HMS Janusbrytyjski niszczyciel okresu II wojny światowej, należący do typu J, służący w latach 1939–1944. Nosił znak taktyczny F53, później G53. Służył głównie na Morzu Śródziemnym, gdzie został też zatopiony 23 stycznia 1944.

HMS Janus (F53)
Ilustracja
Historia
Stocznia

Swan Hunter, Wallsend

Położenie stępki

29 września 1937

Wodowanie

10 listopada 1938

 Royal Navy
Wejście do służby

5 sierpnia 1939

Zatopiony

23 stycznia 1944 koło Sycylii

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 1760 t
pełna: 2330 t

Długość

108,6 m

Szerokość

10,8 m

Zanurzenie

3,9 m

Napęd
2 turbiny parowe o mocy łącznej 40 000 KM,
2 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość

36 w

Zasięg

5500 mil morskich przy 15 w

Uzbrojenie
6 dział 120 mm (3xII),
4 działka 40 mm plot (1xIV),
8 wkm 12,7 mm plot (2xIV),
10 wt 533 mm (2xV), bg, 2 mbg
(stan na 1939 – szczegóły poniżej)
Załoga

218

Za służbę przyznano HMS „Janus” 10 wyróżnień bitewnych (battle honours): Atlantyk 1939, Norwegia 1940, Kalabria 1940, Libia 1940, Morze Śródziemne 1940-44, Matapan 1941, Sfax 1941, konwoje maltańskie 1941, Adriatyk 1944, Anzio 1944[1].

Budowa

edytuj
Osobny artykuł: Niszczyciele typu J/K/N.

Okręt zamówiono 25 marca 1937 w ramach programu budowy z 1936 roku. Stępkę pod budowę położono 29 września 1937 w stoczni Swan Hunter & Wigham Richardson w Wallsend, kadłub wodowano 10 listopada 1938. Okręt otrzymał nazwę od rzymskiego boga Janusa, jako ósmy okręt brytyjski o tej nazwie. Wszedł do służby w Royal Navy 5 sierpnia 1939. W tej samej stoczni zbudowano też niszczyciel HMS Khartoum, identycznego typu K[1].

Służba

edytuj

Morze Północne 1939–1940

edytuj

„Janus” wszedł do służby tuż przed wybuchem II wojny światowej, w składzie 7. Flotylli Niszczycieli, stanowiącej po wybuchu wojny część sił Humber Force w ujściu rzeki Humber. Przez pierwsze miesiące wojny niszczyciele flotylli głównie patrolowały na Morzu Północnym i eskortowały tam konwoje przybrzeżne. Na czas remontu uszkodzonego w kolizji w marcu 1940 niszczyciela HMS „Jervis”, „Janus” pełnił rolę okrętu flagowego dowodzącego flotyllą komandora Philipa Macka.

W kwietniu i maju 1940 „Janus” wziął udział w kampanii w Norwegii, począwszy od 9 kwietnia, gdy wyszedł w morze w eskorcie pancernika HMS „Warspite”, dołączając do głównych sił brytyjskiej Home Fleet adm. Forbesa. 17 kwietnia osłaniał krążownik ciężki HMS „Suffolk” bombardujący lotnisko koło Stavanger (wraz z HMS „Hereward”, „Kipling” i „Juno”; w wyniku następującego niemieckiego nalotu „Suffolk” został poważnie uszkodzony). 30 kwietnia „Janus” dobił ciężko uszkodzony przez lotnictwo brytyjski slup HMS „Bittern” pod Namsos. 2 maja wieczorem „Janus” wysadził w Mosjøen desant 100 francuskich strzelców alpejskich i 2 działa przeciwlotnicze. 10 maja 1940 wziął udział w nieudanym wypadzie na Skagerrak przeciw niemieckim minowcom, z krążownikiem HMS „Birmingham” i niszczycielami. 13 maja wraz z 5 niszczycielami ewakuował żołnierzy alianckich z Hoek van Holland w Holandii oraz odholował uszkodzony tam przez lotnictwo niszczyciel HMS „Versatile”[2].

