Helena Cholewicka
Helena Antonina Cholewicka (ur. 20 stycznia 1848 w Warszawie, zm. 13 grudnia 1883 w Nicei) – polska artystka baletu[1][2], jedyna tytularna "primaballerina assoluta" w historii Warszawskich Teatrów Rządowych[3].
.jpg) Helena Cholewicka jako Kwiaciarka Jadwiga w balecie Pan Twardowski, 1874 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
Artystka baletu |
| Edukacja |
Szkoła baletowa Teatru Wielkiego |
| Stanowisko |
Primaballerina assoluta, 1872-1882 |
| Pracodawca |
Warszawskie Teatry Rządowe, 1862-1882 |
| Rodzice |
Francisek Józef i Maria z Wojciechowskich |
| Odznaczenia | |
| Złoty Medal w Neapolu | |
Życiorys edytuj
Była córką Franciszka Józefa i Marii z Wojciechowskich Cholewickich[1]. Jej siostra Teodora też została tancerką[4]. Jej ciotką była Konstancja Wiktoria Rokossowska (z domu Cholewicka), babka późniejszego marszałka ZSRR i Polski Konstantego Rokossowskiego[5][6]. Konstancja Wiktoria i Franciszek Józef byli przyrodnim rodzeństwem (mieli tego samego ojca)[7][8].
Helena była wychowanką szkoły baletowej Teatru Wielkiego. Jeszcze jako uczennica w 1862 roku tańczyła w kankanie z baletu Modniarki (debiut)[3] i jako motylek w balecie Geniusz różowy. Z dniem 1 września 1862 roku została zaangażowana do zespołu baletu Warszawskich Teatrów Rządowych. Była wybitnie utalentowana i już 13 marca 1864 roku zatańczyła partię tytułową w Sylfidzie, a w grudniu 1866 roku także rolę Zeliny w Rozbójniku morskim. W 1867 roku dyrekcja WTR wysłała ją do Mediolanu i Paryża[1], gdzie przez pewien czas uczyła się pod okiem legendarnej baleriny romantycznej Marii Taglioni, która była wówczas pedagogiem szkoły baletowej Opery Paryskiej[3].
Po powrocie do Warszawy, 1 października 1868 roku zatańczyła tytułową partię w Giselle i wystąpiła w roli Medory w Korsarzu (1869). Trzy ostatnie role przejęła po emigracji dotychczasowej primabaleriny Teatru Wielkiego Kamili Stefańskiej. Tańczyła też m.in. Lizettę (Córka źle strzeżona, 1870), Henriettę (Tancerze europejscy w Chinach) i Helenę (Figle szatana, 1870). Była niezwykle urodziwa i wysoko oceniana za pracowitość, cieszyła się wielka sympatią publiczności. Szybko zajęła czołowe miejsce w zespole baletu. W dniu 29 stycznia 1872 roku jako pierwsza i jedyna w historii warszawskiej sceny baletowej otrzymała tytuł "primaballerina assoluta", nadany jej przez ówczesnego namiestnika Królestwa Polskiego Fiodora Berga. Występowała także w innych głównych partiach baletowych, m.in. w Meluzynie, 1873, Jotcie, 1876, Katarzynie, córce bandyty, 1879,a także jako Kwiaciarka Jadwiga (Pan Twardowski, 1874), Freja (Bogini Walhalli, 1875), Topaz (Flick i Flock, 1870), Adelina (Modniarki, 1878) i Kapłanka Tasyr (Indie, 1880)[1][2].
W styczniu i lutym 1873 roku tańczyła gościnnie w teatrze San Carlo w Neapolu, gdzie została wyróżniona Złotym Medalem, a w lipcu tego roku trzykrotnie wystąpiła na scenie Opery Wiedeńskiej[1].
Leczyła się na gruźlicę, ale mimo cyklicznych wyjazdów do uzdrowisk musiała zakończyć karierę. Pierwszy raz poprosiła o zwolnienie w 1878 roku, ale występowała jeszcze kilka lat[1]. Ostatni raz zatańczyła 3 listopada 1881 roku (partia solowa w divertissement z opery Elda)[3]. W dniu 16 czerwca 1882 roku w Teatrze Wielkim zorganizowano jej pożegnalny benefis, w którym wzięły udział wszystkie zespoły Warszawskich Teatrów Rządowych. Z powodu wczesnego zakończenia kariery miała potem trudności z otrzymaniem emerytury. Dostała ją dopiero krótko przed śmiercią, w 1883 roku, po interwencji w Petersburgu[1]. Jesienią 1882 roku wyjechała jednak na Riwierę francuską i w rok później zmarła w Nicei[1].
Na motywach życia i kariery Heleny Cholewickiej powieść o artystce pt. Tancerka napisała w 2017 roku Weronika Wierzchowska[9][10].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Helena Cholewicka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-09-29].
- ↑ a b Janina Pudełek, Warszawski balet w latach 1867-1915, Kraków, 1981.
- ↑ a b c d Helena Cholewicka (1848-1883) [online], dziennikteatralny.pl [dostęp 2021-09-29].
- ↑ Teodora Cholewicka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-09-29].
- ↑ Солдатский долг Маршала Рокоссовского.. [dostęp 2022-02-13].
- ↑ Józef Franciszek Cholewicki, Sr. [online], geni_family_tree [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ Konstancja Wiktoria Rokossowska [online], geni_family_tree [dostęp 2022-02-18] (pol.).
- ↑ Jan Cholewicki [online], geni_family_tree [dostęp 2022-02-18] (pol.).
- ↑ Primabalerina Helena Cholewicka | Biblioteka w Dzierżoniowie [online], www.mbp.dzierzoniow.pl [dostęp 2021-09-29].
- ↑ Tancerka [online], www.empik.com [dostęp 2021-09-29] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Janina Pudełek Warszawski balet w latach 1867-1915, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1981; ilustracje 5, 8 i 10. ISBN 83-224-0160-4.
- Józef Szczublewski, Teatr Wielki w Warszawie 1833-1993. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1992. ISBN 83-06-02327-7.
- Cholewicka Helena, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1973,
- Fotografie Heleny Cholewickiej w rolach posiada w swoich zbiorach m.in. Muzeum Teatralne przy Teatrze Wielkim – Operze Narodowej.