Gustawa Jarecka
Gustawa Jarecka (ur. 23 grudnia 1908 w Kaliszu, zm. 22/23 stycznia 1943 w Warszawie[1]) – polska prozaiczka, członkini Oneg Szabat, ofiara Zagłady.
 Gustawa Jarecka (zdjęcie sprzed 1932) | |
| Data i miejsce urodzenia |
23 grudnia 1908 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22/23 stycznia 1943 |
| Zawód, zajęcie |
prozaiczka, nauczycielka języka polskiego |
Życiorys edytuj
Urodziła się w rodzinie kupca Maurycego Mojżesza i Natalii de domo Wit[2]. Uczyła się w gimnazjum w Łodzi[3]. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim (1925–1931). W 1932 ukazała się jej pierwsza powieść Inni ludzie. Jej nowele i fragmenty powieściowe ukazały się w „Głosie Porannym”, „Dzienniku Ludowym”, „Górniku”, „Myśli Socjalistycznej” i „Nowej Kwadrydze”. Jej twórczość poruszała m.in. problemy bezrobocia[4] i opisywała życie niższych klas[2]. Pracowała w szkole jako nauczycielka języka polskiego w Wąbrzeźnie[3]. Nie była wierząca[2].
W czasie okupacji niemieckiej mieszkała w getcie warszawskim, tam od 1940 pracowała jako telefonistka i maszynistka w Judenracie, współpracowała z Marcelem Reich-Ranickim[2]. Była członkinią podziemnej organizacji Oneg Szabat, dla której tworzyła kopie dokumentów Judenratu[2][5], pośród których były m.in. informacje dotyczące wielkiej akcji likwidacyjnej[5]. Blisko współpracowała z Emanuelem Ringelblumem[2]. Według jego relacji, nie przedostała się na tzw. aryjską stronę ze względów finansowych oraz rodzinnych – nie chciała zostawić swoich dwóch synów, Marka i Karola, których wychowywała sama[2]. Zginęła podczas drugiej akcji likwidacyjnej w getcie warszawskim w styczniu 1943 roku. Zmarła razem ze swymi dziećmi w pociągu jadącym do obozu zagłady w Treblince[2].
Przypisuje jej się autorstwo reportażu opisującego wielką akcję deportacyjną w lecie 1942 roku w getcie pt. Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć[2][6]. Wstrząsająca relacja, która urywa się w połowie zdania, znajduje się w drugiej części Archiwum Ringelbluma[2][7].
Powieści edytuj
- Inni ludzie (1931)
- Stare grzechy (1934)
- Przed jutrem (1936)[4]
- Szósty oddział jedzie w świat (1936)[2]
- Ludzie i sztandary (t. 1 Ojcowie, 1938; t. 2 Zwycięskie pokolenie, 1939)[4]
Przypisy edytuj
- ↑ Stanisław Adler, Żadna blaga, żadne kłamstwo: wspomnienia z Warszawskiego getta, Marta Janczewska (red.), Warszawa 2018, s. 393, ISBN 978-83-63444-55-6, Cytat: Słyszy jęk, pochyla się i stwierdza, że to powieściopisarka Jarecka. Oddaje po chwili ostatnie tchnienie.
- ↑ a b c d e f g h i j k Martyna Rusiniak-Karwat, Jarecka Gustawa [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2023-05-27].
- ↑ a b Anna Sańczuk: Warszawa nie wierzyła, że to się wydarzy. Ona pisała: „Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć”. Dokument urywa się w pół zdania. Gazeta Wyborcza. Wysokie Obcasy, 2021-04-19. [dostęp 2021-04-19]. (pol.).
- ↑ a b c Knysz-Rudzka 1991 ↓, s. 391.
- ↑ a b Anna Majchrowska: Styczniowa akcja likwidacyjna w getcie warszawskim. Żydowski Instytut Historyczny, 2019-01-16. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
- ↑ Żydowski Instytut Historyczny: Duchowy opór jednostki. Wywiad z autorami książki „Archiwum ważniejsze niż życie”. ŻIH, 2020-10-04. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
- ↑ Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć, Getto warszawskie, cz. I, s. 411.
Bibliografia edytuj
- Danuta Knysz-Rudzka: Jarecka Gustawa. W: Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. T. 1: A-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991. ISBN 83-01-05368-2.
Linki zewnętrzne edytuj
- Publikacje Gustawy Jareckiej w bibliotece Polona