Wikipedia

Gospodarka Poznania

Poznań jest ośrodkiem produkcji, handlu, logistyki[1] oraz turystyki biznesowej. Międzynarodowe Targi Poznańskie są największym w kraju organizatorem imprez targowych, a także konferencji i kongresów.

Panorama centrum Poznania widziana z Winograd

Produkt krajowy brutto edytuj

W 2010 r. łączna wartość produktu krajowego brutto wytworzonego w Poznaniu wyniosła 40,2 mld zł – co stanowiło trzeci wynik w kraju, po Warszawie (191,8 mld) i Krakowie (42,3 mld). Wielkość ta jest porównywalna do wartości PKB wytworzonego w podregionie katowickim (39,7 mld), a większa m.in. od wyniku podregionu trójmiejskiego (38,7 mld), Wrocławia (35,7 mld), Łodzi (33,9 mld), czy Szczecina (18,5 mld)[2].

W 2010 r. Poznań wytworzył 2,8% PKB Polski, co równocześnie stanowiło 30,5% produktu krajowego brutto województwa wielkopolskiego[2].

Poznań charakteryzuje wysoki poziom wytwarzanego PKB. Jego wielkość regularnie wzrasta, jednak przyrost ten jest często niższy niż w innych dużych miastach.

Zmiana poziomu PKB w wybranych podregionach kraju (lata 2005–2010)[2][3]
Podregion 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r.
podregion katowicki +4,1% +4,8% +11,9% +8,5% +5,2% +0,7%
Kraków +6,1% +12,0% +9,7% +5,8% +3,6% +5,1%
Łódź +4,3% +7,1% +11,4% +9,8% +3,9% +6,7%
Poznań +7,6% +4,3% +11,4% +7,4% +4,9% +3,6%
Szczecin +9,5% +6,6% +7,1% +9,6% +1,9% +2,6%
Warszawa +10,3% +10,1% +12,5% +6,7% +6,0% +6,7%
Wrocław +4,3% +11,6% +13,0% +11,6% +6,9% +4,5%
podregion trójmiejski +8,4% +6,7% +8,0% +2,0% +9,5% +4,9%

Wartość wytworzonego PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest wskaźnikiem mało obiektywnym, gdyż od wielu lat liczba mieszkańców stolicy Wielkopolski systematycznie spada ze względu na przeprowadzanie się ludności miasta do ościennych gmin powiatu poznańskiego.

Największy udział w tworzeniu produktu krajowego brutto dla miasta Poznania w 2010 r. miały następujące sektory gospodarki[2]:

  • 35,6% – handel i naprawy, zakwaterowanie i gastronomia, transport i magazynowanie, informacja i komunikacja
  • 25,5% – pozostałe usługi (m.in. działalność naukowa, usługi administrowania, administracja publiczna, obrona narodowa, ubezpieczenia społeczne, edukacja, opieka zdrowotna i pomoc społeczna, działalność kulturalna)
  • 21,4% – przemysł
  • 10,2% – działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości
  • 7,2% – budownictwo

Inwestycje publiczne edytuj

W latach 2009–2012 miasto Poznań wydało na inwestycje łącznie ponad 3158 mln zł, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje kwotę 5734 zł. Jest to trzeci wynik w Polsce po Warszawie i Wrocławiu. Zbliżoną kwotę na inwestycje wydano również w Gdańsku[4][5].

Wydatki inwestycyjne większych miast kraju w latach 2009–2012 (w mln zł)[4][5]
Miasto 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. RAZEM Ludność (31.12.2012) Wydatki na 1 mieszk.
Warszawa 2 021,6 2 583,5 2 092,8 2 177,2 8 875,1 1 715 517 5173
Wrocław 1 251,8 795,9 736,0 903,0 3 686,7 631 188 5841
Poznań 769,0 872,6 922,0 594,6 3 158,2 550 742 5734
Gdańsk 407,5 530,4 861,5 1 180,1 2 979,5 460 427 6471
Kraków 697,4 560,2 482,7 455,9 2 196,2 758 334 2896
Łódź 685,1 416,6 379,7 531,6 2 013,0 718 960 2800
Szczecin 222,2 329,0 402,9 442,1 1 396,2 408 913 3414
Katowice 314,3 317,8 255,3 378,5 1 265,9 307 233 4120
Lublin 269,0 199,7 272,3 362,3 1 103,3 347 678 3173
Bydgoszcz 152,9 169,7 250,1 285,4 858,1 361 254 2375

Większe inwestycje realizowane w Poznaniu edytuj

Wybrane inwestycje publiczne oraz partnerstwa publiczno-prywatnego w Poznaniu:

  • ok. 750 mln zł – przebudowa Stadionu Miejskiego (oddanie do użytku: 2010-2012 r.)[6]
    • + ok. 45 mln zł – przebudowa dróg wokół Stadionu Miejskiego (oddanie do użytku: 2012 r.)[6]
  • ok. 725 mln zł – budowa spalarni odpadów w poznańskim Karolinie o wydajności 210 tys. ton śmieci rocznie (oddanie do użytku: 2015-2016 r.)[7]
  • ok. 481 mln zł – zakup 75 autobusów, 26 minibusów i 45 tramwajów (dostawa: 2011–2012 r.)[8]
  • ok. 335 mln zł – przebudowa węzła komunikacyjnego Rondo Kaponiera oraz Mostu Dworcowego i fragmentów ul. Roosevelta (oddanie do użytku: 2012-2015 r.)[9]
  • ok. 300 mln zł – modernizacja Stacji Uzdatniania Wody w Mosinie (oddanie do użytku: 2015 r.)[10][11]
  • ok. 291 mln zł – rozbudowa i modernizacja terminalu pasażerskiego, budowa równoległej drogi kołowania z drogami szybkiego zejścia, budowa stanowiska do odladzania oraz rozbudowa płyty postojowej w Porcie Lotniczym Poznań-Ławica (oddanie do użytku: 2012–2013 r.)[12]
  • ok. 273 mln zł – budowa parku wodnego z kompleksem basenów sportowych Termy Maltańskie (oddanie do użytku: 2011 r.)[13]
    • + ok. 20 mln zł – przebudowa dróg wokół Term Maltańskich (oddanie do użytku: 2012 r.)[13]
  • ok. 63 mln Euro (251 mln zł) – budowa Wielkopolskiego Centrum Zaawansowanych Technologii UAM w Kampusie Morasko (oddanie do użytku: 2013 r.)[14]
  • ok. 225 mln zł – budowa 2,5 km trasy tramwajowej z osiedla Lecha na Franowo (oddanie do użytku: 2012 r.)[15]
  • ok. 208 mln zł – budowa nowej zajezdni tramwajowej na Franowie dla 150 tramwajów (oddanie do użytku: 2013 r.)[16]
  • ok. 190 mln zł – budowa Wydziału Chemii UAM w Kampusie Morasko (oddanie do użytku: 2011 r.)[17]
  • ok. 175 mln zł – budowa nowego gmachu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego przy al. Niepodległości (oddanie do użytku: 2014 r.)[18]
  • ok. 160 mln zł – budowa nowego dworca kolejowego Poznań Główny przy C.H. Poznań City Center, remont peronów 1-3 oraz montaż 88 elektronicznych ekranów informacyjnych (oddanie do użytku: 2012–2013 r.)[19]
  • ok. 146 mln zł – budowa nowego gmachu Sądu Okręgowego i Rejonowego przy ul. Solnej / Kościuszki (oddanie do użytku: 2016 r.)[20]
  • ok. 116 mln zł – 2 km przedłużenie trasy Poznańskiego Szybkiego Tramwaju od Mostu Teatralnego do Dworca Zachodniego PKP (oddanie do użytku: 2013 r.)[21]
  • ok. 111 mln zł – budowa Międzyuczelnianego Centrum NanoBioMedycznego UAM w Kampusie Morasko (oddanie do użytku: 2012 r.)[22]
  • ok. 111 mln zł – przebudowa Ronda Jana Nowaka-Jeziorańskiego oraz torowiska w ul. Grunwaldzkiej (oddanie do użytku: 2012 r.)[23]
  • ok. 109 mln zł – przebudowa ul. Grunwaldzkiej oraz budowa nowej pętli autobusowo-tramwajowej na Junikowie (oddanie do użytku: 2013 r.)[24]
  • ok. 107 mln zł – rozbudowa Biblioteki Raczyńskich o nowe skrzydło przy al. Marcinkowskiego (oddanie do użytku: 2013 r.)[25]
  • ok. 103 mln zł – budowa 4 km odcinka prawobrzeżnego kolektora sanitarnego oraz 1 km kolektora deszczowego (oddanie do użytku: 2012 r.)[11][26]
  • ok. 100 mln zł – przebudowa wschodniej nitki Wiaduktu Kosynierów Górczyńskich (oddanie do użytku: 2013 r.)[27]
  • ok. 99 mln zł – budowa Brama Poznania ICHOT na Śródce (oddanie do użytku: 2014 r.)[28]

Większe inwestycje drogowe realizowane w okolicach Poznania edytuj

W czerwcu 2012 r. oddano do użytku wschodnią obwodnicę Poznania. Projekt obejmował budowę dwujezdniowej trasy ekspresowej o długości 34,6 km, budowę dwujezdniowej drogi przyspieszonej o długości 4,5 km oraz budowę węzła autostradowego „Poznań Wschód”. Całość inwestycji kosztowała ok. 1400 mln zł[29]

W 2012 r. oddano do użytku dwa odcinki zachodniej obwodnicy Poznania o łącznej długości 21,9 km. Cały projekt obejmuje budowę dwujezdniowej trasy ekspresowej o długości 27,2 km oraz budowę węzła autostradowego „Poznań Zachód”. Koszt obecnie zrealizowanej części inwestycji (etapy I i IIa oraz węzeł autostradowy) wyniósł ok. 1056 mln zł. Budowa brakującego środkowego odcinka obwodnicy (etap IIb) o długości 5,3 km rozpoczęła się wiosną 2013 r. Nowa trasa będzie kosztować ok. 108 mln zł[30].

