Hans-Ulrich Rudel

Pilot z II wojny światowej

Hans-Ulrich Rudel (ur. 2 lipca 1916 w Grzędach[1], zm. 18 grudnia 1982 w Rosenheim) – niemiecki pilot wojskowy okresu II wojny światowej, jeden z najskuteczniejszych pilotów bombowych i szturmowych, najskuteczniejszy pilot-niszczyciel czołgów wszech czasów, któremu przypisuje się zniszczenie 519 nieprzyjacielskich czołgów, a także as myśliwski z 9 potwierdzonymi zwycięstwami powietrznymi i jedyny człowiek odznaczony Krzyżem Rycerskim Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami. Podczas 2530 lotów (światowy rekord w liczbie lotów bojowych) został trzydziestokrotnie zestrzelony[2]. Do końca życia pozostał zwolennikiem Adolfa Hitlera i nazizmu.

Hans-Ulrich Rudel
9 zwycięstw
Ilustracja
Oberst Oberst
Data i miejsce urodzenia

2 lipca 1916
Grzędy,
Cesarstwo Niemieckie

Data i miejsce śmierci

18 grudnia 1982
Rosenheim, RFN

Przebieg służby
Lata służby

1936–1945

Siły zbrojne

Luftwaffe Luftwaffe

Jednostki

StG 3, StG 2

Stanowiska

dowódca SG 2

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego ze złotymi liśćmi dębu, mieczami i brylantami
Złoty Krzyż Niemiecki (III Rzesza) Krzyż Żelazny (1939) I Klasy Krzyż Żelazny (1939) II Klasy Złota odznaka za rany (III Rzesza) Srebrny Medal za Męstwo Wojskowe (Włochy)

Dzieciństwo i młodość edytuj

Urodził się we wsi Mittelkonradswaldau na Dolnym Śląsku (dziś Grzędy nieopodal Wałbrzycha)[1]. Był trzecim dzieckiem luterańskiego pastora Johannesa Rudla[3]. Odebrał surowe, protestanckie wychowanie. Był kiepskim uczniem, lecz wyróżniał się bardzo dobrą kondycją fizyczną i zamiłowaniem do sportu (m.in. trenował bieganie, narciarstwo i dziesięciobój)[3]. Wstąpił do Hitlerjugend w 1933 roku[4]. Ukończył gimnazjum humanistyczne w Lubaniu, a po maturze w 1936 roku wstąpił do Reichsarbeitsdienst[5], skąd wysłano go do Luftwaffe[6][7]. Szkolił się w Wildpark-Werder koło Poczdamu[3]. W czerwcu 1938 roku trafił do jednostki bombowej w Grazu, wyposażanej w samoloty Ju-87[3]. Nauka pilotażu nowych maszyn początkowo sprawiała Rudlowi duże trudności[3].

II wojna światowa edytuj

 
Fotografia lotnicza zatopionego „Marata”

Służbę bojową rozpoczął jako lotnik rozpoznawczy. Walczył od 1 września 1939 roku. Podczas kampanii wrześniowej wykonywał misje rozpoznawcze, latając jako obserwator z lotniska we Wrocławiu. Fotografował polskie umocnienia, węzły komunikacyjne i dworce w Toruniu i Chełmnie oraz linie kolejową Brześć LitewskiKowelŁuck. Za udział w wojnie z Polską otrzymał Krzyż Żelazny II klasy[3]. W 1940 roku został adiutantem pułkowym w 43. pułku szkoleniowym lotników z siedzibą w wiedeńskiej dzielnicy Stammersdorf[8]. Rok później skierowano go na szkolenie pilotażu bombowców nurkujących Junkers Ju 87 Stuka[9]. Po szkoleniu trafił do Sturzkampfgeschwader 2 (StG 2), skrzydła bombowców nurkujących przebazowanego na tereny okupowanej Polski w ramach przygotowań do operacji Barbarossa, inwazji na Związek Radziecki[7].

