Helena Kozerska
Helena Kozerska (ur. 13 maja 1903 w Masłowie, zm. 15 kwietnia 1993 w Warszawie) – polska bibliolog, bibliotekoznawca, rękopisoznawca.
| Data i miejsce urodzenia |
13 maja 1903 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 kwietnia 1993 |
| Zawód, zajęcie | |
| Tytuł naukowy |
doktor filozofii |
| Alma Mater | |
| Małżeństwo |
Stanisław Kozerski |
| Odznaczenia | |
| |
Od 1949 roku związana z Biblioteką Uniwersytecką w Warszawie jako kierownik Oddziału Rękopisów. Prowadziła ewidencję zbiorów, które zachowały się po II wojnie światowej. Swoim wieloletnim obserwacjom i badaniom poświęciła osobną pracę[1], która umożliwia wizualizację nieistniejących rękopisów. Ocaliła pamięć o dziełach zniszczonych wskutek działań wojennych. Za trud i rozwój badań w dziedzinie bibliotekoznawstwa została odznaczona Orderem Odrodzenia Polski.
Życiorys edytuj
Dzieciństwo i młodość edytuj
Urodziła się w Masłowie, wsi, która należała do dawnego zaboru pruskiego. Była najmłodszą córką właścicieli rolnych, Ignacego Łuczaka i Weroniki z Klemmów. Miała czworo rodzeństwa. Dorastała w Łukaszewie, dokąd przeniosła się jej rodzina. Od 1909 do 1914 była uczennicą szkoły wiejskiej, natomiast w 1914 roku uczęszczała do gimnazjum w Jarocinie. Wyróżniała się spośród rówieśników inteligencją i postępami w nauce, ale na prośbę rodziców w 1917 roku porzuciła szkołę na rzecz pracy w gospodarstwie. W tamtym czasie próbowała uczyć się samodzielnie, aż w końcu, po aprobacie rodziców, wyjechała do Poznania, gdzie przygotowywała się do egzaminów. Maturę zdała w trybie eksternistycznym w gimnazjum im. św. Jana Kantego w Poznaniu w 1924 roku[2].
Studia edytuj
W okresie studiów (1924–1928) miała problemy zdrowotne. Z powodu przewlekłej choroby płuc przebywała w sanatorium, co spowodowało, że jej egzaminy końcowe odsunęły się w czasie. Kozerska studiowała historię i socjologię na Uniwersytecie Poznańskim. Tytuł magistra uzyskała w 1930 roku. Napisała pracę magisterską o wielkopolskiej działaczce patriotycznej Emilii Sczanieckiej[3]. Rozprawa została nagrodzona brązowym medalem Uniwersytetu Poznańskiego oraz wydana drukiem. Podjęła dalszą karierę naukową. Otrzymała stypendium z Funduszu Kultury Narodowej, które umożliwiło jej rozpoczęcie badań oraz zbieranie materiałów w paryskich bibliotekach i archiwach. Postanowiła odbyć staż w Bibliotece Kórnickiej (1932–1934), gdzie pod kuratelą prof. Stanisława Bodniaka zdobyła wiedzę z zakresu opracowywania rękopisów oraz katalogowania starych druków. W tym samym czasie pisała pracę doktorską o przywódcy Towarzystwa Demokratycznego Polskiego Wiktorze Heltmanie[4], za którą w 1935 roku otrzymała stopień naukowy doktora filozofii[5].
Kariera edytuj
Kozerska od 1927 pisała krótkie artykuły prasowe, w których opisywała aktualne wydarzenia z historii zaboru pruskiego. Zamieszczała też recenzje w czasopismach historycznych. Współpracowała przy redakcji Polskiego słownika biograficznego, do którego napisała 11 życiorysów. W 1949 roku rozpoczęła pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie na stanowisku kierownika Oddziału Rękopisów, budując ten dział od podstaw. Po wojnie ocalały 262 jednostki spośród około 4000. W 1956 roku Helena Kozerska została członkiem Dyrekcji Biblioteki. Zorganizowała Referat Prac Naukowych i Wydawniczych, stworzyła też projekt serii wydawniczej Prace Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, której pierwszy tom ukazał się w 1959 roku. W 1961roku powierzono jej funkcję wicedyrektora do spraw zbiorów specjalnych. Pełniła ją do 1966 roku[6].