W czerwcu 2012 r. oddano do użytku 9,3-kilometrową obwodnicę Murowanej Gośliny wyprowadzającą poza miasto ruch z dróg wojewódzkich nr 196 i nr nr 187. Budowa jednojezdniowej trasy kosztowała ok. 90,5 mln zł[31].

W grudniu 2011 r. oddano do użytku przebudowany 5-kilometrowy fragment drogi wojewódzkiej nr 307 na odcinku od granic miasta Poznania do węzła z zachodnią obwodnicą Poznania w Zakrzewie. Budowa dwujezdniowej drogi kosztowała ok. 44 mln zł[32].

Większe inwestycje kolejowe realizowane w okolicach Poznania edytuj

Wiosną 2013 r. rozpoczęła się modernizacja 32-kilometrowego fragmentu linii kolejowej E 59 Wrocław – Poznań na odcinku od stacji Poznań Dębiec do stacji Czempiń. Koszt inwestycji szacuje się na ok. 940 mln zł[33].

W grudniu 2011 r. otwarto zmodernizowany 50-kilometrowy fragment linii kolejowej nr 356 na odcinku od stacji Poznań Wschód do stacji Wągrowiec. Inwestycja kosztowała ok. 154 mln zł[34].

W marcu 2011 r. rozpoczęła się modernizacja 73-kilometrowego fragmentu linii kolejowej nr 357 na odcinku od stacji Luboń k/Poznania do stacji Wolsztyn. Inwestycja kosztować będzie ok. 84 mln zł[35].

Inwestycje zagraniczne edytuj

W latach 1990–2010 łączna wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych ulokowanych w Poznaniu wyniosła ok. 6,6 mld USD, czyli blisko 12 tys. USD na mieszkańca. W okresie tym kapitał o wartości powyżej 1 mln USD zainwestowało w stolicy Wielkopolski ponad 140 firm pochodzących z 27 krajów świata[36].

Głównymi inwestorami są firmy niemieckie (ponad 1/3 zainwestowanego kapitału), francuskie, brytyjskie, amerykańskie oraz japońskie. Największym zainteresowaniem inwestorów cieszą się przedsięwzięcia takie, jak[36]:

  • modernizacja i rozbudowa istniejących zakładów produkcyjnych
  • tworzenie centrów usług dla firm (centra finansowo-księgowe, informatyczne oraz badawczo-rozwojowe)
  • budowa wielofunkcyjnych centrów handlowych
  • budowa sklepów dyskontowych
  • budowa stacji paliw

Podmioty gospodarcze edytuj

Pod koniec 2012 r. w Poznaniu zarejestrowanych było 102 513 podmiotów gospodarczych, a w powiecie poznańskim działało kolejne 50 810 podmiotów[37].

Podmioty gospodarcze w największych miastach Polski (stan na koniec roku)[37]
Miasto / powiat 2002 r. 2012 r.
Warszawa 262 431 355 083
Kraków 99 133 121 208
Wrocław 93 053 105 110
Poznań 83 813 102 513
Łódź 89 387 89 431
Gdańsk 57 853 67 677
Szczecin 62 516 66 106
Katowice 41 092 44 050
Bydgoszcz 46 468 43 401
Lublin 39 324 42 310
Powiat poznański 31 500 50 810

W Poznaniu dominują podmioty gospodarcze prowadzące działalność w zakresie[37]:

  • handlu i napraw (26 406 podmiotów)
  • działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (14 484 podmiotów)
  • budownictwa (9725 podmiotów)
  • przetwórstwa przemysłowego (7998 podmiotów)
  • pozostałej działalności usługowej (6221 podmiotów)
  • opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (6101 podmiotów)
  • transportu i gospodarki magazynowej (5 979 podmiotów)

W Poznaniu ulokowało się 3099 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego, natomiast w powiecie poznańskim – 947. Dla porównania – w Warszawie zarejestrowanych jest 23 081 firm zagranicznych; we Wrocławiu – 3394; w Krakowie – 3037; w Szczecinie – 2077, w Łodzi – 1797; a w Gdańsku – 1581[3].

Inkubatory przedsiębiorczości edytuj

W rejonie Poznania działa kilka instytucji stanowiących inkubatory przedsiębiorczości. Wspierają one rozwój zarówno już istniejących, jak i nowych firm (w tym przedsiębiorstw innowacyjnych). Powstanie większości z nich zostało dofinansowane ze środków unijnych.

Inkubatory przedsiębiorczości w aglomeracji poznańskiej (VII 2013 r.):

  1. Centrum Zaawansowanych Technologii „Nobel Tower” – Poznań (w budowie)[38]
  2. Eureka Technology Park (ETP) – Dąbrowa[39]
  3. Inkubator „Biznes i Nauka” – Poznań (w budowie)[40]
  4. Nickel Technology Park Poznań (NTPP) – Złotniki[41]
  5. Park Technologiczny „INEA Park” – Wysogotowo (w budowie)[42]
  6. Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza (PPNT) – Poznań[43]
  7. Poznański Park Technologiczno-Przemysłowy (PPTP) – Poznań[44]

Największe przedsiębiorstwa edytuj

 
Biurowce „PFC” i „Andersia” przy pl. Andersa
 
Biurowiec „Delta”
 
Biurowce „PGK” i „PGK II”

Na opublikowanej w 2013 r. przez gazetę Polityka liście 500 największych firm w Polsce „Pięćsetka Polityki” (według przychodów ze sprzedaży w 2012 r.) umieszczono łącznie 34 przedsiębiorstwa mających swoją siedzibę w Poznaniu i powiecie poznańskim. Wśród nich było 5 firm, które znalazły się w gronie 40 największych w kraju[45]:

  1. Jerónimo Martins Polska S.A. (Kostrzyn) – 28 908 mln zł
  2. Grupa Eurocash (Komorniki) – 16 576 mln zł
  3. Enea S.A. (Poznań) – 10 096 mln zł
  4. Volkswagen Poznań Sp. z o.o. (Poznań) – 9141 mln zł
  5. Lidl Polska Sklepy Spożywcze Sp. z o.o. Sp. k. (Jankowice) – 8500 mln zł
  6. Imperial Tobacco Polska S.A. (Jankowice) – 5824 mln zł
  7. Grupa Muszkieterów (Poznań) – 4650 mln zł
  8. GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A. (Poznań) – 4498 mln zł
  9. Kompania Piwowarska S.A. (Poznań) – 4403 mln zł
  10. Selgros Sp. z o.o. (Poznań) – 3375 mln zł
  11. Żabka Polska S.A. (Poznań) – 3306 mln zł
  12. Arctic Paper S.A. (Poznań) – 2601 mln zł
  13. Grupa Raben (Gądki) – 2018 mln zł
  14. PBG S.A. w upadłości (Wysogotowo) – 1840 mln zł
  15. MAN Bus Sp. z o.o. (Sady) – 1387 mln zł
  16. Solaris Bus & Coach S.A. (Bolechowo-Osiedle) – 1339 mln zł
  17. Bridgestone Poznań Sp. z o.o. (Poznań) – 1309 mln zł
  18. Komputronik S.A. (Poznań) – 1128 mln zł
  19. Dalgety Agra Polska Sp. z o.o. (Poznań) – 1114 mln zł
  20. BZ WBK-Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie S.A. (Poznań) – 1039 mln zł
  21. Piotr i Paweł S.A. (Poznań) – 870 mln zł
  22. Exide Technologies S.A. (Poznań) – 838 mln zł
  23. John Deere Polska Sp. z o.o. (Tarnowo Podgórne) – 769 mln zł
  24. Grupa Krotoski-Cichy (Wysogotowo) – 752 mln zł
  25. SKF Polska S.A. (Poznań) – 587 mln zł
  26. PC Guard S.A. (Poznań) – 520 mln zł
  27. REHAU Sp. z o.o. (Baranowo) – 514 mln zł
  28. Kuehne + Nagel Sp. z o.o. (Gądki) – 427 mln zł
  29. Schattdecor Sp. z o.o. (Tarnowo Podgórne) – 424 mln zł
  30. TFP Sp. z o.o. (Dziećmierowo) – 423 mln zł
  31. Prima Poland Sp. z o.o. (Poznań) – 389 mln zł
  32. Strauss Cafe Poland Sp. z o.o. (Tarnowo Podgórne) – 381 mln zł
  33. Aquanet S.A. (Poznań) – 367 mln zł

