Wikipedia

Gramatyka normatywna

gramatyka skupiająca się na dyktowaniu norm i zaleceń gramatycznych

Gramatyka normatywna (preskrypcyjna, preskryptywna) – gramatyka skupiająca się na dyktowaniu przepisów gramatycznych, którymi – zdaniem badacza – użytkownicy języka (czytelnicy) powinni się kierować w praktyce językowej[1][2][3]. Znajduje zastosowanie w kontekstach edukacyjnych[1][2]. Typową postacią gramatyki normatywnej jest gramatyka szkolna[4].

Gramatyki preskryptywne przedstawiają normy języka standardowego lub odmiany prestiżowej danego języka; ich celem jest ustanawianie i kodyfikowanie zasad[5]. Są krytykowane za nieuwzględnianie zmian językowych oraz zróżnicowania stylistycznego języka, a także za narzucanie norm pewnych grup całej społeczności posługującej się danym językiem[6]. Dla gramatyk preskryptywnych charakterystyczne jest pojęcie poprawności językowej (oparte na pewnym modelu idealnego języka) oraz kategoryczne odrzucanie form nieskodyfikowanych (np. form regionalnych)[7]. Jednocześnie takim źródłom preskryptywnym, które czerpią z autentycznych danych językowych, przypisuje się pewną wartość z tego względu, że dostarczają trafnych wskazówek językowych, pomagających posługiwać się w językiem w sposób ceniony społecznie[8].

Przeciwstawia się gramatyce opisowej (deskryptywnej), zajmującej się rejestracją właściwości realnie używanego języka[1][2]. Niemniej nie zawsze istnieje jasna granica między gramatyką opisową a normatywną; w praktyce część publikacji łączy w sobie oba podejścia[6]. Czasami postuluje się rozróżnienie między preskryptywnością a normatywnością, przypisując tę drugą cechę gramatykom opisowym; gramatyki deskryptywne, definiując gramatyczność i niegramatyczność, w pewnym sensie wykraczają poza ramy podejścia opisowego i wykazują cechę normatywności[8].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Richard Nordquist, Definition and Examples of Prescriptive Grammar, [w:] Glossary of Grammatical and Rhetorical Terms [online], ThoughtCo.com (ang.).
  2. ↑ a b c Rodney Huddleston, Introduction to the Grammar of English, Cambridge: Cambridge University Press, 1984, s. 47–49, DOI: 10.1017/CBO9781139165785, ISBN 978-0-521-29704-2, ISBN 978-1-139-16578-5, ISBN 978-0-521-22893-0, OCLC 1158959704 (ang.).
  3. ↑ Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, s. 215, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897.
  4. ↑ František Čermák, Jazyk a jazykověda: přehled a slovníky, wyd. 4, Praha: Nakladatelství Karolinum, Univerzita Karlova, 2011, s. 132, ISBN 978-80-246-1946-0, ISBN 978-80-246-2360-3, OCLC 878145746 (cz.).
  5. ↑ Nils Langer, Winifred Davies, An Introduction to Linguistic Purism, [w:] Nils Langer, Winifred Davies (red.), Linguistic Purism in the Germanic Languages, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2005 (Studia Linguistica Germanica 75), s. 1–18, DOI: 10.1515/9783110901351.1, ISBN 978-3-11-090135-1, OCLC 853236871 (ang.), patrz s. 9.
  6. ↑ a b Tom McArthur (red.), The Oxford Companion to the English Language, Oxford: Oxford University Press, 1992, s. 286, ISBN 0-19-214183-X, OCLC 26441531 (ang.).
  7. ↑ Ian Eyres, English for Primary and Early Years: Developing Subject Knowledge, wyd. 2, Milton Keynes/London: The Open University/Sage Publications, 2007, s. 5, ISBN 978-1-4129-4607-0, ISBN 978-1-4129-4608-7, ISBN 978-1-4462-2749-7, OCLC 85691633 (ang.).
  8. ↑ a b Geoffrey K. Pullum, Why grammars have to be normative – and prescriptivists have to be scientific, [w:] Joan C. Beal, Morana Lukač, Robin Straaijer (red.), The Routledge Handbook of Linguistic Prescriptivism, Abingdon–New York: Routledge, 2023, s. 3–16, DOI: 10.4324/9781003095125, ISBN 978-1-003-09512-5, ISBN 978-0-367-55784-3, ISBN 978-0-367-55786-7, OCLC 1370334971 (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gramatyka_normatywna&oldid=75513405”