Zatopienie „Marata” edytuj

21 września 1941 roku Rudel brał udział w ataku na sowiecki pancernikMarat” z Floty Bałtyckiej zacumowany w porcie leningradzkim. Okręt został trafiony dwiema 1-tonowymi bombami przeciwpancernymi, z których jedna pochodziła z samolotu Rudla. Bomba wybuchła w pobliżu nadbudówki, co wywołało eksplozję przedniego magazynu, który zniszczył nadbudówkę i przednią część kadłuba okrętu. Zginęło 326 marynarzy, a okręt osiadł na dnie dwa dni po ataku, 23 września 1941 roku. Zatopienie „Marata” zostało przypisane Rudlowi[10][11].

Niszczyciel czołgów edytuj

 
Preferowany samolot Rudla, Ju 87 G z dwoma działkami przeciwpancernymi 3,7 cm

Brał udział w ofensywie na Moskwę[12] i bitwie stalingradzkiej[13]. Od maja 1941 do stycznia 1942 roku wykonał 500 lotów[7]. W lutym 1943 roku odbył swój tysięczny lot, po czym został okrzyknięty bohaterem narodowym[7]. Wkrótce potem wybrano go jako jednego z lotników przeznaczonych do służby w eksperymentalnej jednostce wyposażonej w specjalne wersje samolotów Ju 87 G, uzbrojone w działka przeciwpancerne Bordkanone 37 kal. 37 mm[7]. W składzie tej jednostki wykonywał zadania bojowe przeciwko sowieckiej operacji kerczeńsko-eltigeńskiej. Wykonane wtedy zdjęcia z kamery umieszczonej pod skrzydłami maszyny Rudla zostały wykorzystane w kronice Die Deutsche Wochenschau przygotowywanej przez Ministerstwo Propagandy i Oświecenia Publicznego[14]. W kwietniu 1943 roku został odznaczony Krzyżem Rycerskim z Liśćmi Dębu[15]. Z tą samą jednostką wziął udział w bitwie na łuku kurskim. Tylko jednego dnia tej bitwy, 12 lipca 1943 roku, zniszczył 12 sowieckich czołgów[16]. W październiku 1943 roku Rudel zniszczył setny czołg, za co otrzymał Miecze do swojego Krzyża Rycerskiego 25 listopada[17][18].

20 marca 1944 roku wylądował za linią frontu, aby uratować zestrzelonych, niemieckich lotników, choć zabraniał tego regulamin[16]. Samolot nie mógł wystartować, ponieważ ugrzązł w błotnistym stepie, dlatego piloci opuścili maszynę, aby uciekać pieszo. Po przedarciu się do Dniestru, byli zmuszeni do przepłynięcia lodowatej rzeki o szerokości ok. 600 m. Trzech spośród uciekinierów przepłynęło rzekę, utonął jednak strzelec pokładowy Rudla[19].

29 marca 1944 roku otrzymał Brylanty do Krzyża Rycerskiego jako jeden z zaledwie 27 odznaczonych[20]. Dekoracji dokonał osobiście Adolf Hitler, który po uroczystości wyraził kategoryczne żądanie, aby Rudel przestał latać w warunkach bojowych, bo już za życia stał się legendą, a jego śmierć miałaby negatywny wpływ na morale żołnierzy niemieckich. Rudel nie zastosował się jednak do tej sugestii, kontynuując loty do końca wojny; ze względu na jego popularność i osobistą sympatię Hitlera nie poniósł żadnych konsekwencji za tę niesubordynację[20]. 29 grudnia 1944 roku, równolegle z awansem na pułkownika, jako jedyny człowiek w historii został odznaczony utworzonym specjalnie dla niego Krzyżem Rycerskim Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami[21]. Wręczenie odznaczenia nastąpiło 1 stycznia 1945. W tym czasie Hitler wypowiedział się o nim słowami: „To mógłby być kiedyś mój następca”[22].

8 lutego 1945 roku w okolicach Lubusza został zestrzelony i ciężko ranny. Amputowano mu prawe podudzie, jednak 4 kwietnia (lub 25 marca) powrócił z niezagojonym kikutem prawego podudzia do swojej jednostki i latał do samego końca wojny[16]. Później, mając już protezę nogi, zniszczył jeszcze 26 czołgów[23]. 19 kwietnia 1945 roku, dzień przed ostatnimi urodzinami Hitlera, Rudel spotkał się z führerem w jego bunkrze pod Kancelarią Rzeszy w Berlinie[24]. Ostatni lot bojowy odbył 8 maja, tuż przed ogłoszeniem kapitulacji Rzeszy. Wystartował z lotniska w pobliżu Pragi w kierunku zachodnim, a następnie wylądował w Kitzingen, na terenie kontrolowanym przez wojska amerykańskie, którym się poddał[25]. Choć władze sowieckie domagały się wydania Rudla w ich ręce, oskarżając go o zbrodnie wojenne, Amerykanie odmówili[16].