W dodatkowym rankingu „Przedsionek Listy 500” uwzględniono 2 poznańskie firmy, które osiągnęły w 2012 r. przychody ze sprzedaży powyżej 300 mln zł[46]:

  1. MPK Poznań Sp. z o.o. (Poznań) – 346 mln zł
  2. Lisner Sp. z o.o. (Poznań) – 327 mln zł

W rankingu za 2012 r. udziału nie wzięło 20 firm z rejonu Poznania, które osiągają roczne przychody powyżej 300 mln zł: Aluplast Sp. z o.o. (Poznań), Apart Sp. z o.o. (Suchy Las), Bemo Motors Sp. z o.o. (Poznań), Dalkia Poznań S.A. (Poznań), Dalkia Poznań Zespół Elektrociepłowni S.A. (Poznań), Inter Consult S.A. (Poznań), Beiersdorf Manufacturing Poznań Sp. z o.o. (Poznań), Goldbeck Sp. z o.o. (Komorniki), Grupa Allegro (Poznań), Hilding Anders Polska Sp. z o.o. (Murowana Goślina), Kimball Electronics Poland Sp. z o.o. (Sady), Magna Automotive Poland Sp. z o.o. (Tarnowo Podgórne), MH Sp. z o.o. (Kostrzyn), NIVEA Polska Sp. z o.o. (Poznań), Grupa Pfeifer & Langen (Poznań), TFP Sp. z o.o. (Kórnik), Volkswagen Group Polska Sp. z o.o. (Poznań), Wavin Metalplast – Buk Sp. z o.o. (Buk), Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. (Poznań) i Zakłady Drobiarskie Koziegłowy Sp. z o.o. (Koziegłowy)[47].

Wielkie firmy w polskich aglomeracjach (2012 r.)[48][49]
Lokalizacja Wielkie firmy Spółki finansowe RAZEM w tym z grona 40 największych w tym z ościennych miejscowości
Warszawa 164 69 233 19 13
Poznań 32 3 35 5 15
konurbacja górnośląska (Katowice) 30 2 32 3 16
Kraków 23 4 27 3 2
Wrocław 17 7 24 2 4
Trójmiasto (Gdańsk) 17 4 21 2 8
Toruń 10 0 10 0 0
Kielce 8 1 9 0 1
Bielsko-Biała 7 0 7 1 2
Łódź 7 0 7 0 0
Płock 7 0 7 2 0
aglomeracja rybnicka (Rybnik) 5 0 5 1 2
Rzeszów 5 0 5 0 0
Lublin 4 0 4 0 0
Szczecin 4 0 4 0 1

W przypadku Poznania – aż 15 największych firm (43%) ma swoje siedziby w ościennych miejscowościach, co jest rekordem wśród polskich aglomeracji. Podobna sytuacja występuje jedynie w Katowicach (50%)[45].

W wyniku procesu prywatyzacji, a także serii fuzji i przejęć, Poznań utracił siedziby kilku dużych firm: Goplana (1994 r.), Bestfoods Polska (2000 r.), Aral Polska (2001 r.), Wielkopolski Bank Kredytowy (2001 r.), Polmos Poznań (2001 r.), Invest-Bank (2002 r.), Stollwerck Polska (2002 r.), Esso Polska (2005 r.), Plus Discount (2007 r.), W. Kruk (2008 r.) i Billa Polska (2010 r.).

Pracujący, wynagrodzenia i dojazdy do pracy edytuj

Pracujący edytuj

Poznań jest czwartym co do wielkości rynkiem pracy w Polsce, porównywalnym do Wrocławia i Trójmiasta. Pod koniec 2011 r. pracowało tam łącznie 312 798 osób. Dane te nie uwzględniały zatrudnionych w instytucjach obrony narodowej oraz bezpieczeństwa publicznego[3].

Liczba pracujących w wybranych miastach i aglomeracjach (stan pod koniec 2011 r.)[3]
Miasto / aglomeracja Pracujący (wszystkie firmy)
Warszawa 1 075 157
Kraków 381 679
konurbacja górnośląska 333 578
Poznań 312 798
Wrocław 309 094
Trójmiasto 307 118
Łódź 299 663
Szczecin 154 674

Dominujące w Poznaniu sektory pod względem przeciętnej liczby zatrudnionych w 2012 r. (w firmach zatrudniających co najmniej 10 osób)[50]:

  • przemysł (35,5% zatrudnionych)
  • handel i naprawy (26,4% zatrudnionych)
  • budownictwo (6,8% zatrudnionych)
  • transport i gospodarka magazynowa (5,0% zatrudnionych)
  • zakwaterowanie i gastronomia (1,8% zatrudnionych)
Liczba pracujących w największych miastach Polski (tylko firmy zatrudniające co najmniej 10 osób)[3]
Miasto / powiat 1999 r. 2005 r. 2011 r.
Warszawa 789 983 764 644 842 859
Kraków 284 670 252 986 294 171
Wrocław 215 894 192 396 238 156
Poznań 244 715 224 531 234 960
Łódź 228 828 200 293 228 805
Katowice 179 229 146 076 163 730
Gdańsk 152 458 132 921 147 948
Lublin 120 424 105 600 121 095
Bydgoszcz 125 655 109 006 117 483
Szczecin 141 316 109 001 109 025
Powiat poznański 62 643 79 996 104 488

Wynagrodzenia edytuj

W 2012 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w poznańskich przedsiębiorstwach (zatrudniających co najmniej 10 osób) wynosiło 4148 zł. brutto, czyli ok. 2956 zł netto[50][51].

Średnie wynagrodzenie w poznańskich firmach z podziałem na branże (2012 r.)[50][51]:

  • przemysł (5 159 zł brutto, ok. 3661 zł netto)
  • budownictwo (4 384 zł brutto, ok. 3121 zł netto)
  • handel i naprawy (3 361 zł brutto, ok. 2408 zł netto)
  • zakwaterowanie i gastronomia (2 766 zł brutto, ok. 1994 zł netto)
  • transport i gospodarka magazynowa (3 790 zł brutto, ok. 2707 zł netto)
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w największych miastach Polski (2012 r.)
Miasto Wynagrodzenie brutto[50] Wynagrodzenie netto[51]
Katowice 5310 zł ok. 3767 zł
Warszawa 4843 zł ok. 3441 zł
Gdańsk 4629 zł ok. 3292 zł
Poznań 4148 zł ok. 2956 zł
Lublin 3892 zł ok. 2778 zł
Kraków 3774 zł ok. 2696 zł
Szczecin 3774 zł ok. 2696 zł
Wrocław 3651 zł ok. 2610 zł
Łódź 3379 zł ok. 2421 zł
Bydgoszcz 3273 zł ok. 2347 zł

Dojazdy do pracy edytuj

Z badań poznańskiego Ośrodka Statystyki Miast przeprowadzonych w 2006 r. wynika, że w aglomeracji poznańskiej występuje zjawisko przepływu siły roboczej pomiędzy Poznaniem i powiatem poznańskim. Oznacza to, że część mieszkańców tego obszaru dojeżdża do pracy w innej gminie niż ta, w której mieszkają[52].

Dojazdy do pracy w największych miastach Polski (2006 r.)[52]
Miasto / powiat WYJEŻDŻAJĄCY do pracy PRZYJEŻDŻAJĄCY do pracy bilans
Warszawa 12 808 167 407 +154 599
Katowice 11 936 104 228 +92 292
Kraków 8855 61 863 +53 008
Poznań 14 209 61 488 +47 279
Wrocław 6836 41 845 +35 009
Łódź 8934 31 967 +23 033
Lublin 5714 26 789 +21 075
Gdańsk 12 250 30 744 +18 494
Bydgoszcz 4558 19 700 +15 142
Szczecin 3617 15 338 +11 721
Powiat poznański 30 588 26 523 –4 065

W 2006 r. Poznań był ośrodkiem, który z grona dziesięciu największych miast Polski, miał największą liczbę mieszkańców pracujących w innych gminach – 14,2 tys. osób. Większość z nich (71,9%) dojeżdżała do pracy w miejscowościach oddalonych od centrum miasta o maks. 30 km. Jest to spowodowane wysokim poziomem rozwoju powiatu poznańskiego, w którym działa wiele firm zatrudniających poznaniaków. Z drugiej strony stolica Wielkopolski zajęła czołowe miejsce pod względem liczby osób, które dojeżdżały do miasta z innych gmin w celach zarobkowych – 61,5 tys. osób. Z tej liczby 65,0% stanowiły osoby przyjeżdżające do pracy w Poznaniu z miejscowości oddalonych od centrum miasta o maks. 50 km (powiaty: kościański, obornicki, poznański, szamotulski, śremski i wągrowiecki)[52].

Bezrobocie edytuj

Poziom bezrobocia w Poznaniu należy do najniższych w kraju. Pod koniec kwietnia 2013 r. stopa bezrobocia w stolicy Wielkopolski wynosiła 4,6% (15,2 tys. osób bez pracy), zbliżony współczynnik odnotowano w powiecie poznańskim – 5,4% (8,2 tys. osób bezrobotnych). Podobnie niski poziom bezrobocia stwierdzono jedynie w Sopocie (5,1%) i Warszawie (4,9%)[53].

