Grodziec (województwo wielkopolskie)
Grodziec – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie konińskim, w gminie Grodziec[4].
| wieś | |
 Kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Grodźcu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1650[2] |
| Strefa numeracyjna |
63 |
| Kod pocztowy |
62-580[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PKN |
| SIMC |
0284753 |
Położenie na mapie gminy Grodziec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu konińskiego  | |
 52°02′17″N 18°03′36″E/52,038056 18,060000[1]
| |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Grodziec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Grodziec.
Historia edytuj
Pierwsze wzmianki archiwalne o istnieniu wsi pochodzą z 1394, kiedy była własnością Jana de Lichin[5]. Potem przeszła w posiadanie Grodzieckich (1488–1586). Przez kolejne lata aż do 1639 jest w rękach Ciświckich, następnie Jaskólskich, A. Kożuchowskiego i innych. Od roku 1872 Grodziec był własnością rodu Kwileckich.
W drugiej połowie XVII wieku we wsi funkcjonowała kuźnica. Produkcja kuźnicy była oparta na miejscowych złożach rudy darniowej, której pokłady występują w okolicach Grodźca[6].
Pierwsi ewangelicy (olędrzy) pojawili się we wsi na początku lat 70. XVIII wieku, na zaproszenie kasztelana sieradzkiego i miecznika wieluńskiego Józefa Wężyka herbu Wąż, właściciela dóbr grodziecko-królikowskich. W styczniu 1797 na mocy porozumienia między właścicielem dóbr grodzieckich hrabią Franciszkiem Stadnickim i przedstawicielami okolicznych wsi, założonych po 1772 na prawie olęderskim (Borowiec, Konary, Grądy, Wielołęka, Orlina i Białobłoty), erygowano parafię ewangelicką. Dziedzic zobowiązał się do przekazania gruntu i dostarczenia budulca pod budowę świątyni, szkoły i pastorówki oraz przekazywać na potrzeby pastora coroczny deputat w naturze (zboże, drewno, piwo), zastrzegając dla siebie prawo opiniowania kolejnych duszpasterzy parafii. Pierwszy kościół pod wezwaniem Piotra i Pawła, ukończono wraz z drewnianą pastorówką, domem kantora i budynkami gospodarczymi w roku 1803. W 1834 podjęto decyzję o budowaniu bardziej okazałego kościoła. Kamień węgielny wmurowano 9 sierpnia 1846 roku z udziałem superintendenta diecezji kaliskiej A. von Modla. Pierwsze nabożeństwo odbyło się w Święto Zesłania Ducha Świętego w 1852 r. Pastorem był wówczas ks. Karl F. Orive (+1876r.) ze Stawiszyna. Budowę ukończono we wrześniu 1866 roku, a w miejscu po rozebranym starym kościele wybudowano nową pastorówkę i kantorówkę[7].
W czasie okupacji niemieckiej miejscowość nosiła nazwę Großdorf. W 1940 roku Niemcy utworzyli we wsi getto dla Żydów z ówczesnego powiatu konińskiego. Przebywało w nim około 2000 osób. Część z nich wywieziono w marcu 1941 roku do Generalnej Guberni, a pozostałych, w październiku 1941 roku, okupanci niemieccy zamordowali w Lesie Rudzickim[8]..
Na przełomie 1942 i 1943 roku Niemcy urządzili we wsi obóz pracy dla Żydów. W końcu 1944 roku teren gminy stał się miejscem działań radzieckich grup partyzanckich zrzucanych na tyły frontu. W drugiej połowie stycznia 1945 roku połączone grupy partyzanckie, pod dowództwem Sergiusza Iliaszewicza i Mikołaja Kozubowskiego zajęły Grodziec. Wkrótce potem do wsi wkroczyły oddziały Armii Czerwonej[9].
W okresie PRL-u we wsi powstał zakład rolny należący do PGR Maliniec, Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, baza maszynowa Spółdzielni Kółek Rolniczych oraz Zasadnicza Szkoła Rolnicza[6].
Zabytki edytuj
- Kościół neogotycki z końca XIX wieku.
- Ruiny kościoła ewangelickiego z 1866 (spalonego w 2000 roku)[7].
- Zespół pałacowo-parkowy; powierzchnia parku wynosi 11,1 ha; pałac pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku; jego ostatnim właścicielem był Stanisław Kwilecki[6][10].
Wspólnoty wyznaniowe edytuj
Ludzie związani z Grodźcem edytuj
- Alfons Erdman – poseł na Sejm Ustawodawczy
- arcybiskup Bronisław Dąbrowski.
- Stefan August Loth – polski piłkarz, pomocnik oraz trener, długoletni zawodnik warszawskiej Polonii, podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.
- Józef Spleszyński (1806-1879), w l. 1832-1839 proboszcz parafii luterańskiej w Grodźcu, potem superintendent generalny kościoła ewangelicko-reformowanego w Królestwie Polskim
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38799
- ↑ Wieś Grodziec w liczbach. polskawliczbach.pl [dostęp 2019-11-01]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 340 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ J. Skuratowicz, 1976
- ↑ a b c Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s.161-163, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
- ↑ a b Tajemnicze ruiny starego kościoła. Jego tragiczna historia sięga prawie 200 lat wstecz. Co wydarzyło się w Grodźcu?
- ↑ Marek Kaźmierczak, Znak, ideologia, zapomnienie – Uwagi o grobie upamiętniającym zagładę Żydów w lesie Niesłusz-Rudzica, Pamiętnik Literacki CIV 2013, z. 4, s. 228, PL ISSN 0031-0514
- ↑ Piotr Maluśkiewicz Konin i okolice, Wydawnictwo Poznańskie 1979, ISBN 83-210-0067-3, s. 75
- ↑ hr. Stanisław Kwilecki [online], CSW2020 [dostęp 2023-09-21] (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-14].