Podsumowanie osiągnięć edytuj

W sumie Rudlowi przypisuje się zniszczenie 519 alianckich czołgów[26][2][3]. Poza preferowanym Junkersem Ju 87 G, Rudel latał także na Focke-Wulfie Fw 190 przystosowanym do atakowania celów naziemnych (430 lotów bojowych). Oprócz czołgów miał potwierdzone zniszczenie ok. 800 pojazdów innego typu, 150 dział i 4 pociągów pancernych, zatopienie czterech okrętów (w tym „Marata”) oraz 70 łodzi desantowych; zbombardował też liczne mosty i linie zaopatrzenia. Rudlowi przypisywano także 51 zwycięstw powietrznych, w tym 42 myśliwce oraz 7 Iljuszynów Ił-2[21]. Ostatecznie uznano mu tylko 9 zwycięstw[26][3].

Historycy jednak na podstawie konkretnych dni i badania dokumentów podważają obecnie liczbę podawanych przez Rudla zniszczonych czołgów, uważając ją za kilkakrotnie zawyżoną, a w konsekwencji nie można bezkrytycznie traktować także liczb innych zniszczonych celów[27]. Podkreśla się, że co prawda meldunki Rudla były weryfikowane przez dowództwo niemieckie, jednak jednostronna weryfikacja dokonywana podczas wojny jest z natury nieprecyzyjna, a w miarę wzrostu pozycji Rudla i kreowania go na bohatera, negowanie jego meldunków stało się utrudnione[27].

Podczas wojny Rudel wykonał 2530 lotów bojowych, co jest rekordem świata[2][3][28]. Został zestrzelony 32 razy (według niektórych źródeł 30 razy[2]), ale zawsze wracał do jednostki[29].

Okres powojenny edytuj

Przebywając w niewoli, trafił najpierw do Wielkiej Brytanii, a następnie do obozu jenieckiego w pobliżu Carentan (Francja). W szpitalu w Augsburgu przeszedł operację kikuta amputowanej nogi. Jego rodzina uciekła przed Armią Czerwoną i znalazła schronienie w Wuppertalu. Rudel został zwolniony z obozu w kwietniu 1946 roku. W 1948 roku trafił przez Zillertal do Włoch, a następnie drogą lotniczą z Rzymu do Buenos Aires, gdzie przybywał do 8 czerwca 1948 roku[30]. W ucieczce z Niemiec pomogli Rudlowi przemytnicy z Tyrolu Południowego oraz austriacki biskup o sympatiach nazistowskich, Alois Hudal[30]. Rudel używał fałszywego paszportu z Czerwonego Krzyża, wystawionego na fikcyjne nazwisko Emilio Meier[30].

Ameryka Południowa edytuj

W Argentynie przez sześć lat działał w ugrupowaniach nazistowskich. Mieszkał w Villa Carlos Paz, około 36 km od miasta Kordoba, gdzie wynajmował dom i prowadził cegielnię. Tam spisał swoje wspomnienia. Zaprzyjaźnił się z późniejszym prezydentem tego kraju, Juanem Perónem[31], a także dyktatorem Paragwaju Alfredo Stroessnerem i Aniołem Śmierci Josefem Mengele[32]. Wraz z byłym żołnierzem Waffen-SS i korespondentem wojennym Wehrmachtu, Willemem Sassenem(inne języki) (który początkowo pracował jako kierowca Rudla)[33]. zorganizował przerzut Mengelego do Brazylii. W 1957 roku Rudel już po powrocie do Niemiec razem z Mengele udał się do Chile, by spotkać się z Walterem Rauffem, wynalazcą mobilnej komory gazowej[34].

