Gorączka okopowa
Gorączka okopowa (gorączka pięciodniowa) – choroba zakaźna wywoływana przez bakterie z gatunku Bartonella quintana, roznoszone przez wesz ludzką (odzieżową). Charakteryzuje się nawracającą gorączką, trwającą za każdym razem około pięciu dni. Przy zastosowaniu odpowiedniej antybiotykoterapii rokowanie u osób bez upośledzonej odporności jest zwykle pomyślne.
| Febris quintana | |
 Bakterie z rodzaju Bartonella na zastawce serca | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
| DiseasesDB | |
| MeSH | |
Nazewnictwo edytuj
Choroba, znana prawdopodobnie od starożytności[1], otrzymała cały szereg nazw: gorączka okopowa (ang. trench fever, świadectwo epidemii z czasów I wojny światowej), gorączka pięciodniowa (łac. febris quintana), gorączka (choroba) bolesnych goleni (ang. shin bone fever), gorączka wołyńska (Wołyń – kraina historyczna na Ukrainie), gorączka Mozy (Moza – rzeka we Francji), choroba Hisa-Wernera (od nazwisk odkrywców zespołu: Wilhelma Hisa Jr. i Heinricha Wernera) czy miejska gorączka okopowa (ang. urban trench fever, z powodu występowania wśród bezdomnych w amerykańskich metropoliach)[2].
Od czasu pierwszego opisania bakterii z rodzaju Bartonella (a. Bartonia) przez dr A. L. Bartona w 1909[3] nastąpiły poważne zmiany w taksonomii tych gatunków (pierwsza połowa lat 90.) Poprzednie miana: Rochalimaea/Wolhynia/Rickettsia quintana, Rickettsia pediculi, Rickettsia/Burnetia/Rochalimaea wolhynica, Rickettsia weigl sugerowały ścisły związek z rodziną Rickettsiaceae. Obecnie na podstawie badań DNA dowiedziono, że większe pokrewieństwo istnieje z rodzajami Brucella i Agrobacterium[4].
Epidemiologia edytuj
Bakterie z rodzaju Bartonella są przede wszystkim patogenami zwierzęcymi. Ludzie wydają się żywicielami przypadkowymi, którzy zostają zarażeni podczas żerowania wspólnych pasożytów albo przez bezpośredni kontakt z zanieczyszczonym materiałem odzwierzęcym. Dla Bartonella quintana typowym wektorem jest wesz ludzka (Pediculus humanus corporis), powszechnie występujący owad, który przy niedostatecznych warunkach sanitarnych łatwo przenosi się w obrębie społeczeństwa[5]. Źródłem zakażenia mogą być również hipotetycznie kleszcze z rodzaju Ixodes oraz pchły[6][7]. Liczne wybuchy epidemii miały miejsce podczas I wojny światowej, kiedy cierpiało na gorączkę okopową do 1/5 walczących na froncie żołnierzy obu stron[8]. Obecnie najczęściej spotyka się ją u osób bezdomnych[9]. Zainteresowanie B. quintana wzrosło ponownie od zakwalifikowania jej do grupy patogenów budzących szczególny niepokój (ang. emerging pathogens)[5] i identyfikacji pokrewnych gatunków chorobotwórczych[10].
Patofizjologia infekcji B. quintana była opisywana w osobnych publikacjach[11][12][13]. Patogen, obecny w odchodach wszy, do krwi przenika poprzez otarcia lub miejsca ukłuć. Prawdopodobnie równie dobrze do zakażenia może dojść bezpośrednio podczas żerowania wszy lub kleszczy na ciele gospodarza[14].