Morze Śródziemne 1940–1944

edytuj

W połowie maja 1940 „Janus” został przeniesiony z grupą okrętów do 14. Flotylli Niszczycieli Floty Śródziemnomorskiej w Aleksandrii, dowodzonej również przez komandora Philipa Macka (w jej skład wchodziły wówczas HMS „Juno”, „Mohawk” i „Nubian”). Do połowy lipca był okrętem flagowym komandora Macka. Do Aleksandrii przybył przez Maltę 24 maja. Brał tam następnie aktywny udział w działaniach przeciw flocie i żegludze włoskiej oraz osłonie konwojów na Maltę i działań głównych sił floty. 6 lipca 1940 wraz z krążownikiem HMS „Capetown” i niszczycielami HMS „Ilex”, „Imperial” i „Juno” ostrzeliwał port w Bardii. Brał udział w bitwie koło przylądka Stilo 9 lipca 1940. We wrześniu i grudniu ostrzeliwał cele lądowe na wybrzeżu afrykańskim, m.in. lotnisko w Sidi Barrani. 22 grudnia 1941 dobił uszkodzony na minie brytyjski niszczyciel HMS „Hyperion”. W marcu 1941 wziął udział w bitwie pod Matapanem.

8 kwietnia 1941 HMS „Jervis”, „Janus”, „Nubian” i „Mohawk” utworzyły Zespół K, działający z Malty przeciw żegludze pomiędzy Włochami a Afryką. 16 kwietnia 1941 w nocy zespół zatopił u wybrzeża Tunezji konwój 5 statków i 3 włoskie niszczyciele „Luca Tarigo”, "Baleno" i „Lampo” (tzw. konwój Tarigo), w czym aktywny udział miał „Janus”. Po starciu, „Janus” dobił artylerią ciężko uszkodzony i opuszczony przez załogę niszczyciel HMS „Mohawk”. W nocy 23/24 kwietnia „Janus” wziął udział w akcji Zespołu K (z „Jervis”, „Juno” i „Jaguar”) na poszukiwanie konwoju, która doprowadziła do zatopienia (przez „Juno”) włoskiego statku „Egeo”[3].

Od połowy maja 1941 „Janus” uczestniczył w bitwie o Kretę i następnie ewakuacji z wyspy. Podczas niej, w nocy 21 maja zespół brytyjski (krążowniki HMS „Dido”, „Ajax”, „Orion” i niszczyciele HMS „Janus”, „Hasty”, „Hereward” i „Kimberley”) przechwyciły koło Chani niemiecki konwój desantowy 20 małych statków pod eskortą włoskiego torpedowca „Lupo” i zniszczyły 10 statków, zginęło 297 żołnierzy[4].

W czerwcu 1941 „Janus” brał udział w kampanii syryjskiej przeciw kolonialnym rządom Francji Vichy i został 9 czerwca 1941 poważnie uszkodzony i unieruchomiony w walce z francuskimi wielkimi niszczycielami „Valmy” i „Guépard” (uszkodzono trzema pociskami kotłownię i mostek, 13 zabitych, 13 rannych)[1]. Okręt został odholowany do Hajfy przez HMS Kimberley i był następnie remontowany w Simon's Town w Południowej Afryce, do lutego 1942[5].

Po remoncie „Janus” działał nadal od kwietnia 1942 na Morzu Śródziemnym, z Aleksandrii, lecz już 4 czerwca odniósł uszkodzenia od bliskiego wybuchu miny akustycznej. Po prowizorycznej naprawie w Suezie, przybył w styczniu 1943 na dalszy remont do Tyne w Wielkiej Brytanii (naokoło Afryki). Remont trwał do lipca, a następnie okręt działał w składzie 10. Flotylli Niszczycieli floty Home Fleet z bazy Scapa Flow[1].