Rudel utrzymywał kontakty z Wernerem Naumannem (byłym sekretarzem stanu Ministerstwa Propagandy Rzeszy). Rudel założył organizację Kameradenwerk („Organizacja Towarzyszy”, byłych towarzyszy broni), pomagającą nazistowskim zbrodniarzom wojennym. Wśród prominentnych członków tej organizacji znajdował się np. Ludwig Lienhardt (były oficer SS, poszukiwany przez sowiecki wywiad pod zarzutem zbrodni wojennych), Kurt Christmann (były funkcjonariusz Gestapo, skazany na 10 lat za zbrodnie wojenne popełnione w Krasnodarze), Fridolin Guth (austriacki zbrodniarz wojenny), August Siebrecht (niemiecki szpieg w Chile). Organizacja Rudla utrzymywała bliski kontakt z Ante Paveliciem (przywódcą chorwackich ustaszy) Carlo Sforzą i Konstantinem von Neurathem (byłym ministrem spraw zagranicznych Rzeszy). Kameradenwerk przesyłał paczki żywnościowe nazistowskim zbrodniarzom uwięzionym w Europie, w tym Rudolfowi Heßowi i Karlowi Dönitzowi. Organizacja Rudla wspierała ich również finansowo, opłacając prawników. Mimo braku nogi prowadził aktywne życie – uprawiał wspinaczkę, jeździł na nartach, grał w tenisa. Z pomocą Peróna Rudel uzyskał intratne kontrakty z brazylijskim wojskiem. Był aktywnym doradcą wojskowym i prowadził handel bronią z boliwijskim reżimem, Augusto Pinocheta w Chile i Alfredo Stroessnera w Paragwaju[35].

Po puczu wojskowym znanym jako rewolucja wyzwoleńcza w 1955 roku w Argentynie, kończącym drugą kadencję prezydencką Peróna, Rudel został zmuszony do opuszczenia Argentyny i przeniósł się do Paragwaju. Występował tam jako zagraniczny przedstawiciel kilku niemieckich firm, w tym Salzgitter AG, Dornier, Focke-Wulf, Messerschmitt, Siemens i Lahmeyer International[36]. Doświadczenia Rudla zostały wykorzystane do opracowywania samolotu A-10 Thunderbolt II[37].

Handel bronią edytuj

Do RFN Rudel wrócił w 1957 roku, gdzie od razu wstąpił do Niemieckiej Partii Rzeszy (Deutsche Reichspartei) i jako czołowy kandydat tej partii kandydował do Bundestagu[38]. Nie został jednak wybrany. Po powrocie z emigracji wykorzystywał zdobyte tam oraz w czasie wojny kontakty do handlu bronią. Według historyka Petera Hammerschmidta, w aktach niemieckiej Federalnej Służby Wywiadowczej (BND), jak również amerykańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA), istnieją informacje o działalności firmy „Merex”, która współpracowała z byłymi członkami SS i partii nazistowskiej, w tym z Rudlem. W 1966 roku Merex, reprezentowana była przez Waltera Drücka, byłego Generalmajora w biurze Wehrmachtu i BND i wspomagana przez kontakty Rudla i Willema Sassena. Sassen sprzedawał odrzucony sprzęt Bundeswehry kilku dyktatorom w krajach Ameryki Łacińskiej. Rudel, według Hammerschmidta pomagał w nawiązaniu kontaktu między Merexem i Friedrichem Schwendem, byłym członkiem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy i był zaangażowany w operację Bernhard. Schwend, według Hammerschmidta, miał bliskie powiązania ze służbami wojskowymi Peru i Boliwii. We wczesnych latach sześćdziesiątych Rudel, Schwend i Klaus Barbie założyli firmę o nazwie „La Estrella” (gwiazda), która zatrudniała byłych oficerów SS, którzy uciekli do Ameryki Łacińskiej. Rudel, poprzez La Estrella, był również w kontakcie z Otto Skorzenym, który miał własną sieć byłych oficerów SS i Wehrmachtu[39].

Afera Rudla i inne skandale medialne edytuj

W październiku 1976 roku Rudel nieumyślnie wywołał łańcuch wydarzeń, który przeszedł do historii jako Afera Rudla. W trakcie spotkania weteranów 51 Skrzydła Rozpoznawczego (Aufklärungsgeschwader 51) Immelmann w bazie lotniczej w Bremgarten koło Fryburga zamierzał podpisywać swoje książki, w których nie krył uwielbienia dla Hitlera. Sekretarz Stanu w Federalnym Ministerstwie Obrony, Hermann Schmidt, obawiając się, że Rudel dopuści się propagowania nazizmu, odmówił zgody na organizację spotkania. Generał Walter Krupinski, były pilot myśliwski II wojny światowej, as lotniczy z liczbą 197 zwycięstw powietrznych, wystąpił w obronie Rudla, wstawiając się za nim u Gerharda Limberga, ówczesnego dowódcy Luftwaffe. Limberg ostatecznie umożliwił Rudlowi spotkanie autorskie w bazie lotniczej. Rudel podpisał kilka książek, powstrzymując się od jakichkolwiek oświadczeń politycznych[40].

Walter Krupinski oraz jego zastępca gen. Karl Heinz Franke w wywiadzie z dziennikarzami po spotkaniu autorskim Rudla afiszowali się znajomością z nim. Neonazistowskie poglądy Rudla przedstawili w opozycji do kariery politycznej przywódcy zachodnioniemieckich socjaldemokratów Herberta Wehnera, który był członkiem Niemieckiej Partii Komunistycznej w latach 30., a podczas II wojny światowej mieszkał w Moskwie i rzekomo uczestniczył w tajnych operacjach NKWD. Ponadto lotnicy określili Wehnera ekstremistą, natomiast Rudela opisali jako honorowego człowieka. Na wieść o tej wypowiedzi i bezkrytycznym przyjmowaniu poglądów Rudla doszło do skandalu, w wyniku którego federalny minister obrony Georg Leber nakazał obu generałom przejść na wcześniejszą emeryturę od 1 listopada 1976 roku. Decyzja ministra Lebera, członka Partii Socjaldemokratycznej Niemiec (SPD) została poddana ostrej krytyce ze strony opozycyjnej Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDU), a skandal przyczynił się do odejścia ministra na początku 1978 roku[40].

Echem Afery Rudla odbiła się debata niemieckiego Bundestagu z 3 lutego 1977 roku oraz ogólnonarodowa dyskusja na temat wojskowych tradycji Niemiec, którą nowy federalny minister obrony Hans Apel zakończył wprowadzeniem „Wytycznych dla zrozumienia i kultywowania tradycji” 20 września 1982 roku[41].

Podczas Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 1978 w Argentynie Rudel odwiedził niemiecką drużynę piłkarską w obozie treningowym. Niemieckie media skrytykowały niemiecki Związek Piłki Nożnej i przedstawiły wizytę Rudla w kontekście sympatyzowania z dyktaturą wojskową rządzącą Argentyną po zamachu stanu w 1976 roku[42].

W 1977 roku Rudel został rzecznikiem Niemieckiej Unii Ludowej, skrajnie nacjonalistycznej partii politycznej[43].

Życie prywatne i śmierć edytuj

 
Grób Rudla w Dornhausen

Był abstynentem i unikał palenia papierosów[3]. Był żonaty trzy razy, wszystkie jego wybranki miały na imię Ursula. Podczas urlopu na początku 1942 roku ożenił się po raz pierwszy z Ursulą przezywaną „Hanne”, z którą miał dwóch synów: Hansa-Ulricha i Siegfrieda. Para rozwiodła się w 1950 roku. Według „Der Spiegla” powodem rozpadu małżeństwa było sprzedanie przez Ursulę Rudel niektórych z odznaczeń męża, w tym Krzyża Rycerskiego Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami pewnemu amerykańskiemu kolekcjonerowi oraz odmowa emigracji wraz z mężem do Argentyny. 27 marca 1951 roku „Der Spiegel” opublikował jej oświadczenie w sprawie sprzedaży odznaczeń[44]. Rudel poślubił swoją drugą żonę, również o imieniu Ursula, z domu Daemisch, w 1965 roku. Z tego małżeństwa urodził się w 1969 roku jego trzeci syn, Christoph[45]. Rok później, 26 kwietnia 1970 roku Rudel przeżył udar mózgu. Siedem lat później ożenił się po raz trzeci z Ursulą Bassfeld[45].

W wyniku kolejnego udaru Rudel zmarł w Rosenheim 18 grudnia 1982 roku i został pochowany w Dornhausen 22 grudnia. Podczas ceremonii pogrzebowej dwa samoloty F-4 Phantom II w barwach Bundeswehry (Luftwaffe) wykonały przelot nad miejscem jego pochówku. Mimo że miejscowość Dornhausen znajduje się w pasie powietrznym regularnie wykorzystywanym przez wojskowe samoloty, dowództwo Bundeswehry zaprzeczyło wydaniu polecenia przelotu nad cmentarzem w czasie pogrzebu. Atmosferę skandalu dodatkowo podsycił fakt, że podczas ceremonii sfotografowano czterech żałobników wykonujących hitlerowskie pozdrowienie, czego zabrania współczesne niemieckie prawo. Federalny minister obrony Manfred Wörner oświadczył, że lot samolotów miał charakter treningowy i nie miał związku z ceremonią[46].

Odznaczenia edytuj

 
Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami, którego jedynym kawalerem był Hans-Ulrich Rudel

Spuścizna edytuj

Po śmierci popularność Rudla wzrosła, szczególnie w kręgach niemieckiej skrajnej prawicy. Przywódcy Niemieckiej Unii Ludowej (DVU), założyli Ehrenbund Rudel – Gemeinschaft zum Schutz der Frontsoldaten (Federacja Honorowa im. Rudla – Wspólnota dla Ochrony Żołnierzy Frontowych), w czasie przyjęcia zorganizowanego ku pamięci Rudla w 1983 roku[47][48]. Brytyjski pisarz i publicysta David Irving, znany z negowania Holocaustu, został uhonorowany w czerwcu 1985 roku nagrodą Hans-Ulrich-Rudel-Award[49].

Publikacje i poglądy edytuj

Rudel był otwarcie zwolennikiem Adolfa Hitlera i nazizmu, którym pozostał do końca życia. Według redaktora naczelnego „Die Zeit”, Josefa Müllera-Mareina, miał egocentryczne usposobienie. W swoich przemówieniach politycznych uzurpował sobie prawo do występowania w imieniu większości, jeśli nie wszystkich, byłych żołnierzy niemieckich II wojny światowej. Ponadto otwarcie i ostro krytykował aliantów zachodnich za to, że nie poparli Niemiec w wojnie przeciwko Związkowi Radzieckiemu[50]. Polityczna postawa Rudla odsunęła go od dawnych towarzyszy broni, przede wszystkim od jego wieloletniego tylnego strzelca, Ernsta Gadermanna[50].

Rudel był autorem kilku książek, w których opisał swoje wspomnienia i dokonania wojenne. Pierwsze trzy ukazały się w Argentynie, w języku niemieckim. Wydawcą pierwszej był Dürer-Verlag, który opublikował także szereg wspomnień autorstwa byłych nazistów i ich współpracowników zbiegłych do Argentyny. Wśród korektorów wczesnych książek Rudla znalazł się m.in. Wilfred von Oven (osobisty adiutant prasowy Josepha Goebbelsa i Ericha Naumanna). Publikacja pierwszych książek Rudla wywołała ostrą dyskusję w Niemczech, gdyż Rudel otwarcie popierał w nich politykę nazistowską, z powodu czego żadne wydawnictwo w Niemczech nie zdecydowało się na ich wydanie w kraju. Dopiero kolejne książki Rudla ukazywały się w Niemczech po jego powrocie, równoległe z tłumaczeniami (m.in. na język angielski, francuski i polski), opatrzone w komentarze historyków lub przedmowy i posłowia innych autorów[51].

  • 1949Trotzdem;
  • 1951Wir Frontsoldaten zur Wiederaufrüstung;
  • 1951 – Dolchstoß oder Legende?;
  • 1952Es geht um das Reich;
  • 1958Pilot Sztukasa. Mój dziennik bojowy;
  • 1994Moje życie w czasie wojny i pokoju.

