Wikipedia

Guillaume Le Gentil

francuski astronom

Guillaume-Joseph-Hyacinthe-Jean-Baptiste Le Gentil de la Galazière, w skrócie Le Gentil (ur. 12 września 1725 w Coutances, zm. 22 października 1792 w Paryżu[1]) – francuski astronom, odkrywca galaktyki Messier 32 i niezależny odkrywca kilku innych.

Rysunek Mgławicy Oriona wykonany przez Le Gentila

Życiorys edytuj

Początkowo zamierzał zostać księdzem i studiował w Collège de France w Paryżu[1]. Tam z ciekawości chodził na wykłady z astronomii Josepha-Nicolasa Delisle’a i tak go ta dziedzina nauki zainteresowała, że postanowił porzucić teologię[2]. Został asystentem Jacques’a Cassiniego w obserwatorium paryskim i brał udział w pomiarach geodezyjnych[1]. Oprócz tego rozpoczął obserwacje głębokiego nieba i w 1749 roku odkrył galaktykę Messier 32, oraz niezależnie od Hodierny galaktyki Messier 38 i Messier 36[3].

W 1753 roku został członkiem Królewskiej Akademii Nauk w Paryżu[1].

26 lipca 1758 roku podsumował swoje obserwacje i znajomość „mgławic”[a] północnego nieba w pracy zaprezentowanej Królewskiej Akademii Nauk, około miesiąca przed tym, jak Charles Messier odkrył swoją pierwszą mgławicę. Opisał w niej m.in. „Mgławicę” Andromedy oraz Mgławicę Oriona oraz wspomniał o pewnych szczegółach z katalogu de Cheseaux. Praca ta ukazała się drukiem dopiero w 1765 roku w tomie „Mémoires de l'Académie Royale des Sciences” na rok 1759[1].

W marcu roku 1760, z polecenia Akademii Nauk, Le Gentil wyruszył statkiem w ekspedycję do Pondicherri w Indiach, mającą na celu obserwację tranzytu Wenus w czerwcu następnego roku[4][b]. Na wyspę Île de France zawinął w lipcu 1760 roku[2]. Tam dowiedział się, że w Indiach wybuchły walki między Francuzami i Brytyjczykami, co skomplikowało sprawę dotarcia do Pondicherri. Le Gentil spędził na Île de France kilka miesięcy, nie mogąc znaleźć środka transportu. W końcu zaokrętował na francuską fregatę Sylphide, która wypłynęła w morze w marcu 1761 roku[2]. Niekorzystne wiatry znacznie opóźniły dotarcie do celu wyprawy, a niedługo przed osiągnięciem wybrzeży Indii załoga dowiedziała się, że Pondicherri zostało zajęte przez Brytyjczyków[2][4]. W tej sytuacji kapitan statku zarządził powrót na Île de France[4]. Tranzyt Wenus miał miejsce 6 czerwca 1761 roku, i choć Le Gentil mógł go obserwować, to nie był w stanie wykonać pomiarów na kołyszącym się statku[2][4]. Zdecydował więc przedłużyć swą podróż aż do następnego tranzytu w roku 1769[1]. Pozostał na Île de France, przez kolejnych kilka lat kilkukrotnie odwiedzając Madagaskar i Île de Bourbon, prowadząc obserwacje i badania z geografii, historii naturalnej, fizyki, astronomii, nawigacji, wiatrów i pływów[2].

W końcu zdecydował, że Manila na Filipinach będzie idealnym miejscem na obserwację tranzytu i 1 maja 1766 roku na pokładzie hiszpańskiego okrętu wojennego opuścił Île de France[2]. Do Manili przybył w sierpniu, jednak po kilku miesiącach pobytu ogarnęły go wątpliwości, czy faktycznie będzie to najlepsze miejsce do obserwacji[2]. W dodatku hiszpański gubernator miasta był podejrzliwy i nieprzyjazny względem Le Gentila[4]. Dowiedziawszy się, że Francuzi odbili Pondicherri, Le Gentil opuścił Manilę na portugalskim statku i w marcu 1768 roku dotarł do celu[4]. Miejscowy gubernator przyjął go z entuzjazmem i poprosił go o wybór lokalizacji dla obserwatorium astronomicznego[4]. Le Gentil postanowił zorganizować obserwatorium w pałacu częściowo zniszczonym przez Brytyjczyków, który służył wówczas za magazyn prochu[4]. W oczekiwaniu na tranzyt przygotowywał obserwatorium i studiował astronomię indyjską[4]. Niestety w dniu tranzytu Wenus 3 czerwca 1769 roku niebo było zachmurzone, przejaśniając się tuż po zakończeniu tego rzadkiego zjawiska[4][c]. Le Gentil, który latami czekał na ten tranzyt, na kilka tygodni popadł w depresję, w dodatku zachorował na dyzenterię, co opóźniło jego powrót do Francji[4]. Nadal chory w marcu 1770 roku zaokrętował na statek powrotny, jednak musiał wysiąść na Île de France, by się wyleczyć[4]. Po powrocie do zdrowia nie mógł znaleźć statku, który zawiózłby go do domu, a gdy to się udało i wyruszył w rejs, jednostka uległa poważnemu uszkodzeniu w czasie sztormu i trzeba było zawrócić na Île de France[4]. Ostatecznie Le Gentil opuścił wyspę 31 marca 1771 roku na hiszpańskiej fregacie, 1 sierpnia wysiadł w Kadyksie w Hiszpanii, a resztę trasy pokonał drogą lądową[5][4].

