Halszkaraptor
Halszkaraptor – rodzaj teropoda z rodziny dromeozaurów, opisanego z późnej kredy Mongolii. Należy tu jeden gatunek, Halszkaraptor escuilliei[1].
| Halszkaraptor | |
| Cau et al., 2017 | |
| Okres istnienia: 75–71 mln lat temu | |
 Holotyp halszkaraptora | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina |
Halszkaraptorinae |
| Rodzaj |
Halszkaraptor |
Autorzy opisu skamieniałości holotypu wykazali, że zwierzę prowadziło najprawdopodobniej ziemnowodny tryb życia. Jedynymi oprócz halszkaraptora znanymi nieptasimi dinozaurami przystosowanymi do takich środowisk były spinozaurydy[2] i Natovenator[3].
Holotyp halszkaraptora (niemal kompletny szkielet z czaszką) pochodzi prawdopodobnie z formacji Djadokhta w południowej części Pustyni Gobi, gdzie został nielegalnie wydobyty przez handlarzy skamieniałościami. Znajdował się w prywatnych rękach w Japonii i Wielkiej Brytanii, dopóki nie został odkupiony przez François Escuillié. W 2015 roku autentyczność skamieniałości zaczęli badać paleontolodzy Pascal Godefroit i Andrea Cau, badania przeprowadzno m.in. w European Synchrotron Radiation Facility. W 2017 roku Godefroit, Cau i reszta międzynarodowego zespołu badaczy przedstawili opis nowego dla nauki gatunku i rodzaju. Nazwa rodzajowa honoruje polską paleontolożkę Halszkę Osmólską, a gatunkowa Escuilliégo[1].
Rozmiarami halszkaraptor był zbliżony do kaczki krzyżówki. Autorzy odkrycia stwierdzili szereg charakterystycznych cech budowy halszkaraptora, z których część była autoapomorfiami. Kość przedszczękowa współtworzy spłaszczony pysk stanowiąc 32% jego długości. Zawierała jedenaście zębów. Kość jarzmowa ma kształt pręta, a jej gałąź wstępująca tworzy tylko 1/10 części zaoczodołowej, nie dochodząc do samego oczodołu. Szyja jest bardzo wydłużona, stanowiąc niemal połowę całkowitej długości ciała. Tylne wyrostki kręgów szyjnych (postzygapophyses) nie mają dodatkowych wyrostków (epipophyses) na ich górnej krawędzi. Kręgi szyjne mają skrajnie zredukowane wyrostki kolczyste (od 6. kręgu w dół nie mają ich w ogóle). W kręgach szyjnych od 2. do 5. zazwyczaj parzyste tylne wyrostki kręgów są połączone w jeden, płatowaty wyrostek. Wyrostki kolczyste kręgów ogonowych są również bardzo skrócone: na pierwszych trzech kręgach ogonowych mają postać niewielkich guzków, a kolejne kręgi ogonowe nie mają ich w ogóle. Szewrony u podstawy ogona są duże, o pięciokątnym przekroju. Pierwszy paliczek trzeciego palca stanowi 47% długości trzeciej kości śródręcza[1].
Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Cau i wsp. wykazała, że halszkaraptor był najbliżej spokrewniony z mongolskimi dromeozaurydami Mahakala i Hulsanpes, z którymi tworzy bazalną podrodzinę Halszkaraptorinae[1]. W 2022 roku wykazano, że do Halszkaraptorinae należy również Natovenator[3].
W Fabbri i in. (2022) ich analiza gęstości kości wykazała, że Halszkaraptor miał niską gęstość kości, ale większą od gęsi co to tym bardziej potwierdza wodny tryb życia[4]. W 2021 roku opisano jego widełko[5].
| Dromaeosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Cau A., Beyrand V., Voeten D., Fernandez V., Tafforeau P., Stein K., Barsbold R., Tsogtbaatar K., Currie P., Godefroit, P.. Synchrotron scanning reveals amphibious ecomorphology in a new clade of bird-like dinosaurs. „Nature”. 552 (7685), s. 395–399, 2017. DOI: 10.1038/nature24679.
- ↑ Perkins S.. This duck-faced dinosaur took a rare plunge back into water. „Science”, 2017. DOI: 10.1126/science.aar6604.
- ↑ a b Sungjin Lee i inni, A non-avian dinosaur with a streamlined body exhibits potential adaptations for swimming, „Communications Biology”, 5 (1), 2022, s. 1–9, DOI: 10.1038/s42003-022-04119-9, ISSN 2399-3642 [dostęp 2023-12-03] (ang.).
- ↑ Matteo Fabbri i inni, Subaqueous foraging among carnivorous dinosaurs, „Nature”, 7903, 603, 2022, s. 852–857, DOI: 10.1038/s41586-022-04528-0, PMID: 35322229, Bibcode: 2022Natur.603..852F.
- ↑ Andrea Cau i inni, Unusual pectoral apparatus in a predatory dinosaur resolves avian wishbone homology, „Scientific Reports”, 11 (1), 2021, DOI: 10.1038/s41598-021-94285-3, ISSN 2045-2322.