Skierowany ponownie do 14. Flotylli Niszczycieli na Morze Śródziemne, dotarł tam 26 grudnia 1943 i w styczniu 1944 został skierowany do wspierania operacji na Adriatyku. 3 stycznia wspierał wojska lądowe, bombardując Pesaro. 4 stycznia zatopił trzy włoskie statki żaglowe. 5 i 6 stycznia w dalszym ciągu ostrzeliwał cele naziemne. 18 stycznia ostrzeliwał Gaetę z krążownikiem HMS „Orion”, niszczycielami „Jervis”, „Faulknor” i „Laforey”. Wziął udział w desancie pod Anzio (operacji Shingle), w składzie Północnego Zespołu Uderzeniowego. 22 stycznia ostrzeliwał cele naziemne na przyczółku[1].

23 stycznia 1944 został zatopiony przez niemieckie lotnictwo pod Anzio, na pozycji 41°26′N 12°38′E/41,433333 12,633333[6] (zginęło 158 ludzi, uratowano 94)[1]. Okoliczności zatopienia nie są jasne – jako sprawca wskazywana jest torpeda lotnicza[1] lub bomba szybująca Henschel Hs 293, spotyka się też mało prawdopodobną wersję o trafieniu bombą kierowaną Fritz X.

Dane techniczne

edytuj

Opis okrętu i szczegółowe dane – zobacz Niszczyciele typu J/K/N

Uzbrojenie i wyposażenie:

Uwaga – dane dotyczące uzbrojenia i wyposażenia odnoszą się ogólnie do okrętów typu J, daty zmian w przypadku konkretnego okrętu są orientacyjne.

  • 6 dział 120 mm QF Mk XII na podwójnych podstawach CP Mk XIX, osłoniętych maskami (3xII)
    • długość lufy: L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 15 520 m, kąt podniesienia +40°, masa pocisku 22,7 kg
  • 1 działo plot 102 mm QF Mk V na podstawie HA Mk III (od 1940/41 do 1942/43, zamiast aparatu torpedowego)
    • długość lufy: L/45, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06 kg
  • 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Vickers Mk VIII („pom-pom”) poczwórnie sprzężone na podstawie Mk VII (1xIV)
  • 2-10 automatycznych działek plot 20 mm Oerlikon 20 mm (od 1941, ilość stopniowo wzrastała, 2xI do 6xI, później 4xII i 2xI))
  • 8 wkm Vickers Mk III 12,7 mm (2xIV) (do 1941)
  • 10 wyrzutni torpedowych 533 mm w dwóch aparatach torpedowych PR Mk II (2xV), 10 torped Mk IX (pomiędzy 1940/41 a 1942/43 – 5 wyrzutni)
  • 1 zrzutnia na 6 bomb i 2 miotacze bomb głębinowych (20-45 bomb głębinowych)

Wyposażenie

  • hydrolokator ASDIC
  • system kierowania ogniem artylerii: dalocelownik (DCT) i główny dalmierz (na nadbudówce dziobowej)
  • radar dozoru ogólnego Typ 286 (od 1941, na głównym maszcie), później Typ 291
  • radar kierowania ogniem plot Typ 285 (od 1941, na stanowisku dalmierza)

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Geoffrey B. Mason, HMS JANUS – J-class Destroyer
  2. Holland and Belgium, May 1940 [online], naval-history.net [dostęp 2017-11-23].
  3. Battle for Greece,Action off Sfax, April 1941 [online], naval-history.net [dostęp 2017-11-23].
  4. Seekrieg 1941, Mai [online], wlb-stuttgart.de [dostęp 2017-11-23].
  5. Inshore Squadron, Tobruk, June 1941 [online], naval-history.net [dostęp 2017-11-23].
  6. HMS Janus (F 53) of the Royal Navy - British Destroyer of the J class - Allied Warships of WWII - uboat.net [online], uboat.net [dostęp 2017-11-23] (ang.).

Bibliografia

edytuj