Grubodziób żałobny
Grubodziób żałobny[3] (Mycerobas carnipes) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae). Występuje w Azji, od Morza Kaspijskiego po Chiny. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Mycerobas carnipes[1] | |||
| (Hodgson, 1836) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
grubodziób żałobny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał w 1836 Brian Houghton Hodgson – naturalista i minister-rezydent w Nepalu, skąd też pozyskał holotyp ptaka. Nadał mu nazwę Coccothraustes carnipes[4]. Obecnie (2021) nazwą akceptowaną przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) jest Mycerobas carnipes. IOC wyróżnia 3 podgatunki[5]. Cechuje je stopniowa zmiana cech – wraz ze wzrostem długości geograficznej (W → E) wzrastają rozmiary i ciemnieje upierzenie grubodziobów żałobnych. Podgatunek merzbacheri niekiedy (np. w przypadku Handbook of the Birds of the World) nie jest uznawany, a ptaki włączane są do M. c. carnipes[4].
Podgatunki i zasięg występowania edytuj
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- M. c. speculigerus (von Brandt, JF, 1841) – północny i północno-wschodni Iran i południowy Turkmenistan po północno-zachodni i wschodnio-centralny Afganistan i zachodni Pakistan (Beludżystan)[4]
- M. c. merzbacheri Schalow, 1908 – wschodni Kazachstan (Ałatau Dżungarski i Tienszan[4]) i północno-zachodnie Chiny
- M. c. carnipes (Hodgson, 1836) – północno-wschodni Afganistan poprzez Himalaje po centralne Chiny i północną Mjanmę
Morfologia edytuj
Długość ciała wynosi około 22–24 cm, masa ciała 50–66 g[4]. Wymiary szczegółowe (samce): długość skrzydła 114–120 mm, długość dzioba 17–20 mm (od końcówki po nasadę nozdrzy – 15–17 mm)[6]. Opis upierzenia za Johnem Gouldem. Głowę, szyję, grzbiet, gardło, pierś i sterówki cechuje smoliście czarna barwa. Kuper, brzuch oraz pokrywy podogonowe są żółte (według autora – woskowożółte). Czarne pokrywy nadogonowe mają żółte krawędzie. Skrzydła ciemnoszare. Na lotkach można dostrzec białe nasady i białoszare krawędzie, a na większych pokrywach skrzydłowych żółte końcówki. Na końcach zewnętrznych chorągiewek lotek III rzędu znajdują się podłużne żółte plamy, które następnie przechodzą w białe końcówki. Dziób brązowy, ciemnieje ku końcowi. Nogi brązowe. Samica jest podobnie ubarwiona. Wyróżniają ją czarne pokrywy uszne, szare głowa, szyja i górna część grzbietu. Do tego nie ma tak intensywnych barw, kuper jest żółtooliwkowy, a sterówki zdobią krawędzie tejże barwy[7].
Ekologia edytuj
Środowiskiem życia grubodziobów żałobnych są lasy z jałowcami, jałowcowo-świerkowe. Gdy ptaki rozpraszają się po sezonie lęgowym w Kazachstanie, odwiedzają niższe wysokości z występującymi jabłoniami, głogiem i dziką różą[8]. Podczas badań prowadzonych w Kazachstanie w 1965 okazało się, że najliczniej grubodzioby żałobne występują tam, gdzie najwięcej jest jałowców – na wysokości 2600–2900 m n.p.m. Pojedyncze osobniki dwa razy widziane były także i ponad 3500 m n.p.m., gdzie towarzyszyły im dziwonie czerwonogardłe (Carpodacus puniceus)[9]. Pożywienie M. carnipes stanowią głównie jagody jałowców, owoce dzikiej róży, także nasiona świerku i Cerasus[4].
Lęgi edytuj
Sezon lęgowy trwa od maja do września. Grubodzioby żałobne są monogamiczne, gniazdują samotnie. Za budowę gniazda odpowiedzialna jest samica[4]. Konstrukcję tworzą gałązki, źdźbła traw i kawałki mchu. Zniesienie liczy 2–5 jaj. Wysiadują je oba ptaki z pary przez 14–16 dni. Następnie oboje rodzice opiekują się młodymi przez blisko 20 dni, nim te będą już opierzone. W Kazachstanie na niższych wysokościach ptaki rozpierzchają się w stadach 10–20 ptaków w listopadzie[8].
Status edytuj
IUCN uznaje grubodzioba żałobnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Ma duży zasięg występowania rzędu około 3,25 mln km²; ze względu na brak widocznych zagrożeń BirdLife International uznaje trend populacji za stabilny[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Mycerobas carnipes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ BirdLife International, Mycerobas carnipes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-4 [dostęp 2015-12-07] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coccothraustini Swainson, 1831 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
- ↑ a b c d e f g Clement, P.: White-winged Grosbeak (Mycerobas carnipes). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (16 września 2015)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
- ↑ Charles Vaurie. Systematic Notes on Palearctic Birds. No. 21 Fringillidae: the Genera Pyrrhula, Eophona, Coccothraustes, and Mycerobas. „American Museum Novitates”. 1788, s. 23–24, 28 sierpnia 1956.
- ↑ John Gould: Birds of Asia. T. 5. s. Plate 21 [text].
- ↑ a b White-winged Grosbeak Арчовый дубонос. birds.kz. [dostęp 2015-09-12].
- ↑ I. A. Dolgushin, E. I. Gavilov & E. F. Rodionov. The Biology of the Whitewinged Grosbeak Mycerobas carnipes Hodgson, in Kazakhstan. „The Journal of the Bombay Natural History Society”. 65, s. 105-119, 1968.
- ↑ White-winged Grosbeak Mycerobas carnipes. BirdLife International. [dostęp 2015-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-12)].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).