Do domu dotarł 8 października tego samego roku (11,5 roku od rozpoczęcia podróży)[4]. Jak się okazało, został wcześniej uznany za zmarłego, utracił miejsce w Akademii, jego żona powtórnie wyszła za mąż, zaś o majątek toczyli spory jego krewni[1][4]. W dodatku stracił pieniądze, które powierzył pełnomocnikowi opiekującemu się majątkiem[4], i mimo sporu w sądzie nie udało się ich odzyskać. W lutym 1772 roku dzięki interwencji króla przywrócono mu stanowisko w Akademii[5]. Później Le Gentil powtórnie się ożenił i urodziła mu się córka[5].

Wspomnienia z podróży opublikował w dziele Voyage dans les mers de l'Inde wydanym w dwóch tomach w 1779 i 1781 roku[1].

Zmarł 22 października 1792 roku w Paryżu w wieku 67 lat[1].

Na cześć astronoma nazwano krater Le Gentil na Księżycu[6].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Mgławicami nazywano wówczas wszystkie mgliste obiekty na niebie, gdyż nie znano ich prawdziwej natury. Później okazało się, że są to galaktyki, mgławice i gromady gwiazd.
  2. ↑ Tranzyt Wenus miał bardzo duże znaczenie dla ówczesnych astronomów, gdyż wykonane w jego trakcie pomiary pozwoliłyby dokładnie obliczyć wartość kąta paralaksy, a tym samym odległość Ziemi od Słońca.
  3. ↑ Jak na ironię losu niebo w Manili było tego dnia czyste, i koledzy Le Gentila, którzy tam zostali mogli obejrzeć to zjawisko.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i Hartmut Frommert, Christine Kronberg: Guillaume-Joseph-Hyacinthe-Jean-Baptiste Le Gentil de la Galazière. Students for the Exploration and Development of Space (SEDS). [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h H. Sawyer Hogg. Out of Old Books (Le Gentil and the Transits of Venus, 1761 and 1769 concluded) część 1. „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”. 45, s. 37, 1951. Bibcode: 1951JRASC..45...37S. (ang.). 
  3. ↑ Wolfgang Steinicke: Guillaume Hyazinthe Legentil. [w:] NGC/IC observers [on-line]. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Michael Wright: The Ordeal of Guillaume Le Gentil. [w:] Sidereal Times [on-line]. Amateur Astronomers Association of Princeton, 2012-06-02. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  5. ↑ a b c H. Sawyer Hogg. Out of Old Books (Le Gentil and the Transits of Venus, 1761 and 1769 concluded) część 4. „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”. 45 (173), 1951. OCLC 1951JRASC..45..173S. (ang.). 
  6. ↑ Le Gentil on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

  • Serge Jodra: Le Gentil de Lagalaisière. [w:] Imago Mundi [on-line]. 2004. [dostęp 2016-11-17]. (fr.).
  • H. Sawyer Hogg. Out of Old Books (Le Gentil and the Transits of Venus, 1761 and 1769 concluded) część 1. „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”. 45, s. 37, 1951. Bibcode: 1951JRASC..45...37S. (ang.). 
  • H. Sawyer Hogg. Out of Old Books (Le Gentil and the Transits of Venus, 1761 and 1769 concluded) część 2. „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”. 45, s. 89, 1951. Bibcode: 1951JRASC..45...89S. (ang.). 
  • H. Sawyer Hogg. Out of Old Books (Le Gentil and the Transits of Venus, 1761 and 1769 concluded) część 3. „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”. 45, s. 127, 1951. Bibcode: 1951JRASC..45..127S. (ang.). 
  • H. Sawyer Hogg. Out of Old Books (Le Gentil and the Transits of Venus, 1761 and 1769 concluded) część 4. „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”. 45, s. 173, 1951. Bibcode: 1951JRASC..45..173S. (ang.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Guillaume_Le_Gentil&oldid=63549125”