W książce Dolchstoß oder Legende? Rudel forsował tezę, jakoby wojna nazistowskich Niemiec z ZSRR była „wojną obronną” oraz „krucjatą wobec całego świata”[52].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Günter Böhm: Die Böhm Chronik: Band 1: Unsere Familiengeschichte.
  2. a b c d Ju 87G Panzerknacker. Weltkrieg2.de. [dostęp 2021-02-27]. (niem.).
  3. a b c d e f g h i j Artur Szałkowski, Hans-Ulrich Rudel – as przestworzy na cenzurowanym, Gazeta Wrocławska [dostęp 2019-02-18].
  4. Obermaier 1976 ↓, s. 30.
  5. Stockert 1997 ↓, s. 106.
  6. Stockert 1997 ↓, s. 107.
  7. a b c d e Zabecki 2014 ↓, s. 1114.
  8. Obermaier 1976 ↓, s. 31.
  9. Obermaier 1976 ↓, s. 32.
  10. Rohwer 2005 ↓, s. 102.
  11. Zabecki 2014 ↓, s. 1114.
  12. Bergström 2008 ↓, s. 13.
  13. Stockert 1997 ↓, s. 108.
  14. Just 1986 ↓, s. 26.
  15. Stockert 1997 ↓, s. 109.
  16. a b c d Zabecki 2014 ↓, s. 1115.
  17. Just 1986 ↓, s. 28.
  18. Stockert 1997 ↓, s. 112.
  19. Ward 2004 ↓, s. 217.
  20. a b Stockert 1997 ↓, s. 115.
  21. a b Obermaier 1976 ↓, s. 36.
  22. Nikolaus Below, von: Byłem adiutantem Hitlera 1937-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1990, s. 382, 384. ISBN 83-11-07767-3.
  23. Hamilton 1996 ↓, s. 425.
  24. Fraschka 1994 ↓, s. 132.
  25. Just 1986 ↓, s. 35, 43.
  26. a b Tank Killers. Aces of the Luftwaffe. [dostęp 2010-10-18]. (ang.).
  27. a b Kamil Kawalec, Norbert Bączyk, Rudel i Hartmann - najwięksi kłamcy Luftwaffe, Podcast Wojenne Historie (youtube.com), 2023 [dostęp 2023-03-03].
  28. Thomson 1993 ↓, s. 123.
  29. Logan Nye: This Luftwaffe hero was shot down 32 times during World War II. We are The Mighty, 2018-04-02. [dostęp 2021-02-25]. (ang.).
  30. a b c Goñi 2003 ↓, s. 287.
  31. Schröm i Röpke 2015 ↓, s. 54.
  32. Astor 1986 ↓, s. 170.
  33. Benz 2013 ↓, s. 160.
  34. Goñi 2003 ↓, s. 290.
  35. Goñi 2003 ↓, s. 288.
  36. Wulffen 2010 ↓, s. 139.
  37. Coram 2004 ↓, s. 235.
  38. Wahl zum 2. Deutschen Bundestag am 6. September 1953. Bundeswahlleiter. (niem.).
  39. Hammerschmidt 2014 ↓, s. 257.
  40. a b Hans Saueier. Die Generäle von gestern. „Die Zeit”. 46, 1976. ISSN 0044-2070. [dostęp 2021-02-25]. (niem.). 
  41. Die Rudel-Affäre. Bundeswehra, 1976-10-01. [dostęp 2021-02-25]. (niem.).
  42. Just 1986 ↓, s. 270.
  43. Dietrich Schulze-Marmeling: Ein Besuch bei alten Kameraden – Der Nazi Rudel kam 1978. Der Tagesspiegel, 2008-06-02. (niem.).
  44. Hans Ulrich Rudel. „Der Spiegel”. 48, 1950. ISSN 0038-7452. [dostęp 2021-02-25]. (niem.). 
  45. a b Neitzel 2005 ↓, s. 160.
  46. Letzter Flug. „Der Spiegel”. 1, 1983. [dostęp 2021-02-25]. (niem.). 
  47. Die Deutsche Volksunion. Mitteldeutscher Rundfunk, 2016-01-05. [dostęp 2021-02-25]. (niem.).
  48. Gedenkveranstaltung für Hans Ulrich Rudel, 1983. Süddeutsche Zeitung. [dostęp 2021-02-25]. (niem.).
  49. Funke: David Irving, Holocaust denial, and his connections to right wing extremists and neo-national socialism (neo-nazism) in Germany. Emory University. [dostęp 2021-02-25]. (ang.).
  50. a b Josef Müller-Marein. Der Fall Rudel. „Die Zeit”, 1953-08-27. ISSN 0044-2070. [dostęp 2021-02-25]. (niem.). 
  51. Just 1986 ↓, s. 272.
  52. Hans Ulrich Rudel. „Der Spiegel”. 48, 1950. ISSN 0038-7452. [dostęp 2021-02-25]. (niem.). 

