Gubernia mohylewska

jednostka administracyjna

Gubernia mohylewska (ros. Могилёвская губерния; biał. Магілёўская губерня; jid. מאָהילאָווער גובערניע) – gubernia Imperium Rosyjskiego utworzona po I rozbiorze Polski.

Gubernia mohylewska
Могилёвская губерния
Gubernia
Herb
Herb
Państwo

 Imperium Rosyjskie

Siedziba

Mohylew

Powierzchnia

42 134,6 km²

Populacja (1897)
• liczba ludności


1 686 764

Szczegółowy podział administracyjny
Liczba powiatów

11

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Portal Rosja
Mapa generalna guberni mohylewskiej, 1821
Mapa guberni mohylewskiej, 1913

HistoriaEdytuj

Została utworzona w 1772, po pierwszym rozbiorze, z części województw: witebskiego, mścisławskiego, połockiego oraz Inflant[potrzebny przypis]. Część tych ziem przypadła także guberni pskowskiej[potrzebny przypis]. W 1796 gubernie mohylewską i połocką zjednoczono w białoruską. W 1802 podzielono ją z kolei na witebską i mohylewską. W 1917 gubernie witebską, mohylewską oraz część mińskiej i wileńskiej połączono w okręg zachodni. W 1918 dołączono do nich także gubernię smoleńską, a w październiku 1919 gubernia mohylewska powstała na nowo jako homelska.

Administracja i samorządEdytuj

Centrum guberni był Mohylew. W 1882 dzieliła się na powiaty czy też ujezdy:

Na terenie guberni, podobnie jak na innych terenach ziem zabranych, władze rosyjskie szczególnie długo opóźniały utworzenie samorządu terytorialnego, tzw. ziemstw. Wynikało to z obawy przed zdominowaniem ich przez miejscową ludność nierosyjską, szczególnie Polaków. Podczas gdy w innych częściach Imperium Rosyjskiego ziemstwa tworzone były już w drugiej połowie XIX wieku, w guberni mohylewskiej ich namiastka powstała dopiero 2 kwietnia 1903 roku. Członkowie ziemstw byli jednak wyznaczani przez administrację carską i mieli skrajnie ograniczone kompetencje. Samorząd w guberni uległ wzmocnieniu 14 marca 1911 roku, gdy ta została objęta ukazem carskim z o wprowadzeniu ziemstw z 12 czerwca 1890 roku. Była to jednak jego zmodyfikowana wersja, gwarantująca dominującą pozycję Rosjan[1].

OświataEdytuj

Według spisu z 1897 roku, w guberni umiejętność czytania i pisania posiadało 22% ludności powyżej 9 roku życia[2].

DemografiaEdytuj

Według rosyjskiego spisu ludnościowego z 1897 roku Gubernie zamieszkiwało 1 686 764 osób, podział etniczny populacji przedstawiał się następująco[3]:

  • Rosjanie (w spisie jako Rosjan określano także Ukraińców i Białorusinów) - 1 451 496 (86%) w tym:
    • Białorusini 1 389 782 (82%)
  • Żydzi - 203 507 (12%)
  • Polacy - 17 526 (1%)
  • Inni - 12 235 (0,7%)

Największe miastaEdytuj

 
Mohylew, ok. 1900
 
Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Homlu ok. 1910, współcześnie stojący w Warszawie

Największe miasta guberni w 1897 roku na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego oraz porównanie przynależności administracyjnej przed rozbiorami Polski oraz przynależności państwowej w międzywojniu i współcześnie:

miasto populacja województwo
(1771)
1930 2019
1. Mohylew 43 119   mścisławskie    
2. Homel 36 775   mińskie    
3. Orsza 13 061   witebskie    
4. Rohaczów 9 038   mińskie    
5. Mścisław 8 514   mścisławskie    
6. Horki 6 735   witebskie    
7. Bychów 6 381   mścisławskie    
8. Czeryków 5 249   mścisławskie    
9. Czausy 4 960   mścisławskie    
10. Klimowicze 4 714   mścisławskie    

PrzypisyEdytuj

  1. W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją... s. 165–166.
  2. Rozdział I. Białoruś i jej mieszkańcy w XIX i na początku XX wieku. W: Białoruska Republika Ludowa... s. 48.
  3. Demoscope Weekly - Annex. Statistical indicators reference, demoscope.ru [dostęp 2017-11-23].

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj