Halina Jaroszewiczowa

polska działaczka niepodległościowa, polityk, poseł, senator II RP

Halina Maria (Helena) Jaroszewiczowa z Chełmickich (ur. 7 listopada 1892 w Dziewanowie, zm. 21 czerwca 1940 w Palmirach) – polska działaczka niepodległościowa i społeczna, polityczka, posłanka na Sejm i senatorka w II RP. Dama Virtuti Militari.

Halina Jaroszewiczowa
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 listopada 1892
Dziewanowo, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

21 czerwca 1940
Palmiry, Polska pod okupacją III Rzeszy

Posłanka III kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 5 grudnia 1930
do 10 lipca 1935

Przynależność polityczna

BBWR

Senatorka IV kadencji (II RP)
Okres

od 4 października 1935
do 13 września 1938

Przynależność polityczna

BBWR

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941)

Życiorys edytuj

Córka Ludwika Chełmickiego, właściciela majątku Dziewanowo, i Eleonory z domu Karwowskiej. Ukończyła prywatną szkołę średnią Walickiej w Warszawie (zabór rosyjski) w 1910 roku, w 1911 roku zdała eksternistycznie maturę w Rydze, studiowała na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w latach 1912–1914[1].

W 1910 roku była delegatką warszawskich szkół średnich na Zjazd Grunwaldzki w Krakowie. W czasie studiów działała w organizacji „Skarb i Wojsko”, od 1913 roku była komendantką 1. plutonu żeńskiego Związku Strzeleckiego oraz członkinią zarządu „Promienia” i „Jedności”, od 1912 roku należała do PPS. Została aresztowana w styczniu 1914 roku za kolportaż nielegalnej prasy i była więziona przez pół roku na Pawiaku w Warszawie, została zwolniona ze względu na stan zdrowia i wróciła do Dziewanowa.

Po wybuchu I wojny światowej była kurierką, wywiadowczynią, kolporterką druków, magazynierką broni i materiałów wybuchowych w strukturach Komendy I Brygady Legionów Polskich. Zorganizowała i była komendantką Oddziału Żeńskiego Lubelskiego POW, była żołnierką Oddziału Lotnego Wojsk Polskich. Została ponownie aresztowana na przełomie marca i kwietnia 1915 roku i przewieziona do więzienia na Butyrkach w Moskwie, po 5 miesiącach pobytu w więzieniu została zwolniona za kaucją z powodu choroby. Po kilkumiesięcznym leczeniu w sanatorium, we wrześniu 1916 roku dotarła – przez Finlandię, Szwecję i Niemcy – do Zakopanego, przewożąc raport kierownictwa POW w Rosji dla Józefa Piłsudskiego.

Wznowiła działalność w POW i Pogotowiu Bojowym PPS (kierowniczka działu wywiadu i członkini Centralnego Wydziału Pogotowia). Jesienią 1918 roku była uczestniczką przygotowywania nie zrealizowanego planu ucieczki Piłsudskiego z Magdeburga[1].

Jej wspomnienia z okresu pracy niepodległościowej w 2019 zostały wydane przez Muzeum Historii Polski w tomie Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918[2].

W latach 1919–1921 była sekretarką Zarządu Głównego PSL „Wyzwolenie” i zarządu Związku Zawodowego Robotników Rolnych, była też organizatorką Kursów dla Dorosłych w Warszawie.

W okresie międzywojennym była członkinią władz Polskiego Białego Krzyża (1922–1933), Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”, Związku Strzeleckiego i Komitetu Społecznego Rady Szkolnej. Od 1928 roku kierowała Wydziałem Opieki nad Matką i Dzieckiem oraz była wiceprzewodniczącą Zarządu Głównego Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. Uczestniczyła w międzynarodowych konferencjach poświęconych zagadnieniom opieki nad matką i dzieckiem, m.in. była wiceprzewodniczącą Kongresu Kolonii Letnich w Genewie (1930), konferencji Unii Międzyparlamentarnej w Bukareszcie (1933), członkinią Międzynarodowej Rady ds. Kolonii Letnich w Paryżu[1].

W latach 1928–1930 była zastępczynią posła z listy nr 1 w okręgu wyborczym nr 3 (Siedlce). W kampanii wyborczej 1930 roku była członkinią sztabu Komitetu Wyborczego Organizacji Kobiecych. Została posłanką na Sejm III kadencji (1930–1935) z ramienia Grupy Kobiecej BBWR. W tej kadencji działała w komisjach: budżetowej, ochrony pracy (zastępczyni członka), opieki społecznej i inwalidów (kierowniczka grupy) oraz regulaminowej i nietykalności poselskiej (zastępczyni członka)[1].

W 1935 roku została senatorką IV kadencji (1935–1938) z województwa lubelskiego. W tej kadencji pracowała w komisjach: budżetowej (1937–1938), opieki społecznej (1935–1936), regulaminowej (1937–1938) i spraw zagranicznych (której była sekretarką)[1][3].

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę i kapitulacji Warszawy działała w utworzonej 27 września 1939 Służbie Zwycięstwu Polski, później w Związku Walki Zbrojnej – ZWZ. 15 kwietnia 1940 aresztowana przez Gestapo, więziona na Pawiaku i stracona w zbiorowej egzekucji w Palmirach[1].

Po powojennej ekshumacji z mogiły zbiorowej została pochowana na Cmentarzu w Palmirach (w kwaterze XVII/90).

Odznaczenia edytuj

Życie prywatne edytuj

W 1919 roku wyszła za mąż za Tadeusza Jaroszewicza (1890–1934) – zastępcę szefa sztabu Komendy Głównej Milicji Ludowej PPS, podpułkownika dyplomowanego WP, attaché wojskowego przy poselstwie RP w Finlandii i Szwecji, chargé d’affaires poselstwa RP w Egipcie. Mieli dwoje dzieci:

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h Biblioteka sejmowa – Parlamentarzyści RP – Halina Jaroszewiczowa. [dostęp 2016-11-07].
  2. Halina Chełmicka, [w:] Kamil Piskała, Marta Sikorska-Kowalska (red.), Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918, Warszawa 2019, s. 345–376, ISBN 978-83-65248-36-7, OCLC 1160196894 [dostęp 2022-04-18].
  3. Scriptor (opr.): Sejm i Senat 1935–1938 IV kadencja. Warszawa: nakładem Księgarni F. Hoesicka, 1936, s. 381.
  4. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych 1922.07.08 R.3 Nr 19 s.492
  5. Halina Jaroszewiczowa w Wielkiej genealogii Minakowskiego. [dostęp 2012-05-18].
  6. Archiwum Historii Mówionej, Maria Ewa Zielińska (dostęp: 18 kwietnia 2022).

Bibliografia, linki edytuj