Grzybiarkowate

rodzina owadów z rzędu muchówek

Grzybiarkowate[1], bedliszkowate[2], bedliszki, grzybiarki (Mycetophilidae) – rodzina muchówek z podrzędu długoczułkich i infrarzędu Bibionomorpha. Larwymykofagiczne, rzadko drapieżne, a wyjątkowo parazytoidalne.

Grzybiarkowate
Mycetophilidae
Newman, 1834
Ilustracja
Mycetophila fungorum
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

muchówki

Podrząd

muchówki długoczułkie

Infrarząd

Bibionomorpha

(bez rangi) Mycetophiliformia
Nadrodzina

Mycetophiloidea

Rodzina

grzybiarkowate

Synonimy
  • Fungivoridae
 
Schemat użyłkowania skrzydła grzybiarkowatych. C – żyłka kostalna, Sc – żyłka subkostalna, od R1 do R5 – żyłki radialne, od M1 i M2 – żyłki medialne, CuA1 i CuA2 – żyłki anterokubitalne, A1 – żyłka analna, r-m – żyłka poprzeczna radialno-medialna, h – żyłka barkowa

Muchówki o ciele długości od 1,8 do 8,7 mm i ubarwieniach od żółtego przez brązowe po czarne. Na głowie występują zwykle trzy przyoczka, ale środkowe może być mniejsze lub całkiem zanikłe[3]. Przyoczka boczne często stykają się z krawędziami oczu złożonych[4]. Czułki nie przekraczają swoją długością ciała i zwykle zbudowane są z trzonka, nóżki i 14-członowego biczyka, ale liczba członów w tym ostatnim może być zredukowana nawet do dziewięciu u rodzaju Cordyla. Głaszczki szczękowe zwykle składają się z palpigera i czterech członów, ale liczba tych ostatnich może też wynosić trzy, dwa lub jeden. Na tułowiu przedplecze, skutum i tarczka są zawsze owłosione i zaopatrzone w szczecinki, natomiast pleuryty i przedpiersie mogą być nagie[3]. Mesepimeron jest smukły i niekiedy od spodu zanikły[4]. Skrzydła cechuje błona porośnięta włoskami mikroskopowymi, makroskopowymi bądź oboma ich typami. Użyłkowanie skrzydła może być kompletne lub w różnym stopniu zredukowane[3]. Mniej lub bardziej wydłużona żyłka poprzeczna radialno-medialna ma przebieg skośny lub wzdłużny, a pierwsza żyłka analna jest zawsze niekompletna. Piąta komórka radialna ma zwykle smukły kształt. Odwłok jest u nasady przewężony i ma bardzo krótki ósmy segment[4]. Narządy rozrodcze mogą być różnie wykształcone. U samic występują jedno- lub dwuczłonowe przysadki odwłokowe połączone z ostatnim zesklerotyzowanym tergitem oraz dwa niezesklerotyzowane zbiorniki nasienne[3].

Biologia i występowanie

edytuj
 
Exechia spinuligera
 
Stigmatomeria crassicornis
 
Rymosia fasciata

Rodzina kosmopolityczna. Larwy zwykle mykofagiczne, żerują na owocnikach, zarodnikach i strzępkach grzybów. Występują wewnątrz grzybów, w butwiejących roślinach, pod korą martwych drzew, w mchach i wątrobowcach, ptasich i ssaczych gniazdach oraz jaskiniach[1][2][3]. Niektóre larwy są drapieżne, a jedyną znaną larwą parazytoidalną jest Planarivora insignis, której ofiarą padają lądowe wirki[2]. Niektóre gatunki notowane są jako szkodniki upraw pieczarek[1].

W Polsce stwierdzono około 400 gatunków[5] (zobacz: grzybiarkowate Polski).

Systematyka

edytuj

Dawniej rodzinę tę definiowano znacznie szerzej, jednak liczne zaliczane doń podrodziny zostały wyniesione do rangi osobnych rodzin, np. grzybolubkowate, płaskorożkowate, Ditomyiidae, Diadocidiidae czy Lygistorrhinidae[3]. Współcześnie umieszcza się je w grupie Mycetophiliformia, a w obrębie niej wyróżnia nadrodzinę Mycetophiloidea, obejmującą tylko grzybiarkowate i Lygistorrhinidae[4]. W obrębie grzybiarkowatych wyróżnia się tradycyjnie dwie podrodziny: Mycetophilinae i Sciophilinae[3]. Zalicza się do nich rodzaje[6]:

Przypisy

edytuj
  1. a b c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1. A-F. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 232.
  2. a b c Ryszard Szadziewski, Wojtek Giłka: Rząd: muchówki — Diptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 416.
  3. a b c d e f g J. Richard Vockeroth: Mycetophilidae (Fungus Gnats). W: Manual of Central American Diptera. Vol. 1. Brian Victor Brown (red.). Ottawa: NRC Research Press, 2009. ISBN 978-0-660-19833-0.
  4. a b c d Dalton de Souza Amorim, Eirik Rindal. Phylogeny of the Mycetophiliformia, with proposal of the subfamilies Heterotrichinae, Ohakuneinae and Chiletrichinae for the Rangomaramidae (Diptera, Bibionomorpha). „Zootaxa”. 1535, 2007. 
  5. J. Razowski (red.), T. Zatwarnicki (kompilacja i aktualizacja): Wykaz Muchówek Polski Check-list of Polish Diptera Wersja: IV 2001. 2001. [dostęp 2016-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)].
  6. T. Pape, F.C. Thompson: Mycetophilidae. [w:] Systema Dipterorum in: Species 2000 & ITIS Catalogue of Life [on-line]. [dostęp 2018-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-07)].