Gródek (obwód chmielnicki)

Gródek
Городок
	; Gródek, zalew na rzece Smotrycz
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	chmielnicki
Rejon	chmielnicki
Hromada	Gródek
Powierzchnia	29,569 km²
Populacja (2019); • liczba ludności	; 16 046
Nr kierunkowy	+380-3851
Kod pocztowy	32000-32007
	Położenie na mapie obwodu chmielnickiego Gródek
	Położenie na mapie Ukrainy Gródek
	49°10′N 26°34′E/49,166667 26,566667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Gródek, także Gródek Podolski^[2] lub Gródek Bedrychowski^[3] (ukr. Городок, Horodok) – miasto na Ukrainie, w obwodzie chmielnickim, w rejonie chmielnickim, w hromadzie Gródek, nad rzeką Smotrycz. Do 2020 siedziba rejonu gródeckiego.

W mieście stacja kolejowa Wiktorija^[4]^[5].

Opis

Miejscowość została założona w 1362 roku. W 1496 rodzina Świrczów erygowała w Gródku świątynię łacińską^[3]. W 1542 roku, zgodnie z rejestrem poborowym, połowa Gródka należała do Herburtów^[3]. W 1583 roku wojewoda Mikołaj Herburt ufundował w Gródku kościół katolicki^[3]. Po wyzwoleniu Podola spod okupacji tureckiej kościół ten poświęcono na nowo pod wezwaniem św. Stanisława biskupa i Najświętszej Marii Panny^[3].

Do 1795 w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Na mocy umowy między II RP a państwem radzieckim między innymi Gródek Podolski popadł pod władzę bolszewików i ich państwa. Organizatorem obrony ludności po traktacie ryskim był Michał Dobrowolski^[6].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w październiku 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1000 osób. 16 stycznia 1943 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano na miejscu a część wywieziono do getta w Jarmolińcach^[7].

Administratorem parafii przez pewien czas był tam Jan Olszański. Od kilkunastu lat Gródek utrzymuje partnerskie kontakty w Sochaczewem, miastem w woj. mazowieckim.

Status miasta posiada od 1957 roku^[4]^[5].

W 1970 liczyło 15 tys. mieszkańców^[4], w 1989 liczyło 17 686^[5]^[8], a w 2013 – 16 671 mieszkańców^[9].

Zabytki

kościół pw. św. Anny z 1732 roku, w dzielnicy Stare Miasto, w pobliżu zamku. Zbudował go przy wsparciu wiernych ksiądz Jan Molędziński. Kościołem opiekowali się franciszkanie z Kamieńca Podolskiego. W pobliżu znajdował się cmentarz z dzwonnicą^[10]. Zamknięty w 1866 roku na polecenie Rosjan. W 1900 roku władze rosyjskie przekazały budynek prawosławnym, którzy jednak nie podjęli w nim żadnych prac. W 1917 roku katolicy wysłali petycję do Petersburga z prośbą o zwrot kościoła, na co wyrażono zgodę. Kościół został zburzony przez Związek Wojujących Bezbożników po 1930 roku^[3].
dzwonnica kościoła św. Anny, zburzona wraz z kościołem
Kościół św. Stanisława z lat 1776–1779, proj. Fryderyk Gisges. W 1783 roku dobudowano dwie kaplice^[3]. W 1914 roku wydano zgodę na rozbudowę kościoła. W latach 30.XX wieku kościół został zburzony przez bolszewików^[3].
cerkiew św. Aleksandra Newskiego z 1841 r., zburzona z rozkazu J. Stalina w 1934 r.^[11]
zamek^[12]
wały miejskie z XVII wieku
klasztor szarytek (Sióstr Miłosierdzia) z 1779 roku w stylu późnobarokowym, ufundowany przez Jana Jakuba Zamoyskiego. Przebudowany na Instytut Teologii Katolickiej.
klasztor franciszkanów z 1762 roku, murowany, parterowy. Zbudowany przy kościele św. Anny. Konwent skasowali Rosjanie w 1866 roku. Budynek zburzono około 1900 roku^[3].

inne obiekty

Cerkiew św. Onufrego w Gródku

Klasztor Szarytek
Ratusz
Rynek

Urodzeni

Jan Paweł Lenga – emerytowany biskup Diecezji Karaganda w Kazachstanie.

Związani

Siergiej Winogradski

Miasta partnerskie

Sochaczew

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019, s. 73.
↑ Zygmunt Ostrowski, Spotkania na Kresach, Gródek Podolski Jagiellońska Bibliotek Cyfrowa.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Serhij Jurczenka, Późnobarokowe świątynie Gródka Bedrychowskiego [w] Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej, Kraków, 2003, nr 5, s. 99–112. [dostęp 2016-12-15].
↑ ^a ^b ^c Городок // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. том 7. М., «Советская энциклопедия», 1972.
↑ ^a ^b ^c Городок // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 1. М., „Советская энциклопедия”, 1991. стр. 326.
↑ Marek A. Koprowski Pod walcem bolszewickich represji.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1360 .
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
↑ SerhijS. Jurczenka SerhijS., Późnobarokowe świątynie Gródka Bedrychowskiego, [w:] Jan K.J.K. Ostrowski, AndrzejA. Betlej, PiotrP. Krasny (red.), Sztuka kresów wschodnich, t. 5, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ w Krakowie, Impuls: Text, 1994, s. 99–112, ISBN 978-83-85543-51-0 [dostęp 2025-01-14] (pol.).
↑ Андрій Савченко: Храм Святого Онуфрія. nashgorodok.km.ua, 16 lipca 2013. [dostęp 2020-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-24)]. (ukr.).
↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II. Warszawa: 1880-1902, s. 818–819.

Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II, Warszawa, 1880–1902, s. 818–819.

Linki zewnętrzne

Gródek 12.) G., miasto, pow. kamieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 818 .
Zdjęcia z Gródka Podolskiego na portalu kresy.pl
Marek Koprowski, Polskość trwa nad Smotryczem

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019, s. 73.

[2] Zygmunt Ostrowski, Spotkania na Kresach, Gródek Podolski Jagiellońska Bibliotek Cyfrowa.

[:1-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Serhij Jurczenka, Późnobarokowe świątynie Gródka Bedrychowskiego [w] Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej, Kraków, 2003, nr 5, s. 99–112. [dostęp 2016-12-15].

[autogenerated1-4] Городок // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. том 7. М., «Советская энциклопедия», 1972.

[autogenerated2-5] Городок // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 1. М., „Советская энциклопедия”, 1991. стр. 326.

[6] Marek A. Koprowski Pod walcem bolszewickich represji.

[7] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1360 .

[8] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.

[9] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).

[:0-10] SerhijS. Jurczenka SerhijS., Późnobarokowe świątynie Gródka Bedrychowskiego, [w:] Jan K.J.K. Ostrowski, AndrzejA. Betlej, PiotrP. Krasny (red.), Sztuka kresów wschodnich, t. 5, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ w Krakowie, Impuls: Text, 1994, s. 99–112, ISBN 978-83-85543-51-0 [dostęp 2025-01-14] (pol.).

[11] Андрій Савченко: Храм Святого Онуфрія. nashgorodok.km.ua, 16 lipca 2013. [dostęp 2020-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-24)]. (ukr.).

[Geo-12] Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II. Warszawa: 1880-1902, s. 818–819.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]