Gotarzes II

władca Partów

Gotarzes II (lub Godarzes, Godarz, part. gwrtz[1], gr. Γωτάρζης Gōtarzēs) – król Partów z dynastii Arsacydów panujący w latach 40–51 n.e.

Gotarzes II
Ilustracja
król Partów
Okres

od 40 n.e.
do 51 n.e.

Dane biograficzne
Dynastia

Arsacydzi

Data śmierci

51 n.e.

Objęcie tronu partyjskiego edytuj

Gotarzes jako władca Hyrkanii był sojusznikiem Artabanusa II i wspierał go w czasie rebelii z lat 35–36 n.e. uzurpatora Tiridatesa, wnuka Fraatesa IV, popieranego przez Rzym i zbuntowanych możnowładców partyjskich. Po śmierci Artabanusa II w 40 n.e. rozpoczął walkę o tron partyjski, popierany przez Hyrkanów i Dahów, z Wardanesem I synem Artabanusa II, który uciekł do Medii Atropatene.

Gotarzes został adoptowanym synem Artabanusa II, na co wskazuje występujący na monetach Gotarzesa tekst: "Gotarzes, Król Królów, Arsakes, zwany synem Artabanusa". Na odnalezionej na skałach w Bisotun w zachodnim Iranie, na terenie starożytnej Medii, Gotarzes jest nazwany synem Gewa. W przekazach starożytnych historyków Tacyta i Józefa Flawiusza jest wymieniany wyłącznie jako brat Wardanesa, natomiast o Wardanesie jest mowa wprost jako o synu Artabanusa II. Jednakże Gotarzes był uznawany za członka rodu Arsakidów, do których wyłącznie należało prawo do zasiadania na tronie partyjskim. Gdy chcący go obalić spiskowcy, zwrócili się do Rzymu z prośbą o pomoc w osadzeniu na tronie Meherdatesa, wnuka Fraatesa IV, stwierdzili, że nie sprzeciwiają się domowi Arsakidów, lecz "okrutnej" władzy Gotarzesa[2].

Konflikt z Wardanesem edytuj

Po objęciu władzy Gotarzes zabił swego brata Atrabanusa (zapewne chodzi o syna Artabanusa II, który stanowił zagrożenie dla rządów Gotarzesa) i jego żonę wraz z dziećmi[1]. Przeciwko rządom nowego władcy wystąpiła silna opozycja wpływowych rodów partyjskich, które wezwały Wardanesa do Seleucji nad Tygrysem. Błyskawiczne przybycie Wardanesa do Babilonii zaskoczyło Gotarzesa, który wycofał się na wschód w kierunku Baktrii. Po zdobyciu Seleucji w 41 n.e. Wardanes podążył za Gotarzesem, którego wsparły plemiona Hyrkanów i Dahów. Do ostatecznego starcia między przeciwnikami nie doszło, gdyż zawarto porozumienie skierowane przeciwko spiskowcom, którymi mogli być zwolennicy potomków Fraatesa IV. W wyniku ugody doszło do podziału władzy, przy czym Wardanes zachował pozycję dominującą jako król, a Gotarzes pozostał niezależnym władcą w Hyrkanii[3].

Konflikt między braćmi wybuchł na nowo w 45 n.e., gdy Wardanes zaatakował Gotarzesa, który bronił się przez dłuższy czas na linii rzeki Erindes (prawdopodobnie Atrek[4]). Po bitwie nad Erindesem Gotarzes wycofał się na tereny kontrolowane przez Dahów a potem prawdopodobnie dalej do Chorezmu w środkowej Azji. Tacyt opisuje kolejne zwycięstwo odniesione nad rzeką Sindes, która oddzielała Dahów od Ariów, w rejonie do tej pory niekontrolowanym przez Partów, prawdopodobnie w dolnym odcinku Amu-darii lub Syr-darii, ewentualnie odnogi Amu-darii wpadającej do jeziora Sarykamyskiego[5].

Uzurpacja Meherdatesa edytuj

W 46 n.e. Wardanes zginął zamordowany w czasie polowania w wyniku spisku. Spiskowcy wysłali w 47 n.e. do Rzymu poselstwo z prośbą o pomoc w osadzeniu na tronie przebywającego w Wiecznym Mieście Meherdatesa, syna Wononesa I i wnuka Fraatesa IV[6]. W tym czasie Gotarzes zajął Ktezyfon i ponownie spotkał się z oporem silnej opozycji przywiązanej do potomków Fraatesa IV. W 49 n.e. kolejne poselstwo Partów w Rzymie spotkało się z pozytywną reakcją cesarza Klaudiusza, który wysłał Meherdatesa do Syrii i przydzielił mu wojska legata prowincji Gajusza Kasjusza Longinusa. Poparcia uzurpatorowi udzielił Abgarus władca Edessy, Izates władca Adiabeny oraz Karen przedstawiciel jednego z trzech najbardziej wpływowych rodów partyjskich[7]. Do starcia doszło nad rzeką Karma w Kurdystanie. Wcześniej Gotarzes zdołał przekupstwem pozbawić uzurpatora wsparcia Abgarusa i Izatesa. W tej sytuacji osłabiona armia Meherdatesa doznała klęski a pojmany Meherdates został okaleczony przez pozbawienie uszu[8][9][10].

Wkrótce po zdławieniu buntu Gotarzes zmarł w 51 n.e. Według Tacyta śmierć nastąpiła w wyniku choroby[11], natomiast według Józefa Flawiusza w wyniku spisku[12], co jest bardziej prawdopodobne ze względu na to, że tron po nim objął Wonones II, brat Artabanusa II wywodzący się z Medii Atropatene, nie zaś ktoś wywodzący się z Hyrkanii[13].

Przypisy edytuj

  1. a b Składanek 2004 ↓, s. 187.
  2. Olbrycht 2013 ↓, s. 172.
  3. Olbrycht 2013 ↓, s. 173–178.
  4. Olbrycht 2013 ↓, s. 187.
  5. Olbrycht 2013 ↓, s. 180–185.
  6. Tacyt ↓, Roczniki, XI 10.
  7. Tacyt ↓, Roczniki, XII 12.
  8. Tacyt ↓, Roczniki, XII 14.
  9. Olbrycht 2013 ↓, s. 189–191.
  10. Składanek 2004 ↓, s. 187–188.
  11. Tacyt ↓, Roczniki, XII 14.4.
  12. Józef Flawiusz ↓, Dawne dzieje Izraela, XX 74.
  13. Olbrycht 2013 ↓, s. 191–192.

Bibliografia edytuj

Źródła edytuj

Opracowania edytuj

  • Marek Jan Olbrycht: Imperium Parthicum. Kryzys i odbudowa państwa Arsakidów w pierwszej połowie pierwszego wieku po Chrystusie. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica", 2013, s. 171–199, seria: Notos — Scripta Antiqua et Byzantina. ISBN 978-83-62261-63-5.
  • Bogdan Składanek: Historia Persji. T. 1: Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2004, s. 187–188. ISBN 83-88238-09-4.