Stopa bezrobocia w największych miastach Polski na przestrzeni lat (stan pod koniec roku)[3]
Miasto / powiat 2004 r. 2008 r. 2012 r. 2016 r.
Poznań 6,7% 1,8% 4,2% 1,9%
Warszawa 6,2% 1,9% 4,4% 2,8%
Katowice 7,7% 1,9% 5,2% 2,8%
Wrocław 12,3% 3,3% 5,8% 2,8%
Kraków 7,5% 2,8% 5,9% 3,6%
Gdańsk 11,5% 2,6% 6,4% 3,6%
Szczecin 15,3% 4,3% 11,1% 4,7%
Bydgoszcz 11,4% 4,9% 8,5% 4,8%
Lublin 12,4% 7,4% 10,0% 7,2%
Łódź 18,4% 6,8% 12,1% 7,9%
Powiat poznański 9,7% 1,7% 4,7% 3,7%

Kampania promocyjna miasta edytuj

W kwietniu 2009 r. stolica Wielkopolski rozpoczęła nową kampanię promocyjną miasta pod hasłem „Poznań – miasto know-how” (z nowym logo „POZnan* – *Miasto know-how”). W szerszym tłumaczeniu oznacza to „Poznań – znamy się, wiemy jak stworzyć dobrą firmę, czy dobrą markę, wiemy jak zapewnić sukces”. Kampania ta ukazuje Poznań jako miasto specjalistów i sukcesu, miasto wielu znanych marek i symboli[54].

Za granicą miasto promuje się hasłem „Poznań – energia wschodu, zachodni styl” (w języku angielskim „'Poznan – eastern energy, western style'”). Energia wschodu – gdyż Poznań jest dla Europejczyków miastem leżącym w Europie Wschodniej, ośrodkiem z potencjałem, szansą rozwoju i dużą siłą. Zachodni styl – wysoka jakość życia w stolicy Wielkopolski, wysoki poziom kultury i wysokie standardy[55].

W listopadzie 2011 r. swoją działalność rozpoczęło Konsorcjum Marki Poznań posługujące się logotypem „Made in Poznan”. Do uczestnictwa w konsorcjum zostały zaproszone silne i prestiżowe marki związane z Poznaniem poprzez siedzibę firmy, miejsce produkcji, czy historyczne pochodzenie. Członkowie tej organizacji podejmują we współpracy z miastem przedsięwzięcia związane promocją i marketingiem[56].

Specjalna strefa ekonomiczna edytuj

W Poznaniu, Swarzędzu i Stęszewie znajdują się podstrefy Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (KSSSE). Firmy, które zainwestują na tych terenach kwotę co najmniej 100 tys. EUR, uprawnione będą do skorzystania ze zwolnienia z podatku dochodowego CIT w wysokości 40–60% wartości poniesionych nakładów inwestycyjnych lub 40–60% wartości dwuletnich kosztów pracy. Ulgi te przysługiwać będą do 2026 r.[57]

Poznańska podstrefa KSSSE to kompleks działek inwestycyjnych w rejonie dzielnic Franowo i Żegrze, o łącznej powierzchni 51,5 ha (wolne tereny). W pobliżu przebiega dwujezdniowa droga krajowa nr 11 (Kołobrzeg – Katowice) oraz linia kolejowa E20 (Paryż – Moskwa). Tereny te należą do Miasta Poznania. W okolicy znajdują się liczne zakłady produkcyjne, magazyny i obiekty handlowe[58].

Podstrefa swarzędzka KSSSE obejmuje obszar 49,0 ha (wolne tereny). Grunty inwestycyjne znajdują się przy szlaku kolejowym E20 (Paryż – Moskwa) oraz w pobliżu dwujezdniowej drogi krajowej nr 92 (Berlin – Warszawa). Obszar ten należy do Centrum Logistyczno-Inwestycyjnego Poznań (CLIP). W okolicy znajdują się liczne zakłady produkcyjne i magazyny oraz centrum logistyczne[58].

Podstrefa KSSSE w gminie Stęszew to działki inwestycyjne w miejscowościach Strykowo i Strykówko, o łącznej powierzchni 30 ha (wolne tereny). Zlokalizowane są one przy drodze krajowej nr 32 (Poznań – Gubin) oraz linia kolejowa nr 357 (Poznań – Sulechów). Do 2017 r. powstanie tu „Węzeł Stęszew” stanowiący skrzyżowanie z dwujezdniową drogą ekspresowej S5. W okolicy znajdują się zakłady produkcyjne i magazyny[58].

Budownictwo mieszkaniowe edytuj

W chwili obecnej Poznań jest piątym co do wielkości rynkiem inwestycji mieszkaniowych. Charakterystyczną cechą miasta jest fakt, iż od 2008 r. na obszarze gmin powiatu poznańskiego powstaje więcej nowych domów i mieszkań, aniżeli w samym Poznaniu.

Nowe mieszkania i domy w wybranych aglomeracjach Polski (lata 2009–2012)[3]
Lokalizacja 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.
Warszawa 19 482 12 462 9356 13 496
wokół Warszawy 9666 7094 7344 7049
rynek warszawski 29 148 19 556 16 700 20 545
Gdańsk 4276 3534 4422 5095
wokół Gdańska 4797 4081 3398 4266
rynek gdański 9073 7615 7820 9361
Wrocław 5889 4666 3752 6676
wokół Wrocławia 2622 2418 1989 2642
rynek wrocławski 8511 7084 5741 9318
Kraków 10 344 4716 4852 6824
wokół Krakowa 2849 2286 2060 2027
rynek krakowski 13 193 7002 6912 8851
Poznań 3531 3180 2499 2734
Powiat poznański 3972 3803 4328 3886
rynek poznański 7503 6983 6827 6620
Łódź 1800 2082 1525 2595
wokół Łodzi 1322 1234 1108 1374
rynek łódzki 3122 3316 2633 3969

Budownictwo indywidualne (domy jednorodzinne) to jedynie 18,1% nowo powstałych mieszkań[3]

W powiecie poznańskim 57,0% lokali mieszkalnych powstałych w 2012 r. stanowiły domy jednorodzinne, a kolejne 43,0% – mieszkania na sprzedaż lub wynajem w budynkach wielorodzinnych[3].

Przemysł edytuj

Osobny artykuł: Poznański Okręg Przemysłowy.

Handel edytuj

Osobny artykuł: Handel i usługi w Poznaniu po 1989 roku.

Magazyny i logistyka edytuj

Z raportu sporządzonego przez firmę doradczą Cushman & Wakefield wynika, że pod koniec 2012 r. aglomeracja poznańska dysponowała 1 027 000 m² nowoczesnej powierzchni magazynowej. Dominującymi najemcami są operatorzy logistyczni i firmy handlowe. Zajmują się one dystrybucją towarów zarówno na obszarze województwa wielkopolskiego, jak i w północno-zachodniej Polsce, czy na terenie całego kraju. Nowo powstające hale magazynowe mają przede wszystkim charakter obiektów typu build-to-suit (BTS), czyli magazynów budowanych na zlecenie przyszłych najemców. Na przełomie 2012 i 2013 r. w budowie znajdowało się kolejne 30 000 m² nowoczesnej powierzchni magazynowej[1][59].

 
ProLogis Park Poznań II w Sadach
 
Panattoni Park Poznań w Gądkach
Nowoczesne powierzchnie magazynowe w Polsce (koniec 2012 r.)[59]
Lokalizacja Istniejące magazyny Magazyny w budowie Niewynajęte powierzchnie
Warszawa – Garwolin – Mszczonów – Sochaczew 2 710 000 m² 44 000 m² 15,2%
konurbacja górnośląska – Bielsko-Biała – Rybnik – Strzelce Opolskie 1 470 000 m² 22 000 m² 4,2%
Poznań – Września 1 027 000 m² 30 000 m² 5,0%
Łódź – Piotrków Trybunalski – Radomsko – Rawa Mazowiecka 1 000 000 m² 15 000 m² 12,2%
Wrocław 730 000 m² 56 000 m² 7,6%
Gdańsk 178 000 m² 14 000 m² 5,0%
Kraków 143 000 m² b.d. 17,0%
Rzeszów – Dębica – Korczowa – Mielec – Tarnobrzeg 115 000 m² b.d. 30,0%
Toruń 97 000 m² b.d. 9,0%
Szczecin – Goleniów 42 000 m² b.d. 35,0%
Lublin 14 000 m² b.d. 37,0%

W grudniu 2013 r. firmy spedycyjno-logistyczne z Poznania i okolic miały do dyspozycji 7 przeładunkowych terminali kolejowych:

  1. ATC Rail (ATC Cargo) – Poznań Junikowo (powierzchnia 90 000 m², możliwość składowania 1200 kontenerów)[60],
  2. Cargosped (PKP Cargo Logistics) – Gądki (powierzchnia 10 300 m², możliwość składowania 1000 kontenerów)[61],
  3. Cargosped (PKP Cargo Logistics) – Kobylnica (powierzchnia 9300 m², możliwość składowania 500 kontenerów)[61],
  4. CLIP Logistics – Swarzędz (powierzchnia 6500 m², możliwość składowania 800 kontenerów)[62],
  5. PKP Cargo Logistics – Poznań Franowo (powierzchnia 20 000 m², możliwość obsługi 11 000 kontenerów rocznie)[63],
  6. Polzug Intermodal Polska – Gądki (powierzchnia 320 000 m², możliwość składowania 1500 kontenerów)[64],
  7. Spedcont – Poznań Garbary (powierzchnia 6200 m², możliwość składowania 600 kontenerów)[65].

Na poznańskim Franowie działa jedna z trzech kolejowych stacji rozrządowych w Polsce. Jest to wielka stacja towarowa, która posiada nowoczesną górkę rozrządową oraz możliwość przeładunku paliw. W ciągu doby rozszczepianych jest tu około 900 wagonów i odprawianych blisko 46 pociągów. Są tu rozrządzane pociągi z zachodu Europy do centrum kraju i za wschodnią granicę[66][67].

Działająca w podpoznańskim Jasinie firma STS Logistic Sp. z o.o. prowadzi jedno z większych w Europie Środkowo-Wschodniej centrów logistyki samochodów osobowych i dostawczych. Mieści się ono na obszarze 30 ha i dysponuje miejscami postojowymi dla 15 000 samochodów. Przedsiębiorstwo zajmuje się transportem pojazdów, dostawą do dealerów, magazynowaniem, ekspedycją samochodów drogą kolejową oraz doposażaniem pojazdów. W 2009 r. firma dostarczyło dystrybutorom i dealerom ponad 400 000 samochodów[68].

Powierzchnie biurowe edytuj

W stosunku do znaczenia ekonomicznego miasta oraz jego wielkości (liczba mieszkańców), Poznań jest wciąż wyjątkowo wolno rozwijającym się rynkiem biurowym.

Z raportu sporządzonego przez firmę doradczą Jones Lang LaSalle, wynika że pod koniec I kw. 2013 r. stolica Wielkopolski była 6. co do wielkości rynkiem nowoczesnej powierzchni biurowej w Polsce, dysponując 292 950 m² biur na wynajem[69].

Nowoczesna powierzchnia biurowa w największych miastach Polski (koniec I kw. 2013 r.)[69]
Miasto Istniejąca powierzchnia Powierzchnia w budowie Niewynajęte powierzchnie
Warszawa 3 935 250 m² 576 000 m² 9,9%
Kraków 551 400 m² 96 700 m² 4,2%
Wrocław 501 900 m² 67 450 m² 9,7%
Trójmiasto 409 150 m² 80 800 m² 13,7%
Katowice 296 100 m² 40 450 m² 10,0%
Poznań 292 950 m² 66 800 m² 16,7%
Łódź 248 800 m² 45 100 m² 11,7%
Szczecin 108 800 m² 11 500 m² 19,7%
Lublin 90 500 m² 19 000 m² 2,6%

Centra usług wspólnych edytuj

Poznań jest obecnie jednym z większych ośrodków lokacji centrów usług wspólnych dla zagranicznych firm. Pod koniec 2013 r. w sektorze tym zatrudnionych było ok. 9,0 tys. osób. W ciągu roku liczba pracujących w poznańskich centrach usług wzrosła o ok. 1,0 tys. osób[70]. Dominującą pozycję pod względem rodzaju świadczonych usług zajmują finanse i księgowość[71].

Główne ośrodki offshoringu usług w Polsce (koniec 2012 r.)[72]
Miasto Liczba centrów Zatrudnienie
Kraków pow. 70 25,4 tys.
Warszawa pow. 70 19,0 tys.
Wrocław 50-60 18,4 tys.
Trójmiasto 40-50 10,0 tys.
Łódź 40-50 9,8 tys.
konurbacja górnośląska 30-40 8,1 tys.
Poznań 30-40 6,2 tys.

Wybrane centra usług wspólnych działające w Poznaniu[72][73]:

  • Bertelsmann – Arvato (centrum finansowo-księgowe oraz IT, call center)
  • BCC (centrum usług IT)
  • Bridgestone (centrum finansowo-księgowe)
  • Carl Zeiss (centrum finansowo-księgowe)
  • Carlsberg (centrum finansowo-księgowe)
  • Contact Center (call center)
  • Dalkia (centrum finansowo-księgowe)
  • DFDS (centrum finansowo-księgowe)
  • Exide Technologies (centrum badawczo-rozwojowe)
  • Franklin Templeton (centrum finansowo-księgowe)
  • GlaxoSmithKline (centrum badawczo-rozwojowe oraz IT)
  • Grant Thornton (centrum finansowo-księgowe)
  • Holicon (call center)
  • IKEA (centrum finansowo-księgowe)
  • Inea (centrum usług IT)
  • Jerónimo Martins (centrum finansowo-księgowe)
  • Komputronik (centrum usług IT)
  • MAN (centrum finansowo-księgowe)
  • McKinsey & Company (centrum finansowo-księgowe)
  • Microsoft (centrum badawczo-rozwojowe)
  • Roche (centrum usług IT)
  • Rule Financial (centrum usług IT)
  • Samsung (centrum badawczo-rozwojowe)
  • Sii (centrum usług IT)
  • Lorenz Snack-World (centrum finansowo-księgowe)
  • Talex (centrum usług IT)
  • Telcordia Technologies (centrum badawczo-rozwojowe)
  • Unilever (centrum badawczo-rozwojowe)
  • W.R. Grace (centrum badawczo-rozwojowe)
  • Wavin (centrum finansowo-księgowe)
  • Wikia (centrum badawczo-rozwojowe)

W 2014 r. utworzone zostaną w Poznaniu 2 znaczące centra usług dla amerykańskich koncernów – Mars Incorporated i Owens-Illinois.

W rejonie Poznania działają nowoczesne serwerownie obsługujące największe firmy kraju. Są to tzw. data center – centra przechowywania i przetwarzania danych. Usługi te świadczą firmy: BCC (Złotniki), Beyond.pl (Poznań), Inea (Wysogotowo), Itelligence (Tarnowo Podgórne) i Talex (Poznań). Przy ul. Dziadoszańskiej w Poznaniu powstaje największe centrum danych w Polsce – Beyond.pl Data Center 2. Do dyspozycji klientów będzie tam ponad 6300 m² powierzchni technologicznej[74].

Turystyka edytuj

 
Tereny rekreacyjne nad Jeziorem Maltańskim
 
Widok na ul. Świętosławską i Farę Poznańską
 
Ostrów Tumski i Katedra
 
Kościół Franciszkanów na Wzgórzu Przemysła
 
Ratusz i domki budniczych na Starym Rynku

Korzystający z noclegów edytuj

W 2012 r. z rejestrowanej bazy noclegowej na terenie miasta Poznania skorzystało łącznie 621 836 osób, w tym 175 012 turystów z zagranicy (28,1%). Przeciętny turysta przebywał w Poznaniu średnio 1,68 doby[3].

Turyści korzystający z rejestrowanej bazy noclegowej w Poznaniu (lata 2008–2012)[3]
Rodzaj danych 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.
Turyści (ogółem) 532 704 496 286 582 975 605 337 621 836
w tym turyści zagraniczni 159 472 153 484 163 071 150 772 175 012

W tym samym okresie z obiektów noclegowych zlokalizowanych w gminach powiatu poznańskiego skorzystało łącznie 181 293 turystów, w tym 17 823 osoby z zagranicy (9,8%). Przeciętna długość pobytu wyniosła 1,75 doby[3].

Turyści korzystający z rejestrowanej bazy noclegowej w powiecie poznańskim (lata 2008–2012)[3]
Rodzaj danych 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.
Turyści (ogółem) 140 886 140 934 158 309 171 910 181 293
w tym turyści zagraniczni 14 429 13 859 13 899 14 394 17 823

Poznań jest czwartym najliczniej odwiedzanym przez turystów dużym miastem w Polsce[3].

Turyści korzystający z rejestrowanej bazy noclegowej w największych miastach Polski (2012 r.)[3]
Miasto Turyści (ogółem) Wzrost (2011>2012) Turyści zagraniczni Przeciętna długość pobytu
Warszawa 2 495 459 +1,3% 990 233 1,73 doby
Kraków 1 778 570 +8,4% 915 582 2,09 doby
Wrocław 771 728 +2,4% 249 256 1,76 doby
Poznań 621 836 +2,7% 175 012 1,68 doby
Gdańsk 588 562 +20,9% 213 115 2,49 doby
Łódź 418 960 +16,3% 83 767 1,75 doby
Szczecin 371 712 -1,1% 131 575 1,96 doby
Katowice 235 337 +4,0% 66 684 1,78 doby
Lublin 190 685 -3,6% 53 657 1,54 doby
Bydgoszcz 122 894 -6,4% 18 154 2,00 doby

Odbywające się w 2012 r. Mistrzostwa Europy w Piłce miały wpływ na zwiększenie ruchu turystycznego jedynie w Gdańsku (+20,9%) oraz w dwóch miastach, które nie były gospodarzami imprezy – Łodzi (+16,3%) i Krakowie (+8,4%).

Baza noclegowa edytuj

Osobny artykuł: Hotele w Poznaniu.

Pod koniec lipca 2012 r. na terenie Poznania i powiatu poznańskiego znajdowały się 154 zarejestrowane (całoroczne) obiekty noclegowe, dysponujące łącznie liczbą 11 728 miejsc noclegowych[3].