Bibliografia edytuj

  • Gerald Astor: The Last Nazi: Life and Times of Doctor Joseph Mengele. Weidenfeld, 1986. ISBN 978-0-297-78853-9. (ang.).
  • Wolfgang Benz: Handbuch des Antisemitismus. T. 6. Berlin: Walter de Gruyter Saur, 2013. ISBN 978-3-11-030535-7. (niem.).
  • Christer Bergström: Bagration to Berlin – The Final Air Battles in the East: 1944–1945. Burgess Hill: Classic Publications, 2008. ISBN 978-1-903223-91-8. (ang.).
  • Robert Coram: Boyd: The Fighter Pilot Who Changed the Art of War. Back Bay Books, 2004. ISBN 978-0-316-79688-0. (ang.).
  • Günther Fraschka: Knights of the Reich. Atglen, Pennsylvania: Schiffer Military/Aviation History, 1994. ISBN 978-0-88740-580-8. (ang.).
  • Uki Goñi: The Real Odessa: How Perón Brought the Nazi War Criminals to Argentina. London: Granta, 2003. ISBN 978-1-86207-552-8. (ang.).
  • Charles Hamilton: Leaders & Personalities of the Third Reich, Vol. 2. R. James Bender Publishing, 1996. ISBN 978-0-912138-66-4. (ang.).
  • Peter Hammerschmidt: Deckname Adler: Klaus Barbie und die westlichen Geheimdienste. Frankfurt am Main: S. Fischer, 2014. ISBN 978-3-10-029610-8. (niem.).
  • Günther Just: Stuka Pilot Hans Ulrich Rudel. Atglen, Pennsylvania: Schiffer Military History, 1986. ISBN 978-0-88740-252-4. (ang.).
  • Sönke Neitzel. Rudel, Hans-Ulrich. „Neue Deutsche Biographie”. 22, s. 160–161, 2005. Berlin: Duncker & Humblot. (niem.). 
  • Ernst Obermaier: Die Ritterkreuzträger der Luftwaffe 1939–1945 Band II Stuka- und Schlachtflieger. Mainz: Verlag Dieter Hoffmann, 1976. ISBN 978-3-87341-021-3. (niem.).
  • Jürgen Rohwer: Chronology of the War at Sea 1939–1945: The Naval History of World War Two. Wyd. Third Revised. Annapolis, MD: Naval Institute Press, 2005. ISBN 978-1-59114-119-8. (ang.).
  • Oliver Schröm, Andrea Röpke: Cicha Pomoc dla nazistów. Tajna działalność byłych SS-manów i neonazistów. Zakrzewo: Replika, 2015. ISBN 978-83-7674-464-3.
  • Peter Stockert: Die Eichenlaubträger 1939–1945 Band 3. Bad Friedrichshall: Friedrichshaller Rundblick, 1997. ISBN 978-3-932915-01-7. (niem.).
  • D. Thomson: Die Luftwaffe. Eltville am Rhein: Bechtermünz Verlag, 1993. (ang.).
  • John Ward: Hitler’s Stuka Squadrons: The Ju 87 at War, 1936–1945. St. Paul, MN: MBI, 2004. ISBN 978-0-7603-1991-8. (ang.).
  • Bernd Wulffen: Deutsche Spuren in Argentinien – Zwei Jahrhunderte wechselvoller Beziehungen. Berlin: Ch. Links Verlag, 2010. ISBN 978-3-86153-573-7. (ang.).
  • David T. Zabecki: Germany at War: 400 Years of Military History. London: ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-59884-980-6. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj