Grzymiszew
Grzymiszew – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie tureckim, w gminie Tuliszków.
| wieś | |
 Centrum Grzymiszewa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2010) |
ok. 1090 |
| Strefa numeracyjna |
63 |
| Kod pocztowy |
62-740[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PTU |
| SIMC |
0297997 |
Położenie na mapie gminy Tuliszków  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tureckiego  | |
 52°02′42″N 18°22′01″E/52,045000 18,366944[1]
| |
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0298005 | Babiak | część wsi |
| 1008771 | Bugaj | część wsi |
| 0298011 | Gozdów | część wsi |
| 0298028 | Wygoda | część wsi |
Historia edytuj
Najstarsza pisana wzmianka o istnieniu wsi szlacheckiej Grzymiszew pochodzi z 1411 roku. Wiadomo, że miejscowość otrzymała prawa miejskie przed 1443 r.[6] i była miastem prywatnym. Pozbawiony impulsów gospodarczych ośrodek nie rozbudował się. Negatywnie na jego rozwoju odbiły się też przemarsze obcych wojsk szwedzkich w XVII i XVIII wieku, francuskich w 1812 roku oraz pożar z 1783 roku[7]. Ostatnia znana wzmianka o Grzymiszewie jako mieście pochodzi z 1685 r.[8], data utraty praw miejskich nie jest jednak znana.
Miejscowość posiada zabudowę typowo wiejską, jednak w jej centrum znajduje się niewielki, kwadratowy plac, który jest zapewne reliktem dawnego rynku.
W okresie PRL-u we wsi powstał zakład rolny przedsiębiorstwa PGR Brudzyń[7].
We wsi mieści się Zespół Szkolno - Przedszkolny im. Romualda Traugutta[9] oraz Ochotnicza Straż Pożarna[10].
W latach 1954–1971 wieś należała i była siedzibą władz gromady Grzymiszew, po jej zniesieniu w gromadzie Tuliszków. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.
Zabytki edytuj
Zespół dworski edytuj
Najcenniejszym zabytkiem miejscowości był znajdujący się w jej zachodniej części zespół dworski rodziny Pułaskich, ostatnich właścicieli dóbr Grzymisławskich. Prawdopodobnie w latach powojennych dwór został zdewastowany, a następnie rozebrany. Jedyną pozostałością po nim jest obszerny, bardzo zaniedbany park o interesującym drzewostanie [1].
Parafia i kościół edytuj
Grzymiszewską parafię erygował w 1443 roku arcybiskup gnieźnieński Wincenty Kot, włączając do niej kilka wsi należących dotychczas do parafii Turek oraz wieś Piętno z parafii w Malanowie. Pierwszy kościół parafialny wystawił w połowie XV wieku Marcin ze Szczytnik, właściciel Grzymiszewa. Była to budowla drewniana, mająca sześć ołtarzy, która spłonęła w 1783 roku. W jego miejsce Izabela Gajewska z Mycielskich, miejscowa dziedziczka, wystawiła dwa lata później własnym sumptem nowy kościół, także drewniany. Został on rozebrany przez Niemców w 1943 roku.
Obecny kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i świętej Barbary został zbudowany w roku 1949 i w tymże roku konsekrowany. Jest to budynek bezstylowy, murowany, kryty blachą aluminiową, malowany w 1999 roku. Posiada dwa ołtarze. W głównym znajduje się barokowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience, pochodzący z połowy XVII wieku. Ponadto ciekawymi zabytkami są: barokowe obrazy Świętej Rodziny, Chrystusa Bolesnego i świętego Walentego, obraz świętej Rozalii z początku XIX wieku, dwa barokowe krucyfiksy oraz monstrancja wieżyczkowa z cechą złotniczą Torunia i cechą imienną Jana Christiana Bröllmana.
Grobowiec Pułaskich edytuj
Na cmentarzu rzymskokatolickim znajduje się odnowiony, monumentalny grobowiec rodzinny Pułaskich, wybudowany w II poł. XIX w. w stylu neoromańskim. Grobowiec ten został zaadaptowany jako kaplica pogrzebowa i służy mieszkańcom parafii.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 40073
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 346 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, J. Krzywickiego i W. Walewskiego, Warszawa 1880-1902, t. 1-15.
- ↑ a b Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 166-167, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
- ↑ http://teki.bkpan.poznan.pl/search.php?section=3&single=1&fileno=1&page=640
- ↑ O SZKOLE - Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Romualda Traugutta w Grzymiszewie [online], www.zspgrzymiszew.pl [dostęp 2023-09-05].
- ↑ OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W GRZYMISZEWIE | Rejestr.io [online], rejestr.io [dostęp 2023-09-05].
Bibliografia edytuj
- Piotr Maluśkiewicz, Ziemia konińska – przewodnik turystyczny, Konin: „Apeks”, 1997, ISBN 83-86139-28-5, OCLC 750945451.
- Andrzej Czesław Nowak, Konin, Turek, Dobra, Golina, Rychwał, Tuliszków oraz okolice – przewodnik turystyczny, Poznań: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1987, ISBN 83-85034-04-8, OCLC 69453891.
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona internetowa parafii w Grzymiszewie
- Grzymiszew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 899.