W rzeczywistości jednak baza noclegowa Poznania jest znacznie bogatsza, gdyż obejmuje wiele obiektów nieskategoryzowanych – przede wszystkim motele, pensjonaty, hostele, ośrodki wypoczynkowe, gospodarstwa agroturystyczne oraz apartamenty i kwatery prywatne. Dla przykładu, w lipcu 2013 r. baza portalu „trivago.pl” zawierała 377 obiektów noclegowych z rejonu Poznania, „emeteor.pl” (396 obiektów), a „booking.com” (200 obiektów)[75].

Zarejestrowana baza noclegowa w największych miastach Polski oraz w powiecie poznańskim (VII 2012 r.)[3]
Miasto Obiekty ogółem Obiekty całoroczne Hotele Miejsca ogółem Miejsca całoroczne Miejsca w hotelach
Warszawa 122 119 64 25 382 25 114 19 318
Kraków 241 229 130 26 513 23 172 16 573
Wrocław 78 74 46 9904 9 268 7305
Gdańsk 118 94 36 13 417 9 253 5068
Poznań 89 89 48 8065 8 065 5615
Łódź 68 67 27 6544 6 481 4197
Szczecin 51 42 19 7211 4 907 2999
Katowice 21 20 17 3536 3 346 3134
Lublin 27 25 15 2320 2 216 1552
Bydgoszcz 25 21 18 2578 2 182 1959
Powiat poznański 74 65 29 4124 3 663 2121

W stolicy Wielkopolski dominują hotele średniej wielkości i obiekty małe – prowadzone przede wszystkim przez lokalnych przedsiębiorców. Sieciowe obiekty reprezentują: Sheraton, IBB Andersia, Ikar (Hotele WAM), Mercure, NH, Novotel Poznań Centrum, Novotel Poznań Malta, Gromada, Hotel 500, HP Park, Quality System, Campanile i Ibis.

