Gryfina Halicka
Gryfina (Agrypina; ur. ok. 1248, zm. pomiędzy 1305 a 1309, najprawdopodobniej w 1309) – księżna krakowska, żona Leszka Czarnego od 1265.
| ||||
| ||||
![]() | ||||
Księżna krakowska | ||||
Okres | od 1279 do 1288 | |||
Jako żona | Leszka Czarnego | |||
Poprzedniczka | Kinga | |||
Następczyni | Matylda | |||
Księżna sieradzka | ||||
Okres | od 1265 do 1288 | |||
Jako żona | Leszka Czarnego | |||
Poprzedniczka | Eufrozyna | |||
Następczyni | Jadwiga Bolesławówna | |||
pani sądecka | ||||
Okres | od 1292 do 1309 | |||
Jako żona | Leszka Czarnego | |||
Poprzedniczka | Kinga | |||
Następczyni | Jadwiga Bolesławówna | |||
Dane biograficzne | ||||
Dynastia | Rurykowicze | |||
Data urodzenia | ok. 1248 | |||
Data śmierci | ok. 1309 | |||
Miejsce spoczynku | klasztor klarysek w Pradze | |||
Ojciec | Rościsław Michajłowicz | |||
Matka | Anna Arpadówna | |||
Mąż | Leszek Czarny |
Była córką Rościsława Michajłowicza (1225-1262) kniazia halickiego, bana serbskiej Maczwy i Slawonii oraz węgierskiej Anny Arpadówny (1226/1227-po 1270). Jej siostra Kunegunda Halicka poślubiła króla Czech Przemysla Ottokara II.
Do zawarcia małżeństwa Gryfiny z Leszkiem Czarnym doszło zapewne w 1265[1], a przyczynił się do niego Bolesław Wstydliwy, który adoptował Leszka. W latach 1271-1274 doszło do rozłąki między małżonkami. Przyczyną była impotencja Leszka Czarnego, którą Gryfina publicznie mu zarzuciła. Do zgody doszło w wyniku mediacji Bolesława Wstydliwego. Leszek Czarny zdecydował się na leczenie, ale nie przyniosło ono rezultatu i małżeństwo pozostało bezdzietne.
W czasie buntu rycerstwa przeciwko mężowi w 1285, księżna schroniła się na Wawelu pod opieką mieszczan. W czasie trzeciego najazdu Tatarów na Polskę w 1287 uszła wraz z Leszkiem na Węgry. Po śmierci męża w 1288, z pretensjami do tronu krakowskiego wystąpił jej siostrzeniec król czeski Wacław II, który powoływał się na prawo sukcesji po ciotce [2]. Po śmierci męża zamieszkała w klasztorze klarysek w Starym Sączu. Przeoryszą była tam jej bliska krewna, wdowa po Bolesławie Wstydliwym - św. Kinga. Nie wiemy, czy już wówczas Gryfina otrzymała jakąś oprawę wdowią dopiero bowiem od 1292 (od śmierci Kingi, która zarządzała tymi włościami) tytułowała się panią sądecką - łac. domina de Sandecz). Po śmierci Kingi Gryfina objęła również tytuł przeoryszy[3].
Od 1300 przebywała w Czechach jako opiekunka Ryksy Elżbiety, córki Przemysła II i narzeczonej Wacława II. Pochowana w klasztorze klarysek w Pradze.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Oswald Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 2005, s. 582.
- ↑ Istnieje prawdopodobieństwo, że Gryfina zrzekła się praw do tronu na rzecz siostrzeńca specjalnym legatem. Do dzisiaj nie odnaleziono jakiegokolwiek dokumentu świadczącego o jakimś porozumieniu zawartym pomiędzy Gryfiną a Wacławem. Jednak już nawet dla współczesnych pretensje Wacława były pozbawione jakichkolwiek podstaw.
- ↑ Część historyków skłania się do postawienia tezy, że Gryfina uzyskała ten tytuł w zamian za zrzeczenie się praw do tronu krakowskiego.
LiteraturaEdytuj
- Maria Piszczkowska. Gryfina. [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. IX. Wrocław — Warszawa — Kraków : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1960-1961, s. 72-73.