Wikipedia

Grodzisko (powiat krakowski)

(Przekierowano z Grodzisko (gmina Skała))

Grodzisko – przysiółek[4] w Polsce położony w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skała. W latach 1975–1998 w województwie krakowskim.

Grodzisko
przysiółek
Ilustracja
Młyn i tartak wodny
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Skała

Liczba ludności (2022)

63[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-043[3]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0334600

Położenie na mapie gminy Skała
Mapa konturowa gminy Skała, po lewej znajduje się punkt z opisem „Grodzisko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Grodzisko”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Grodzisko”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Grodzisko”
Ziemia50°13′51″N 19°49′33″E/50,230833 19,825833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Usytuowanie Grodziska

Historia edytuj

Książę Bolesław Wstydliwy, który od 1243 roku panował nad dzielnicą krakowską (senioralną), ufundował zamek obronny w Grodzisku, broniony fosą i wałami oraz klasztor i kościół w stylu romańskim. W 1260 roku książę nadał Grodzisko wraz z przyległymi wioskami swojej siostrze, Salomei, która po śmierci swojego męża, króla Halicza – Kolomana, w 1245 roku wstąpiła do zakonu klarysek. Po nadaniu Grodziska Salomea przeniosła się wraz z grupą klarysek z Zawichostu do nowo powstałej warowni. W XIII wieku w pobliżu klasztoru miało miejsce wiele zbrojnych potyczek; warownia okazała się niezbyt bezpieczna, toteż na początku XIV wieku klaryski poprosiły króla Władysława Łokietka o przeniesienie w inne miejsce. W 1320 roku zostały przeniesione do Krakowa i osadzone przy kościele świętego Andrzeja. W XV wieku klasztor w Grodzisku opustoszał i przez ponad dwa wieki całkowicie popadł w ruinę. W XVII wieku siostry klaryski ponownie zainteresowały się miejscem po swojej dawnej siedzibie, głównie za sprawą toczącego się procesu beatyfikacyjnego Salomei. Na miejscu starego klasztoru wzniosły krzyż, a w 1642 roku kaplicę pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. W 1677 roku prebendarzem Grodziska został ksiądz Sebastian Piskorski, profesor Akademii Krakowskiej i kanonik krakowski. W latach 1677–1691 zbudował on zespół architektoniczno-rzeźbiarski w stylu manierystycznym, potocznie nazywany pustelnią błogosławionej Salomei. Zespół ten składał się z pustelni, domków modlitwy, kościoła i domu prebendarza, tworzących kształt litery „L”. Ten układ zabudowań przetrwał do czasów obecnych.

Zabytki edytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[5].

  • Zespół kościoła pw. Wniebowzięcia NPM: kościół, ogrodzenie z bramkami, posągami i figurą św. Klary na kolumnie i budynkiem mieszkalnym, bramka i obelisk w kształcie słonia, pustelnia bł. Salomei, groty, drzewostan;
  • młyn i tartak wodny.

Kościół Najświętszej Marii Panny edytuj

 
Widok kościoła z północnego zachodu
 
Ołtarz główny oraz ołtarze boczne

Kościół nosi ślady trzech stylów:

Wnętrze kościoła zostało poszerzone przez zastosowanie sztucznej perspektywy, za pomocą zmniejszających się filarów w głównym ołtarzu oraz zagęszczającej się w kierunku ołtarza posadzki. Kościół ma trzy ołtarze. Ołtarz główny zbudowany jest z jasnego i czarnego marmuru; w środkowej jego części znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a w górnej obraz Koronacji Matki Boskiej autorstwa Franciszka Smuglewicza. Ołtarze boczne są wykonane z jasnego marmuru; w ołtarzu lewym znajduje się figura świętego Józefa, w prawym – świętego Sebastiana, patrona fundatora.
W 1939 roku spłonęła część wieży kościoła. Odbudowano ją w latach sześćdziesiątych XX wieku.

Mur wokół kościoła edytuj

Wokół kościoła wznosi się mur z cegły i wapienia, z jedną dużą bramą (o wykroju półkolistym) i trzema mniejszymi. Na murze znajduje się pięć rzeźb:

Pierwsze trzy rzeźby są projektu księdza Sebastiana Piskorskiego; są statyczne i pozbawione barokowej dynamiki. Pozostałe zostały dodane w XVIII wieku.

Groty modlitewne edytuj

 
Groty modlitewne oraz obelisk

Za kościołem w kierunku północno-zachodnim na dziedzińcu znajduje się zespół trzech grot – kaplic przypominających jaskinie. Grota po prawej stronie poświęcona jest świętemu Janowi Chrzcicielowi, środkowa – Zaśnięciu Matki Boskiej, a lewa – świętej Marii Magdalenie. Dawniej znajdowały się w nich sztuczne stalaktyty.

Obelisk edytuj

Posąg-fontanna usytuowany jest między kościołem a grotami modlitewnymi. Został wzniesiony w 1687 roku na cześć zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Przedstawia słonia z obeliskiem na grzbiecie. Całość wykonano z jednego bloku kamiennego. Obelisk zwieńczony jest rzeźbą Matki Boskiej. Jego pierwowzorem był rzymski obelisk sprzed bazyliki Najświętszej Maryi Panny powyżej Minerwy. Na boku słonia widnieje napis po łacinie: Onus meum leve („Ciężar mój jest lekki”).

Pustelnia błogosławionej Salomei edytuj

 
Pustelnia Błogosławionej Salomei

Pustelnia Błogosławionej Salomei mieści się na zachód od grot modlitewnych. Zbudowana została w XIII wieku, a w XVII uzupełniona cegłą. Schodzi się do niej krętymi schodami, zwanymi Stopniami różańcowymi. W skład pustelni wchodzą trzy pomieszczenia, z ołtarzykiem błogosławionej Salomei, obrazem Góry Kalwarii i Grobu Chrystusa oraz kamiennym łożem błogosławionej Salomei. Widoczne są dwa napisy: Ubi est thesaurus ibi est cor meum („Gdzie jest skarb mój tam serce moje”) oraz Quid est somnus – Gelidae mortis imago („Czym jest sen – obrazem chłodnej śmierci”).

Błogosławiona Salomea przeżyła w pustelni 8 lat; zmarła w opinii świętości 17 listopada 1268 roku. Jej doczesne szczątki spoczywają w bazylice Franciszkanów w Krakowie. Została beatyfikowana 17 maja 1672 roku przez papieża Klemensa X.

Kolumna edytuj

 
Kolumna Świętej Klary

Kolumna znajduje się od strony wschodniej wejścia do kościoła, na wprost wejścia do starego klasztoru. W 1642 roku siostry klaryski wzniosły kolumnę, z figurą błogosławionej Salomei, zniszczoną przez wichurę około roku 1900. Obecnie znajduje się tam figura świętej Klary z początku XX wieku.

Dom prebendarza edytuj

Dom prebendarza, pochodzący z XVII wieku, znajduje się naprzeciwko wejścia do kościoła. W latach 1984–1985 został częściowo przebudowany i odnowiony. Obecnie jest wykorzystywany przez ruch oazowy diecezji kieleckiej.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38920
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 344 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grodzisko_(powiat_krakowski)&oldid=72599113”