

Przełam

nierówny[1]

Łupliwość

dokładna[1]/doskonała[2][3]

Pokrój kryształu

igiełkowy[1]

Układ krystalograficzny

rombowy[1]

Właściwości mechaniczne

kruchy[1]

Gęstość

4,3 g/cm³[1]

Właściwości optyczne
Barwa

od żółtej do czarnobrunatnej, czerwonobrunatna[1]

Rysa

brunatna[1]/żółta[3]

Połysk

metaliczny do matowego[1]

Współczynnik załamania

0,133-0,134[4]

Inne
Dodatkowe dane
Klasyfikacja Strunza

4/F.06[5]

Goethyt – skupienie nerkowate

Został nazwany w 1806 r. na cześć niemieckiego poety Johanna Wolfganga von Goethego[6][7]. Nazwa dotyczyła początkowo lepidokrokitu, minerału o tym samym składzie chemicznym, lecz o innej strukturze krystalicznej[7]. Wraz z lepidokrokitem goethyt tworzy mieszaninę zwaną limonitem[2].

Właściwości

edytuj

Tworzy skupienia promieniste, nerkowate, groniaste, zbite lub ziemiste. Wykształca kryształy igiełkowe[1] lub włoskowe, z wyraźnym podłużnym prążkowaniem[2]. Tworzy pseudomorfozy wielu minerałów[1]. Stosunkowo często występuje pod postacią amorficzną, zwykle jest dość słabo wykrystalizowany[3].

Różnie wykształcone odmiany goethytu bywają określane odrębnymi nazwami[2].

Ulega reakcjom: hydratacji (powstaje lepidokrokit) oraz dehydratacji (produktem jest hematyt)[7]. Roztwarza się w kwasie solnym[8].

Występowanie

edytuj

Jest produktem przeobrażania (wietrzenia[7]) minerałów żelaza (np. pirytu, magnetytu[7]) w złożach rud żelaza; formuje się w czapie żelaznej, laterytach, żelaziakach czy piaskowcach żelazistych[9]. Kryształy goethytu powstają również w pogazowych pęcherzach skał wulkanicznych, w strefach utleniania kruszców. Często towarzyszą mu m.in. kupryt, malachit, azuryt[1], hematyt, kalcyt[2].

Goethyt jest jednym z najważniejszych składników tropikalnych pokryw laterynowych oraz pokryw terra rosy[3].

Skupiska tego minerału znajdują się w Niemczech, w Siegen, Freisen[1] i Hirschberg, w Wielkiej Brytanii, w Lostwithiel, w Czechach[2], Stanach Zjednoczonych, Brazylii, RPA; Rosji oraz Australii[7].

Zastosowanie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n Rupert Hochleitner: Minerały: kamienie szlachetne, skały. Warszawa: Multico, 2022, s. 62. ISBN 978-83-7763-613-8.
  2. a b c d e f g h Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld: Leksykon przyrodniczy. Minerały. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 122, seria: Leksykon przyrodniczy. ISBN 83-7129-937-0.
  3. a b c d Ryszard Krzysztof Borówka, Bernard Cedro: Skarby ziemi. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2001, s. 71–72. ISBN 83-88276-40-9.
  4. a b c d Goethite [online], www.mindat.org [dostęp 2023-02-11].
  5. Strunz Classification – Primary Groups [online], www.mindat.org [dostęp 2023-02-10].
  6. a b Nazwy minerałów. W: National Geographic: Minerały świata. T. 4: Ametyst. RBA Coleccionables S.A.U., s. 2. ISBN 978-84-1329-296-0.
  7. a b c d e f g goethite, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-02-11] (ang.).
  8. Walter Schumann: Minerały świata. Warszawa: Alma-Press, s. 202. ISBN 978-83-7020-813-4.
  9. Monica Price, Kevin Walsh: Kieszonkowy atlas skał i minerałów. Warszawa: Solis, [cop. 2010], s. 128. ISBN 978-83-87112-84-4.