W Poznaniu nie powstały dotąd znane sieciowe hotele, które z powodzeniem działają w innych polskich miastach: Andel’s, ComfortExpress, DeSilva, Diament, Focus, Hilton, Holiday Inn, Radisson Blu, Scandic, Sofitel, Start i Qubus.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Portal „plus-info.com.pl” (Magazyny), 01.06.2014, https://web.archive.org/web/20140601004100/http://www.plus-info.com.pl/ lub https://web.archive.org/web/20140601045342/http://www.plus-info.url.ph/.
  2. ↑ a b c d GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach, Produkt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2010 r., Katowice 2012, http://old.stat.gov.pl/gus/5840_3594_PLK_HTML.htm.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Główny Urząd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych (Dane roczne), http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks.
  4. ↑ a b GUS (Bank Danych Lokalnych – Portret terytorialny), 23.05.2013, http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.dims; publikacje o wykonaniu budżetu miast za 2012 r. – Bydgoszcz (http://www.bip.um.bydgoszcz.pl/binary/tab_1_tcm30-144741.pdf), Gdańsk (http://www.gdansk.pl/kultura,1512,24934.html), Katowice (https://web.archive.org/web/20160305200903/http://bip.um.katowice.pl/dokumenty/2013/4/10/1365575659.pdf), Kraków (https://www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/102861/karta), Lublin (https://web.archive.org/web/20141117153906/http://bip.lublin.eu/bip/um/index.php?t=200&fid=11113), Łódź (http://bip.uml.lodz.pl/index.php?str=8553 Poznań (https://web.archive.org/web/20130526101505/http://bip.poznan.pl/bip/budzet-2012,doc,1003,2719/budzet-2012-r-opisowe-sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-miasta-poznania-za-2012-rok,59347.html), Szczecin (http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/files/A387481152084EB698E77B3AF9349672/scalony_22_MARCA%20%C5%82apki_poprawiona%20numeracja.pdf), Warszawa (http://bip.warszawa.pl/NR/rdonlyres/9F7F3885-7845-4897-9DDC-192BCC134C29/921227/KOMPENDIUM_cz_II.pdf), Wrocław (http://bip.um.wroc.pl/wps/wcm/connect/df0f0454-b070-49d8-a5f1-0b13e35d4462/sprawozdanie_z_wykonania_budzetu_Miasta_Wroclawia_za_2012_rok.pdf?MOD=AJPERES).
  5. ↑ a b GUS (Bank Danych Lokalnych – Portret terytorialny), 23.05.2013, http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.dims.
  6. ↑ a b Gazeta Wyborcza, Michał Wybieralski, Arena przy Bułgarskiej kosztuje już ok. 750 mln zł, 08.08.2011, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36037,10085514,Arena_przy_Bulgarskiej_kosztuje_juz_ok__750_mln_zl.html; EURO Poznań 2012, 20.01.2012, http://europoznan2012.pl/brama/; portal „money.pl”, Przebudują drogi wokół stadionu, 2011-03-31, https://web.archive.org/web/20120308011819/http://dom.money.pl/wiadomosci/inwestycje/artykul/przebuduja;drogi;wokol;stadionu,201,0,804553.html; ZDM, Działania ZDM w celu pozyskiwania środków finansowych na inwestycje drogowe, 2010-10-12, https://web.archive.org/web/20120610205731/http://www.zdm.poznan.pl/news.php?site=view&id=1101; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, https://web.archive.org/web/20110109235910/http://www.poznan.uw.gov.pl/c/portal/layout?p_l_id=PUB.1.634, https://archive.is/20120909091356/http://www.poznan.pl/mim/fundusze/wielkopolski-regionalny-program-operacyjny,p,13631,13637.html
  7. ↑ Platforma Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (Projekty – System gospodarki odpadami dla Miasta Poznania), 2012-12-06, https://web.archive.org/web/20120321232301/http://www.ppp.gov.pl/BazaProjektow/Strony/Spalarnia_280111_Poznan.aspx; portal „wnp.pl” (Budownictwo), Poznań będzie mieć nową spalarnię odpadów komunalnych, 21-12-2012, http://budownictwo.wnp.pl/poznan-bedzie-miec-nowa-spalarnie-odpadow-komunalnych,186518_1_0_0.html.
  8. ↑ MPK Poznań (Projekty – Autobusy na Euro 2012), Flota autobusowa wciąż się wzbogaca, 22.11.2011, https://web.archive.org/web/20120403222158/http://www.mpk.poznan.pl/projekty/1842-flota-autobusowa-wciaz-sie-wzbogaca; (Projekty – Przetarg na tramwaje) Unijne miliony na poznańskie tramwaje, 04.02.2011, https://web.archive.org/web/20120103042527/http://www.mpk.poznan.pl/historia-przetargu/1381-unijne-miliony-na-poznanskie-tramwaje.
  9. ↑ Gazeta Wyborcza, Joanna Leśniewska i Seweryn Lipoński, Kaponiera będzie kosztować trzy razy więcej, niż planowano, 31.12.2013, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36001,15204008,Kaponiera_bedzie_kosztowac_trzy_razy_wiecej__niz_planowano.html.
  10. ↑ Aquanet (Aquanet i UE Wspólne inwestycje – Modernizacja Stacji Uzdatniania Wody Mosina Etap II), http://www.inwestycjeunijne.aquanet.pl/inwestycje/1/1; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, http://www.inwestycjeunijne.aquanet.pl/o_projekcie.
  11. ↑ a b Urząd Miasta Poznania (www.poznan.pl), Fakty i liczby, Poznań 2000-2011. Miasto się zmienia, 2012-03-05, http://www.poznan.pl/mim/s8a/news/poznan-2000-2011-miasto-sie-zmienia,50371.html.
  12. ↑ Centrum Unijnych Projektów Transportowych (Transport lotniczy), Port lotniczy Poznań-Ławica – rozbudowa i modernizacja infrastruktury lotniskowej i portowej, 29.11.2012, http://www.cupt.gov.pl/?id=1213; Port Lotniczy Poznań-Ławica im. Henryka Wieniawskiego (przeglądarka slajdów www.slideshare.net), Strategiczne założenia projektu inwestycyjnego – Rozbudowa Portu Lotniczego Poznań-Ławica, 27 października 2010,http://www.slideshare.net/tombaks/rozbudowa-awicy-materiay-informacyjne.
  13. ↑ a b Polska Głos Wielkopolski, Powstają fundamenty pod Termy Maltańskie, 2009-07-02, http://www.gloswielkopolski.pl/artykul/136775,poznan-powstaja-fundamenty-pod-termy-maltanskie,id,t.html; Polska Głos Wielkopolski, Bogna Kisiel, Poznań: Termy będą gotowe 2 miesiące później, 2011-07-29, http://www.gloswielkopolski.pl/fakty24/432821,poznan-termy-beda-gotowe-2-miesiace-pozniej,id,t.html; portal „poznan.naszemiasto.pl”, ZDM – Zmiany w ruchu związane z budową dojazdu do Term Maltańskich, 2011-05-08, http://poznan.naszemiasto.pl/artykul/896673,zdm-zmiany-w-ruchu-zwiazane-z-budowa-dojazdu-do-term,id,t.html.
  14. ↑ Portal „epoznan.pl”, Powstanie Wielkopolskie Centrum Zaawansowanych Technologii, 2011.06.01, http://www.epoznan.pl/news-news-25552-Powstanie_Wielkopolskie_Centrum_Zaawansowanych_Technologii; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, https://web.archive.org/web/20120208104444/http://www.poig.gov.pl/Strony/lista_beneficjentow_POIG.aspx.
  15. ↑ Portal „epoznan.pl”, Zobacz jak powstaje linia tramwajowa na Franowo, 2011.04.28, https://web.archive.org/web/20160304132609/http://evm.forum.epoznan.pl/news-news-24925-Zobacz_jak_powstaje_linia_tramwajowa_na_Franowo; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, http://dom.money.pl/budownictwo/wiadomosci/artykul/rusza;budowa;tramwaju;na;franowo,165,0,769189.html.
  16. ↑ Portal „rynek-kolejowy.pl”, Konsorcjum ZUE i Elektrobudowy zbuduje zajezdnię Franowo, 2011-05-10, http://www.rynek-kolejowy.pl/23926/23926_Konsorcjum_ZUE_i_Elektrobudowy_zbuduje_zajezdnie_Franowo.htm; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, http://www.mpk.poznan.pl/projekty/zajezdnia-franowo/1738-podpisanie-umowy-na-budowe-zajezdni-na-franowie.
  17. ↑ Portal „mmpoznan.pl”, Trwa budowa wydziału chemii UAM, 2009-06-26, http://poznan.naszemiasto.pl/artykul/trwa-budowa-wydzialu-chemii-uam,2916996,artgal,t,id,tm.html.
  18. ↑ Portal „urbanity.pl”, Ruszyła budowa Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu, 2011-12-12, http://www.urbanity.pl/wiadomosc8523/ruszyla-budowa-urzedu-marszalkowskiego-w-poznaniu.
  19. ↑ Poznań Główny City Center (Informacje), 28.08.2011, https://web.archive.org/web/20120119025638/http://www.poznanglowny.pl/#!pl/informacje; portal „epoznan.pl”, Dworzec Główny: peron 2 oddany do użytku, 2011.10.20, http://epoznan.pl/news-news-28333-Dworzec_Glowny_peron_2_oddany_do_uzytku, Rewolucja na Poznaniu Głównym: montują ekrany elektroniczne, 11 grudnia 2013 roku, http://epoznan.pl/news-news-45614.
  20. ↑ Portal „money.pl”, Kamień węgielny pod budowę nowej siedziby Sądu Okręgowego w Poznaniu, 2011-05-10, http://dom.money.pl/wiadomosci/inwestycje/artykul/kamien;wegielny;pod;budowe;nowej;siedziby;sadu;okregowego;w;poznaniu,250,0,827130.html.
  21. ↑ Urząd Miasta Poznania (www.poznan.pl), Podpisano umowę z wykonawcą przedłużenia PST do Dworca Zachodniego, 2011-08-09, http://www.poznan.pl/mim/wiadmag/news/podpisano-umowe-z-wykonawca-przedluzenia-pst-do-dworca-zachodniego,45954.html.
  22. ↑ Urząd Miasta Poznania (www.poznan.pl), W Poznaniu powstanie Międzyuczelniane Centrum NanoBioMedyczne, 2010-03-23, http://www.poznan.pl/mim/public/s8a/news.html?co=print&id=36384&instance=1010&lang=pl; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, http://www.nauka.gov.pl/finansowanie/fundusze-europejskie/program-infrastruktura-i-srodowisko/aktualnosci/aktualnosci/artykul/informacja-o-zawarciu-przez-uam-umowy-o-dofinansowanie-projektu/.
  23. ↑ Torpol (Obecnie budujemy – Modernizacja infrastruktury miejskiej w Poznaniu), 04.09.2011, http://www.torpol.pl/projects_ir.php?idp=27; Gazeta Wyborcza, Zapadła decyzja – Grunwaldzka do remontu już w sobotę, 01.02.2012, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,37794,11071991,Zapadla_decyzja___Grunwaldzka_do_remontu_juz_w_sobote.html; Gazeta Wyborcza, Za tydzień kolejny remont na Grunwaldzkiej, 09.03.2012, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,37794,11316233,Za_tydzien_kolejny_remont_na_Grunwaldzkiej.html.
  24. ↑ Gazeta Wyborcza i PAP, Poznań. Podpisano umowę na przebudowę ul. Grunwaldzkiej, 10.10.2011, http://wyborcza.biz/biznes/1,100969,10445555,Poznan__Podpisano_umowe_na_przebudowe_ul__Grunwaldzkiej.html.
  25. ↑ Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Departament Funduszy Europejskich, Uroczyste wmurowanie aktu erekcyjnego pod rozbudowę Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, 23-05-2011, http://www.poiis.mkidn.gov.pl/front/page/get/47/news_id:326/.
  26. ↑ Gazeta Wyborcza, Joanna Leśniewska, Wielka rura w ziemi. Koniec korków w okolicach Śródki?, 04.10.2011, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36001,10407788,Wchodzimy_do_wnetrza_wielkiej_rury.html; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, http://www.inwestycjeunijne.aquanet.pl/o_projekcie.
  27. ↑ Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu (Projekty UE – Okres programowania 2007-2012 – Projekty – Przebudowa wiaduktu Górczyńskiego Wschodniego w Poznaniu (DK 5)), 29.11.2012, https://web.archive.org/web/20130515162802/http://www.zdm.poznan.pl/projekty_ue.php?site=perspektywa&sub=1&pr=4.
