Gruszyczka
Gruszyczka (Pyrola L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje 40 gatunków[5]. Występują one w Europie, Azji i Ameryce Północnej, głównie w północnej części tych kontynentów[4], ale także sięgając na południu do Gwatemali na kontynencie amerykańskim i Sumatry w Azji[6]. We florze polskiej występuje 5 gatunków: gruszyczka karpacka P. carpatica, mniejsza P. minor, okrągłolistna P. rotundifolia, średnia P. media i zielonawa P. chlorantha[7]. Rośliny te zasiedlają bory sosnowe i widne, kwaśne lasy, także wrzosowiska i zagłębienia międzywydmowe[8].
Pyrola minor | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
gruszyczka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Pyrola L. Sp. Pl. 396. 1 Mai 1753 | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Synonimy | |||
|
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Byliny o płożących kłączach i prosto wzniesionych, nierozgałęzionych i bezlistnych w górze łodygach (u nasady często z łuskami), osiągające do 30 cm wysokości[8][4]. Pędy są nagie, zwykle zimozielone[4].
- Liście
- Skrętoległe, zwykle wszystkie odziomkowe i ogonkowe, czasem zredukowane do łusek. Blaszka od nerkowatej, poprzez okrągłą, jajowatą do eliptycznej. Zwykle mniej lub bardziej skórzasta[6], od spodu jasnozielona, od góry ciemnozielona[4], całobrzega, ząbkowana lub piłkowana[6][4].
- Kwiaty
- Liczne, zwisające w gronach na prosto wzniesionej łodydze. Kwiaty promieniste (tylko u P. minor grzbieciste). Kielich 5-działkowy, trwały, z działkami zwykle niewielkimi, trójkątnymi, jajowatymi do lancetowatych. Korona kwiatu szerokodzwonkowata składa się z 5 białych, zielonkawobiałych, żółtawych lub czerwonawych płatków. Pręcików jest 10, słupek okazały, zalążnia górna, powstaje z 5 owocolistków[6][4].
- Owoce
- Zwisające torebki z niepełnymi 5 przegrodami, pękające podłużnie, zawierające setki drobnych nasion[6][4].
Systematyka
edytujRodzaj z plemienia Pyroleae, podrodziny Monotropoideae w rodzinie wrzosowatych Ericaceae[9]. W obrębie plemienia Pyroleae rodzaj gruszyczka Pyrola jest siostrzana względem pary rodzajów gruszycznik Moneses i pomocnik Chimaphila, zaś pozycję bazalną względem tych trzech rodzajów zajmuje gruszynka Orthilia[10]. W tradycyjnym, szerokim ujęciu systematycznym do rodzaju Pyrola włączane były gatunki z rodzajów Orthilia i Moneses, co wobec wyodrębniania rodzaju pomocnik Chimaphila, czyniło z tego rodzaju takson parafiletyczny[10].
- Wykaz gatunków[5]
- Pyrola alboreticulata Hayata
- Pyrola alpina Andres
- Pyrola americana G.Don
- Pyrola angustifolia (Alef.) Hemsl.
- Pyrola aphylla Sm.
- Pyrola asarifolia Michx.
- Pyrola atropurpurea Franch.
- Pyrola calliantha Andres
- Pyrola carpatica Holub & Křísa – gruszyczka karpacka
- Pyrola chlorantha Sw. – gruszyczka zielonawa
- Pyrola chouana Chang Y.Yang
- Pyrola corbierei H.Lév.
- Pyrola crypta Jolles
- Pyrola dahurica (Andres) Kom.
- Pyrola decorata Andres
- Pyrola dentata Sm.
- Pyrola elegantula Andres
- Pyrola elliptica Nutt.
- Pyrola faurieana Handres
- Pyrola forrestiana Andres
- Pyrola × graebneriana Seemen
- Pyrola grandiflora Radius
- Pyrola japonica Alef.
- Pyrola karakoramica Křísa
- Pyrola macrocalyx Ohwi
- Pyrola markonica Y.L.Chou & R.C.Zhou
- Pyrola mattfeldiana Andres
- Pyrola media Sw. – gruszyczka średnia
- Pyrola minor L. – gruszyczka mniejsza
- Pyrola morrisonensis (Hayata) Hayata
- Pyrola norvegica Knaben
- Pyrola picta Sm.
- Pyrola renifolia Maxim.
- Pyrola rotundifolia L. – gruszyczka okrągłolistna
- Pyrola rugosa Andres
- Pyrola shanxiensis Y.L.Chou & R.C.Zhou
- Pyrola sororia Andres
- Pyrola subaphylla Maxim.
- Pyrola sumatrana Andres
- Pyrola szechuanica Andres
- Pyrola tschanbaischanica Y.L.Chou & Y.L.Chang
- Pyrola xinjiangensis Y.L.Chou & R.C.Zhou
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-13] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institute. [dostęp 2009-01-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Qin Haining, Peter F. Stevens: Pyrola Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-12-02].
- ↑ a b Pyrola L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-01].
- ↑ a b c d e Craig C. Freeman: Pyrola Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-12-02].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 143, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 189. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Genus: Pyrola L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2016-12-02].
- ↑ a b Liu i inni, Phylogeny of Pyroleae (Ericaceae): implications for character evolution, „J Plant Res”, 124, 2011, s. 325–337, DOI: 10.1007/s10265-010-0376-8 .