Grupa Śródmieście Północ – Radwan

Grupa Śródmieście AK – oddziały bojowe Armii Krajowej walczące w okresie powstania warszawskiego na terenie dzielnicy Śródmieście. Faktycznie walki odbywały się w dwóch ośrodkach, właściwej "Grupy Śródmieście" obejmującej teren Śródmieścia - Północnego, oraz Śródmieścia Południowego, które zostało wyodrębnione w Podobwód Śródmieście Południowe.

Zarys działań

W toku walki powstańczej 4/5 sierpnia ukształtował się system dowodzenia w trzy ośrodki walki "Centrum" (Śródmieście), "Południe" (Mokotów) i "Północ" (Stare Miasto, Żoliborz). Grupa "Śródmieście" składała się z oddziałów walczących w południowej części IV rejonu obwodu Śródmieście pod dowództwem dowódca mjr Stanisława Steczkowskiego "Zagończyka" oraz części I rejonu zgrupowanego na Powiślu.

Po przecięciu przez Niemców trasy na most Kierbedzia IV rejon został podzielony na część północną i południową. Na północy pozostały, odcięte od dowództwa, bataliony "Chrobry" i "Łukasiński", które razem z batalionem "Gozdawa" – ze zgrupowania "Róg" – utworzyły staromiejskie zgrupowanie "Kuba - Sosna", w ramach Grupy "Północ".

Pozostałe siły IV rejonu utworzyły Grupę "Śródmieście obejmującą od 12 sierpnia odcinki:

• Zgrupowanie "Gurt" - obrona ul. Chmielnej i blokada Al. Jerozolimskich.
• Zgrupowanie "Chrobry II" - teren w obrębie ulic Wronia - Chłodna - Hale Mirowskie - Rynkowa - Grzybowska - Ciepła - Twarda - Żelazna - Chmielna - Srebrna. Zgrupowanie broniło Śródmieścia od placu Starynkiewicza i placu Zawiszy, Chłodnej i placu Żelaznej Bramy.
• Zgrupowanie "Harnaś" - obsadzało teren pomiędzy ul. Mazowiecką - Traugutta - Czackiego - Świętokrzyską.
• Zgrupowanie "Bartkiewicz" - obrona ul. Królewskiej.
• Oddziały IV Rejonu mjr Steczkowskiego "Zagończyka" (m.in. Batalion "Kiliński", luźne oddziały z których powstały Batalion "Rum" i Batalion im. Sowińskiego").

Od września obszar obwodu podzielono na odcinki:

• Odcinek zachodni - dowódca mjr Stanisław Steczkowski "Zagończyk", a następnie ppłk Franciszek Rataj "Paweł", zaś mjr "Zagończyk" został zastępcą, któremu podlegały: Zgrupowanie "Gurt", Zgrupowanie "Chrobry II", Batalion "Rum", Batalion im. Sowińskiego;
• Odcinek środkowy - dowódca ppłk Franciszek Pacek "Mścisław", któremu podlegały Zgrupowanie "Bartkiewicz", Batalion "Gustaw"-"Harnaś";
• Odcinek wschodni - dowódca, mjr Stanisław Błaszczak "Róg", a następnie od 7 września płk Józef Zawiślak "Tunguz", któremu podlegały Batalion "Kiliński" (od 7 września), oraz oddziały zgrupowania "Róg" (ok. 200 żołnierzy) wycofane ze Starego Miasta (Batalion Bończa, Batalion Dzik i 104 Kompania Syndykalistów. Oddziały te wraz z Zgrupowaniem "Krybar" utworzyły Grupę "Powiśle". Po wycofaniu się z Powiśla 6 września oddziały stanowiły Grupę "Róg" w składzie 4 kompanii);

Z wycofanych ze Starego Miasta oddziałów zgrupowania "Kuba - Sosna" utworzono Zgrupowanie Odwodów "Sosna" pod dowództwem mjr. Gustaw Billewicza "Sosny" (ciężko ranny 8 września). W skład zgrupowania weszły: Batalion Łukasiński (ok. 100 żołnierzy), Batalion Gozdawa (ok. 300 żołnierzy), Batalion Chrobry I (ok. 80 żołnierzy), Batalion Gustaw (ok. 200 żołnierzy), a także Kompania Ochrony Sztabu Obszaru Warszawskiego Armii Krajowej "Koszta", kompania szturmowa dowódcy Grupy AK Północ i inne oddziały szturmowe. W sumie ok. 1200 żołnierzy.

Bibliografia

• Bielecki R. W zasięgu "PAST-y". Warszawa: Czytelnik, 1994. ​ISBN 83-07-01950-8​.
• Gajdowski L., Rudzińska H., Rudziński A., Walki obronne 4 Rejonu - Śródmieście Północ od 1 września do 2 października 1944, [w:] "Dzieje Najnowsze"nr 3/4 z 1984, Ossolineum 1985;