  28. ↑ Gazeta Wyborcza, Piotr Bojarski, Mroźna zima opóźni budowę ICHOT, 2011-11-18, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36000,10671728,Mrozna_zima_opozni_budowe_ICHOT.html; informacja o dofinansowaniu ze środków UE, http://www.pot.gov.pl/aktualnosci-dot-dzialania-6-4-po-ig/miasto-poznan-podpisalo-umowe-na-dofinansowanie-projektu-z-dzialania-6-4-po-ig/.
  29. ↑ Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (Oddziały – GDDKiA Poznań – Aktualności), Wschodnia dołączyła do zachodniej, obydwie obwodnice Poznania otwarte, 04-06-2012, https://www.archiwum.gddkia.gov.pl/pl/a/10995/Wschodnia-dolaczyla-do-zachodniej-obydwie-obwodnice-Poznania-otwarte.
  30. ↑ Portal „Rynek Infrastruktury” (Drogi), Poznań ma zachodnią obwodnicę. Wkrótce będzie miał wschodnią, 2012-06-04, http://www.rynekinfrastruktury.pl/artykul/41/1/poznan-ma-zachodnia-obwodnice-wkrotce-bedzie-mial-wschodnia.html; Poznań: Kolejny odcinek zachodniej obwodnicy gotowy, 2012-10-30, http://www.rynekinfrastruktury.pl/artykul/52/1/poznan-kolejny-odcinek-zachodniej-obwodnicy-gotowy.html; portal „rynekinfrastruktury.pl”, Poznań: Na zachodniej obwodnicy powstaje węzeł w Kobylnikach, 2013-05-13, http://www.rynekinfrastruktury.pl/artykul/52/1/poznan-na-zachodniej-obwodnicy-powstaje-wezel-w-kobylnikach.html.
  31. ↑ Internetowy Serwis Informacyjny Miasta i Gminy Murowana Goślina (Dla mieszkańców – Wydarzenia), Roma Dukat, Murowana Goślina bez korków. Obwodnica otwarta, 2 lipca 2012, https://web.archive.org/web/20120705234725/http://portal.murowana-goslina.pl/dla-mieszkancow/wydarzenia/najlepiej-oceniane/item/3208-murowana-goslina-nareszcie-bez-korkow.html.
  32. ↑ Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich (Inwestycje – WRPO – Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 307 Poznań), 13.02.2012, https://web.archive.org/web/20130602233859/http://www.wzdw.pl/inwestycje/wrpo/rozbudowa-drogi-307/; informacja o zakończeniu inwestycji, http://www.motofakty.pl/artykul/poznan_zmodernizowana_ul_bukowska_juz_przejezdna.html.
  33. ↑ Portal „kurier-kolejowy.pl”, Ruszyły prace na odcinku Poznań – Czempiń, 15.04.2013, http://www.kurier-kolejowy.pl/aktualnosci/13566/Ruszyly-prace-na-odcinku-Poznan-Czempin.html.
  34. ↑ Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (Urząd – Aktualności), Linia kolejowa do Wągrowca jak nowa!, 10 grudnia 2011, https://archive.is/20130504044307/http://www.umww.pl/urzad/aktualnosci/linia-kolejowa-do-wagrowca-jak-nowa.html
  35. ↑ Portal „wnp.pl”, Rozpoczęto modernizację linii kolejowej Luboń – Wolsztyn, 14-03-2011, http://logistyka.wnp.pl/rozpoczeto-modernizacje-linii-kolejowej-lubon-wolsztyn,134826_1_0_0.html.
  36. ↑ a b Urząd Miasta Poznania (www.poznan.pl), Inwestycje zagraniczne w Poznaniu, 27.11.2010, http://www.poznan.pl/mim/public/s8a/news.html?co=print&id=41361&instance=1010&lang=pl&parent=0.
  37. ↑ a b c GUS (Bank Danych Lokalnych – Portret terytorialny), 25.05.2013, http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.dims.
  38. ↑ Nobel Tower (O nas), 07.07.2013,http://nobeltower.pl/o-nas.html.
  39. ↑ ETP (O nas), 07.07.2013, https://web.archive.org/web/20130820192752/http://www.eureka-tp.pl/pl/o-nas.html.
  40. ↑ Biznes i Nauka (O projekcie), 07.07.2013, http://www.biznesinauka.eu/inkubator/site/show/9.
  41. ↑ NTPP (O nas), 07.07.2013, http://www.ntpp.pl/o-nas/.
  42. ↑ INEA (Aktualności), INEA PARK już w 2013 roku, 09-07-2012, https://web.archive.org/web/20121017040625/http://www.inea.pl/pag/pl/1243.php.
  43. ↑ PPNT FUAM (O nas), 07.07.2013, https://web.archive.org/web/20130328163058/http://www.ppnt.poznan.pl/web/index.php/page/home?id=1.
  44. ↑ PPTP (O parku), 07.07.2013, https://web.archive.org/web/20130714060441/http://www.pptp.pl/pl/o_parku/o_pptp.html.
  45. ↑ a b Polityka, Pięćsetka Polityki 2012 (Ranking 2012 – Województwo wielkopolskie). [dostęp 2013-05-30]. (pol.).
  46. ↑ Polityka, Pięćsetka Polityki 2012 (Ranking 2012 – Przedsionek Listy 500). [dostęp 2013-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-08)]. (pol.).
  47. ↑ Portal „gepardybiznesu.pl” i Instytut Nowoczesnego Biznesu, Firmy o największych przychodach operacyjnych, 22.03.2013, https://web.archive.org/web/20131129112045/http://www.gepardybiznesu.pl/content/view/3293/107.
  48. ↑ Polityka, Pięćsetka Polityki 2012 (Ranking 2012 – Przeglądaj według województw). [dostęp 2013-06-01]. (pol.).
  49. ↑ Polityka, Pięćsetka Polityki 2012 (Ranking 2012 – 100 największych spółek z branży finansowej). [dostęp 2013-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-01)]. (pol.).
  50. ↑ a b c d GUS, Urząd Statystyczny w Poznaniu (Komunikaty i biuletyny), 04.06.2013, http://www.stat.gov.pl/poznan/22_PLK_HTML.htm.
  51. ↑ a b c Portal „infor.pl”, Kalkulator brutto-netto 2000-2013, 2012 rok, http://www.infor.pl/kalkulatory/brutto_netto.html.
  52. ↑ a b c GUS, Urząd Statystyczny w Poznaniu – Ośrodek Statystyki Miast, Kazimierz Kruszka, Dojazdy do pracy w Polsce. Terytorialna identyfikacja przepływów ludności związanych z zatrudnieniem, Poznań 2010, http://web.archive.org/web/20140708162959/http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/poznan/ASSETS_dojazdy_do_pracy_w_polsce_2010.pdf
  53. ↑ GUS, Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (stan na koniec kwietnia 2013 r.). [dostęp 2013-05-29]. (pol.).
  54. ↑ Urząd Miasta Poznania (www.poznan.pl) – Nagrodzono „POZnan*. Miasto know-how.”, 2009-12-07, http://www.poznan.pl/mim/public/wiadmag/news.html?co=print&id=34834&instance=1016&lang=pl.
  55. ↑ Gazeta Wyborcza, Michał Kopiński i Michał Wybieralski, Energia wschodu, zachodni styl, 2009-04-15, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,88229,6502915,Energia_wschodu__zachodni_styl.html.
  56. ↑ Urząd Miasta Poznania (www.poznan.pl), 2011-11-03, Rusza ogólnopolska kampania reklamowa Konsorcjum Marki Poznań, http://www.poznan.pl/mim/public/wiadmag/news.html?co=print&id=47908; Konsorcjum Marki Poznań, https://web.archive.org/web/20120114073814/http://madein.poznan.pl/.
  57. ↑ Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna (Oferta – Zwolnienia podatkowe), 18.12.2013, http://www.kssse.pl/pl/oferta/zwolnienia_podatkowe.html; poprawione po uwzględnieniu bardziej aktualnych informacji ze strony Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest-Park” (Dla inwestora – Pomoc publiczna), 18.12.2013, https://web.archive.org/web/20131128114342/http://www.invest-park.com.pl/ulgi_podatkowe; Gazeta Wyborcza, Michał Frąk, Specjalne strefy ekonomiczne do 2026 roku. Czemu to świetna decyzja?, 18.10.2013, https://web.archive.org/web/20131231051816/http://wyborcza.biz/Firma/1,101618,14802676,Specjalne_strefy_ekonomiczne_do_2026_roku__Czemu_to.html.
  58. ↑ a b c Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna (Oferta – Tereny inwestycyjne – Oferta inwestycyjna), 18.12.2013, http://www.kssse.pl/pl/oferta/tereny_inwestycyjne.html.
  59. ↑ a b Cushmann&Wakefield, Marketbeat – Raport o rynku nieruchomości w Polsce, wiosna 2013. [dostęp 2013-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-13)]. (pol.).
  60. ↑ Portal „poznan.naszemiasto.pl”, Grzegorz Okoński, Terminal kontenerowy otwarty w Poznaniu, 2012-04-25, http://poznan.naszemiasto.pl/artykul/galeria/1377099,terminal-kontenerowy-otwarty-w-poznaniu-zdjecia,id,t.html.
  61. ↑ a b Cargosped (Oferta handlowa – Terminale przeładunkowe), 18.12.2013, http://web.archive.org/web/20111125131303/http://www.cargosped.pl/index.php/pl/terminale-przeladunkowe
  62. ↑ CLIP (Terminal kontenerowy), 18.12.2013, https://web.archive.org/web/20120101210848/http://www.clip-group.com/8,terminal.html.
  63. ↑ PKP Cargo (Aktualności), Terminal intermodalny na stacji Poznań – Franowo już otwarty i czeka na pierwszych klientów, 18-12-2013, http://www.pkp-cargo.pl/pl/media/3/1/1476/Aktualnosci.html#1.
  64. ↑ Portal „rynekinfrastruktury.pl”, Hub w Gądkach otwarty, 2011-09-27, http://www.rynekinfrastruktury.pl/artykul/66/1/hub-w-gadkach-otwarty.html.
  65. ↑ Spedcont (Terminale kontenerowe – TK Poznań Garbary), 18.12.2013, http://www.spedcont.com.pl/tkpoznan.htm.
  66. ↑ Portal „inforail.pl”, Bartosz M. Kaj, Poznański Węzeł Kolejowy, 2008-08-19, https://transinfo.pl/inforail/poznanski-wezel-kolejowy/.
  67. ↑ Portal „kurier-kolejowy.pl”, PKP Cargo, Budowa terminala kontenerowego Poznań Franowo na finiszu, 20.09.2013,http://www.kurier-kolejowy.pl/aktualnosci/16007/Budowa-terminala-kontenerowego-Poznan-Franowo-na-finiszu.html.
  68. ↑ STS (Firma). [dostęp 2013-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-30)]. (pol.).
  69. ↑ a b Jones Lang LaSalle, Warszawski rynek biurowy I kw. 2013, 26-04-2013, https://web.archive.org/web/20150501022453/http://www.topbiura.pl/32,216,Szczegoly-raportu.html.
  70. ↑ Urząd Miasta Poznania (www.poznan.pl), Sukcesy Poznania w 2013 r. w zakresie przyciągania inwestorów, 2014-01-10, http://www.poznan.pl/mim/inwestycje/news/sukcesy-poznania-w-2013r-w-zakresie-przyciagania-inwestorow,67016.html.
  71. ↑ Assocation of Business Service Leaders in Poland (ABSL), Hays Poland, Jones Lang LaSalle; Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce – 2012, Warszawa 2012, https://web.archive.org/web/20130702220303/http://www.absl2012.epublish24.com/index.html.
  72. ↑ a b Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL), Hays Poland, Jones Lang LaSalle, Baker & McKenzie, Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce – 2013, Warszawa 2013, https://web.archive.org/web/20131204091023/http://www.absl2013.epublish24.com/.
  73. ↑ Assocation of Business Service Leaders in Poland (ABSL), Hays Poland, Jones Lang LaSalle; Sector of modern business services in Poznań agglomeration, Poznań 2011, https://web.archive.org/web/20160304200545/http://www.absl.pl/pl/reports?p_p_id=110_INSTANCE_26Cy6xiicNK8&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-1&p_p_col_count=2&_110_INSTANCE_26Cy6xiicNK8_struts_action=%2Fdocument_library_display%2Fview_file_entry&_110_INSTANCE_26Cy6xiicNK8_redirect=http%3A%2F%2Fwww.absl.pl%2Fpl%2Freports%3Fp_p_id%3D110_INSTANCE_26Cy6xiicNK8%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-1%26p_p_col_count%3D2&_110_INSTANCE_26Cy6xiicNK8_fileEntryId=44761.
  74. ↑ Beyond.pl (Nasze inwestycje – O Data Center 2), 07.02.2014, https://www.beyond.pl/centra-danych/beyondpl-data-center-2/.
  75. ↑ Portale turystyczne (04.07.2013): trivago.pl; emeteor.pl, http://emeteor.pl/; booking.com, http://www.booking.com/.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gospodarka_Poznania&oldid=71436372”