Hallerczyk
Pociąg Pancerny Nr 4 „Hallerczyk” – pociąg pancerny Wojska Polskiego sformowany 30 listopada 1918 w Krakowie jako Krakowska Bateria Kolejowa w oparciu o austro-węgierski tabor kolejowy. Jego nazwa pochodzi od generała Józefa Hallera[1].
 „Hallerczyk” z nowym taborem bojowym, około sierpnia-września 1920 | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód |
Krakowska Bateria Kolejowa |
| Działania zbrojne | |
| Wojna polsko-czechosłowacka bitwa pod Skoczowem Wojna polsko-ukraińska Wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
Opis edytuj
Pierwszym parowozem pancernym „Hallerczyka” był tendrzak austro-węgierskiej serii 229 (w Polskich Kolejach Państwowych oznaczany jako seria OKl12), opancerzony w Polskich Fabrykach Maszyn i Wagonów L. Zieleniewski S.A. w Krakowie. Zastosowane płyty pancerne miały 10–15 milimetrów grubości i zakryto nimi między innymi większą część kół i mechanizm jezdny, przy czym drzwi dymnicy, komin i prawdopodobnie górna część kotła pozbawione były opancerzenia. Lokomotywa parowa prowadziła skład złożony między innymi z 4 wozów pancernych wyposażonych w armaty kazamatowe kalibru 8 centymetrów (M.94), 3 wozy szturmowe służące do transportu piechoty z 15 karabinami maszynowymi oraz wagony platformy ze sprzętem do naprawy torów. Wagony artyleryjskie mogły prowadzić ogień na boki, jeden z nich posiadał działo umieszczone na przodzie. Załoga składała się z 12 oficerów, 2 podchorążych, 90 żołnierzy oraz 2 maszynistów i 2 pomocników maszynisty[1].
Historia edytuj
30 stycznia 1919 „Hallerczyk” stacjonował w Chybiu i wziął udział w ostrzelaniu wojsk czechosłowackich w Drogomyślu i Pruchnej w ramach bitwy pod Skoczowem podczas wojny polsko-czechosłowackiej. Ostrzał tak wspominał pułkownik – późniejszy generał – Franciszek Latinik (pisownia oryginalna)[2]:
Po godzinie 12-tej wysuwa się do natarcia jeden czeski batalion po obu stronach toru kolejowego, co spowodowało płk. Springwalda zarządzić wypad pociągu pancernego „Hallerczyk”. W oka mgnieniu puszczono parę, błyskawicznie dostał się pociąg pancerny w środek czeskiej tyraliery i zaskoczywszy ją flankowym ogniem po obu stronach toru kolejowego, zmusił tyralierę do popłochowego odwrotu. Atoli kpt. Kozak nie zadowolił się tym sukcesem i nakazał części swej załogi wysiąść z pociągu do pościgu, którym zabrano 10 jeńców. Poczem kontynuuje „Hallerczyk” jazdę do stacji Pruchna i ostrzeliwuje granatami nieprzyjacielski pociąg pancerny, który kilkakrotnie trafiony ratuje się ucieczką. Odwetowy ogień czeski na „Halerczyka” był bezskuteczny. Powróciwszy do Drogomyśla zdał kpt. Kozak raporty z zeznań jeńców…
W południe tego dnia pociąg stacjonował na przystanku kolejowym w Drogomyślu[3]. Po podpisaniu zawieszenia broni między wojskami polskimi i czechosłowackimi „Hallerczyk” od 2 do 7 lutego stał bezczynnie w Dziedzicach, po czym wyjechał do Radymna, a następnie w okolice Lwowa[1] i na Wołyń, gdzie wspierał polskie oddziały w czasie wojny z Ukraińcami[4]. W tym okresie dowódcą „Hallerczyka” był późniejszy profesor nauk polonistycznych Stanisław Pigoń[5], a członkiem załogi późniejszy dowódca Brygady im. Jarosława Dąbrowskiego Józef Strzelczyk. „Hallerczyk” brał także udział w działaniach na Górnym Śląsku i obejmowaniu Pomorza Gdańskiego przez Front Pomorski generała Hallera. W lipcu 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej został całkowicie rozbity ale po odtworzeniu pociągu z nową lokomotywą i wagonami, ponownie skierowano go do walk z bolszewikami[1]. 13 listopada 1920 delegacja załogi pociągu na czele z kapitanem artylerii Antonim Policzkiewiczem wręczyła Naczelnemu Wodzowi Józefowi Piłsudskiemu sztandary sowieckiej 6 armii i 157 pułku strzelców zdobyte przez „Hallerczyka” w czasie walk o Pińsk[6]. Pociąg pancerny „Hallerczyk” został rozformowany w sierpniu 1921[1].
Odznaka pamiątkowa edytuj
Odznaka pamiątkowa sztancowana w blasze z białego metalu, lub srebrze. Grubość blachy około 0,8 mm; wymiary 25 × 37 mm. W środku odznaki zbroja rycerska z dwoma skrzyżowanymi mieczami na tle owalu z łusek pancernych. U dołu napis dwuwierszowy „1919–20” / „P.P.L.4”. Poniżej owalu na wstędze napis „Hallerczyk”[7][8].
Żołnierze pociągu edytuj
| Obsada personalna pociągu w 1920[9] | |
|---|---|
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
| Dowódca pociągu | kpt. Antoni Policzkiewicz (?) |
| Lekarz | ppor. Kazimierz Paprocki |
| Oficer sanitarny | ppor. san. Jerzy Wusatowski |
| Oficer zalogi | por. Roman Leśnikowski |
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Pociąg pancerny „Hallerczyk” na Śląsku Cieszyńskim. Koleje Śląska Cieszyńskiego. [dostęp 2020-09-15]. (pol.).
- ↑ Pociąg pancerny „Hallerczyk”. Urząd Miejski w Czechowicach-Dziedzicach. [dostęp 2020-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-30)]. (pol.).
- ↑ Wojciech Kiełkowski: Chybie – dzieje gminy od czasów najdawniejszych do współczesności. Chybie: 2009, s. 264-265. ISBN 978-83-910611-5-2.
- ↑ Walki polsko-ukraińskie na Wołyniu: listopad 1918 – marzec 1919 roku. Przegląd Historyczno-Wojskowy. s. 77. [dostęp 2020-09-15]. (pol.).
- ↑ Józef Jurczyk, Krzysztof Margasiński: Dziennik pociągu pancernego Hallerczyk, Czechowice-Dziedzice, Częstochowa 2010, s. 55.
- ↑ Kronika wojskowa. „Żołnierz Polski”. 183, s. 6, 1920-11-16. Warszawa.
- ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 108.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 325.
- ↑ Tuliński 2020 ↓, s. 816.
Bibliografia edytuj
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
- Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałów Broni Pancernej, 1971.
Linki zewnętrzne edytuj
- Pociąg pancerny nr 4 „Hallerczyk”. Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. [dostęp 2020-09-15]. (pol.).