Przebieg choroby edytuj
Pacjenci z gorączką okopową charakteryzują się średnio-ciężkim stanem klinicznym. Zwykle objawy są ograniczone czasowo i ustępują bez komplikacji. Czas inkubacji trwa od kilku dni do ponad miesiąca. Pierwszym objawem bakteriemii są napady dreszczy poprzedzających gorączkę. Później (u chorych niebędących nosicielami wirusa HIV) choroba może obrać następujący przebieg[15]:
- w najkrótszej formie pojedynczy atak gorączki kończy się po 4–5 dniach
- zwykle pacjent doświadcza kilku napadów gorączkowych, każdy z nich trwa ok. 5 dni
- forma ciągła charakteryzuje się nieustępującą, podwyższoną temperaturą ciała przez okres kilku tygodni
- rzadko zdarza się, że objawy gorączkowe w ogóle nie występują
W trakcie choroby pacjent może skarżyć się z powodu bólów głowy, zawrotów, bólu zaoczodołowego, zapalenia spojówek, oczopląsu, bólów mięśniowych oraz stawowych, hepatosplenomegalii, wysypki itp. Dość często pojawia się ból w obrębie goleni[14]. Bakteriemia, którą trudno wykryć rutynowym posiewem, czasami prowadzi do rozwoju zapalenia wsierdzia. Przy braku odpowiedniej terapii infekcja B. quintana może przejść w formę przewlekłą[16].
U nosicieli HIV występują nieswoiste objawy wycieńczenia, bóle ciała, utrata wagi oraz coraz bardziej trawiące nawroty gorączki. Uszkodzenia w obrębie OUN mogą rzutować na stan psychiczny pacjenta[17].
Diagnoza edytuj
Gorączkę okopową sugeruje obecność czynników sprzyjających zakażeniu w wywiadzie i typowy przebieg toru gorączkowego. Rozpoznanie ostateczne można wykonać na podstawie posiewu metodą zmodyfikowaną, hodowli tkankowej patogenu, badań serologicznych, immunocytochemicznych lub wykorzystujących metody molekularne (głównie PCR)[18].
Miano bakterii jest zbyt niskie, aby można było je uwidocznić w rozmazie krwi. Czasem pomaga dodanie specyficznego odczynnika IF[19]. Materiał do izolacji to zwykle krew lub zmienione chorobowo tkanki. Bartonella spp. mogą być hodowane na mediach bezkomórkowych; są jednak dosyć wybrednymi drobnoustrojami i potrzebują dodatków wzbogacających pożywkę (np. wyciąg z serca królika).
Stwierdzenie w hodowli: powolnego wzrostu przez okres ponad 7 dni, małych zaokrąglonych Gram(-) pałeczek (widocznych pod mikroskopem), negatywnych wyników prób na obecność katalazy i oksydazy nasuwa podejrzenie bakterii z rodzaju Bartonella.
Testy IFA oraz metody PCR są najwłaściwszą metodą określenia konkretnego gatunku. Próby serologiczne (IFA bądź EIA) wykorzystuje się zwykle do diagnostyki osób z objawami choroby kociego pazura lub nietypowych przypadków zapalenia wsierdzia, opon mózgowych lub mózgu[5][20].
Leczenie edytuj
Dostępne są szczegółowe wytyczne leczenia zakażeń bakteryjnych Bartonella spp.[21] Dobrą odpowiedź kliniczną uzyskano stosując antybiotyki z grupy makrolidów, tetracyklin oraz ryfampicyny. Profilaktyce zachorowań sprzyja poprawa warunków sanitarnych i eradykacja wektora[22].
Przypisy edytuj
- ↑ Drancourt M, Tran-Hung L, Courtin J, et al: Bartonella quintana in a 4000-year-old human tooth. J Infect Dis 2005; 191:607–611.
- ↑ Mandell 2010; s. 2995
- ↑ Strong RP, Tyzzer EE, Brues CT, et al: Verruga peruviana, Oroya fever and uta: preliminary report of the first expedition to South America from the Department of Tropical Medicine of Harvard University. J Am Med Assoc 1913; 61:1713–1716.
