Gorzanów
Gorzanów (niem. Grafenort[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka[6][7], nad Nysą Kłodzką, w Rowie Górnej Nysy, na pograniczu Wysoczyzny Łomnicy i Obniżenia Bystrzycy Kłodzkiej, u stóp Krowiarek, na wysokości około 310–325 m n.p.m.[2].
| wieś | |
 Zamek w Gorzanowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
310–325[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
941[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-521[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0851330 |
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°21′08″N 16°38′02″E/50,352222 16,633889[1]
| |
W latach 1945–1954 siedziba gminy Gorzanów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gorzanów. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0851347 | Muszyn | przysiółek |
Historia edytuj
Początki Gorzanowa sięgają XII wieku, kiedy istniał tu gród obronny[8]. Na początku XIV wieku powstał tu zamek królewski, który został zniszczony w roku 1470 na skutek walk mieszczan wrocławskich z królem czeskim Jerzym z Podiebradów[8]. W XIV wieku były tu: szkoła, parafia, piekarnia, młyn wodny i kuźnica[8]. W czasie wojny trzydziestoletniej obu protestanckim właścicielom wsi skonfiskowano majątki, kilka lat później Gorzanów kupił hrabia von Annaberg[8]. Trzydzieści lat później wieś kupił Jan von Herberstein, którego rodzina posiadała Gorzanów aż do XX wieku[8]. Wiek XIX to okres dynamicznego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i turystycznego wsi[8]. W Gorzanowie działały wtedy: szkoła, młyny wodne, tartaki i browar[8]. Na udostępnionym do zwiedzania zamku istniał zawodowy teatr, a we wsi była lokalna sekcja Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego[8].
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:
- zespół zamkowy, z 1570 r., przebudowany w latach 1653–1657[9] i w XIX w.:
- zamek w Gorzanowie – monumentalny, renesansowy zespół zamkowy z XVI–XVII wieku
- ściana kurtynowa południowa
- ściana kurtynowa północna
- ściana kurtynowa zachodnia
- park
- zabudowania gospodarcze
- oficyna mieszkalno-gospodarcza
- oficyna, ul. Podzamcze 7/8
- oficyna-browar, ul. Podzamcze 12
- zespół kościoła parafialnego:
- kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, zabytkowy. Pierwsze wzmianki o grodzie warownym i kościele pochodzą z II połowy XIV wieku. Do roku 1546 współwłaścicielami Gorzanowa były rodziny Raczynów i Muszynów. W roku 1657, za sprawą rodziny ówczesnego właściciela wsi, hrabiego Jana Fryderyka Herbersteina, na miejscu spalonego kościoła wzniesiono nowy, w stylu renesansowym, zaprojektowany przez Lorenza Nicelliego i Andrei Carovego; ze starego kościoła zachowano gotyckie prezbiterium. W roku 1658 bp von Hornau konsekrował nową świątynię, która była jeszcze przebudowywana w XVIII wieku w stylu barokowym. Kościół jest orientowany, jednonawowy, posiada wieżę a ołtarz główny, datowany w przybliżeniu na 1770 r., został prawdopodobnie wykonany przez Michała Ignacego Klahra[10].
- kaplica pw. Pana Jezusa, z XVIII w.
- kaplica cmentarna „Memento mori”, z XVIII w.
- kaplica pw. św. Barbary, z XVIII w.
- ogrodzenie z bramami
- kaplica odpustowa pw. św. Antoniego Padewskiego zbudowana w pierwszej połowie XVIII w. na Górze Dębowej
- dwór Muszyn, przy ul. Bystrzyckiej 8 z 1571 roku, przebudowany w 1821 roku
- dwór Raczyn, ul. Polna, z 1573 roku, przebudowany w XX w.
- dom przy ul. Bystrzyckiej 1 z połowy XVIII w., przebudowany w XIX wieku
- dom przy ul. Kłodzkiej 1, z XIX w.[11].
Filia Groß-Rosen edytuj
W miejscowości od schyłku marca 1945 do 8 V 1945 znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen, w której przetrzymywano 200 polskich Żydówek. Więźniarki pracowały przy kopaniu okopów[12], a także w okolicznych zakładach przemysłowych i gospodarstwach rolnych[8].
Szlaki turystyczne edytuj
W Gorzanowie rozpoczyna się 
szlak turystyczny prowadzący przez Hutę i Schronisko PTTK „Jagodna”, do Bystrzycy Kłodzkiej[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35098
- ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 132-148. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 322 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d e f g h i Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 328, 329. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 108
- ↑ Adam Bałabuch, Stanisław Chomiak, Marek Korgul, Wiesław Mróz, Stanisław Szupieńko, Sławomir Wiśniewski, Jan Zyzak: Schematyzm Diecezji Świdnickiej. Świdnica: Świdnicka Kuria Biskupia, 2005. ISBN 83-921533-0-8.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 62-63. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Informator. Muzeum Gross-Rosen, Wałbrzych, rok 2008, str. 35. ISBN 978-83-89824-07-3
Bibliografia edytuj
- Marek Staffa (redakcja): Słownik geografii turystycznej Sudetów, T. 15 Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy, I-BiS, Wrocław 1994, ISBN 83-85773-06-1
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.