- ↑ Brenner DJ, O'Connor SP, Winkler HH, et al: Proposals to unify the genera Bartonella and Rochalimaea, with descriptions of Bartonella quintana comb. nov., Bartonella vinsonii comb. nov., Bartonella henselae comb. nov., and Bartonella elizabethae comb. nov., and to remove the family Bartonellaceae from the order Rickettsiales. Int J Syst Bacteriol 1993; 43:777–786.
- ↑ a b c Foucault C, Brouqui P Bartonella quintana characteristics and clinical management Emerging Infectious Diseases ss. 217–223 Vol. 12, No. 2, February 2006
- ↑ Adelson ME, Rao RV, Tilton RC, et al: Prevalence of Borrelia burgdorferi, Bartonella spp., Babesia microti, and Anaplasma phagocytophila in Ixodes scapularis ticks collected in northern New Jersey. J Clin Microbiol 2004; 42:2799–2801.
- ↑ Rolain JM, Franc M, Davoust B, et al: Molecular detection of Bartonella quintana, B. koehlerae, B. henselae, B. clarridgeiae, Rickettsia felis, and Wolbachia pipientis in cat fleas, France. Emerg Infect Dis 2003; 9:338–342.
- ↑ Silent Enemies: The Story of the Diseases of War and Their Control. G. P. Putnam's Sons, 1942.
- ↑ Jackson LA, Spach DH: Emergence of Bartonella quintana infection among homeless persons. Emerg Infect Dis 1996; 2:141–144.
- ↑ Regnery RL, Anderson BE, Clarridge III JE, et al: Characterization of a novel Rochalimaea species, R. henselae sp. nov., isolated from blood of a febrile, human immunodeficiency virus-positive patient. J Clin Microbiol 1992; 30:265–274.
- ↑ Boonjakuakul JK, Gerns HL, Chen YT, et al: Proteomic and immunoblot analyses of Bartonella quintana total membrane proteins identify antigens recognized by sera from infected patients. Infect Immun 2007; 75:2548–2561.
- ↑ Schmid MC, Scheidegger F, Dehio M, et al: A translocated bacterial protein protects vascular endothelial cells from apoptosis. PLoS Pathog 2006; 2:e115.
- ↑ Brouqui P, Raoult D: Bartonella quintana invades and multiplies within endothelial cells in vitro and in vivo and forms intracellular blebs. Res Microbiol 1996; 147:719–731.
- ↑ a b Hagan and Bruner's Microbiology and Infectious Diseases of Domestic Animals. Cornell University Press, 1973.
- ↑ Mandell 2010, s. 2997
- ↑ Foucault C, Raoult D, Brouqui P: Randomized open trial of gentamicin and doxycycline for eradication of Bartonella quintana from blood in patients with chronic bacteremia. Antimicrob Agents Chemother 2002; 47:2204–2207.
- ↑ Mandell 2010; s. 3002
- ↑ Chomel BB, Rolain JM: Bartonella. In: Murray PR, Barron EJ, Jorgensen JH, et al ed. Manual of Clinical Microbiology, 9th ed. Washington, DC: American Society for Microbiology; 2007:850–861.
- ↑ Foucault C, Rolain JM, Raoult D, et al: Detection of Bartonella quintana by direct immunofluorescence examination of blood smears of a patient with acute trench fever. J Clin Microbiol 2004; 42:4904–4906.
- ↑ Mandell 2010, s. 3003–3005
- ↑ Rolain JM, Brouqui P, Koehler JE, et al: Recommendations for treatment of human infections caused by Bartonella species. Antimicrob Agents Chemother 2004; 48:1921–1933.
- ↑ Wilks David, Farrington Mark: The infectious diseases manual 2ed. Blackwell Science, 2003. ISBN 0-632-06417-X. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Mandell Gerald L, Bennett John E: Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases. Philadelphia: Elsevier Inc., 2010. ISBN 978-0-4430-6839-3. (ang.).