Helena Kozerska prowadziła zajęcia dydaktyczne na Uniwersytecie Warszawskim dla studentów Bibliotekoznawstwa z zakresu wiedzy o księdze rękopiśmiennej. Brała czynny udział w Związku Nauczycielstwa Polskiego i Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich. W latach 1962–1974 była przedstawicielką Komisji Egzaminacyjnej dla Bibliotekarzy Dyplomowanych przy Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego. Jako współzałożycielka Roczników Bibliotecznych[7] w 1957 roku, razem z prof. Heleną Więckowską opracowywały recenzje wydawnictw zwartych w kraju i za granicą. W 1960 roku napisała rozprawę Straty w zbiorze rękopisów BUW w czasie I i II wojny światowej, w której zaprezentowała nową perspektywę badań z dziedziny rękopisoznawstwa. Dysertacja ta obejmowała spis tekstów uratowanych po II wojnie światowej. W 1915 roku zbiory rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej przetransportowano do Rostowa nad Donem, po I wojnie duża część obiektów powróciła do Biblioteki, ale w 1944 roku książki zostały spalone przez hitlerowców. W późniejszych latach ukazywały się kolejne tomy spisu. Powstawały również następne artykuły naukowe oraz biografie i hasła jej autorstwa w Encyklopedii wiedzy o książce. Kariera naukowa Kozerskiej nie zwalniała tempa, 23 lutego 1968 roku otrzymała bowiem stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych na Uniwersytecie Łódzkim za pracę Warszawska Biblioteka Uniwersytecka w latach 1832–1871. Biblioteka Rządowa – Okręgu Warszawskiego – Główna. W 1974 roku przeszła na emeryturę, ale nadal współpracowała z Biblioteką[8].
Życie prywatne edytuj
W 1935 roku wyszła za mąż za Stanisława Kozerskiego, wyższego urzędnika Dyrekcji Lasów Państwowych i przeprowadziła się do Warszawy. Wybuch wojny zatrzymał realizację jej planów naukowych, spaliły się wszystkie nagromadzone materiały. Ten trudny czas spędziła w Warszawie. Zajmowała się dwojgiem własnych dzieci, miała również pod opieką dziecko swojego brata, który był więźniem obozu w Starobielsku. Tuż po wojnie musiała wyjechać z dziećmi na wieś i zajmować się gospodarstwem. Kozerska stanowiła autorytet w środowisku znajomych bibliotekarzy. W 1975 roku została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W latach 80. opiekowała się ciężko chorym mężem, jej zdrowie także nie było w najlepszym stanie, straciła wzrok w ostatnich latach życia. Zmarła 15 kwietnia 1993 roku. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Helena Kozerska, Straty w zbiorze rękopisów BUW w czasie I i II wojny światowej, Warszawa 1960.
- ↑ Helena Kozerska 1909-1993, „Przegląd Biblioteczny” (3/4), 1993, s. 371.
- ↑ Helena Kozerska, Emilia Sczaniecka. Zarys bibliografii na tle walk narodu polskiego o niepodległość, Poznań 1930.
- ↑ Helena Kozerska, Wiktor Heltman. 1796-1874, Poznań 1935.
- ↑ Wanda Stummer, Helena Kozerska 1909-1993, „Przegląd Biblioteczny”, 1993, s. 372.
- ↑ Maria Tyszkowa, Helena Kozerska – twórca i organizator Oddziału Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, [w:] Hanna Zasadowa, Mirosława Kocięcka (red.), Znawcy rękopisów, Warszawa: SBP, 2002, s. 23, ISBN 83-87629-77-4.
- ↑ Historia pisma – Roczniki Biblioteczne [online] [dostęp 2021-01-04] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-12] (pol.).
- ↑ Maria Tyszkowa, Helena Kozerska- twórca i organizator Oddziału Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, [w:] Hanna Zasadowa, Mirosława Kocięcka (red.), Znawcy rękopisów, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2002, s. 22-26, ISBN 83-87629-77-4.
- ↑ Maria Tyszkowa, Helena Kozerska- twórca i organizator Oddziału Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, [w:] Hanna Zasadowa, Mirosława Kocięcka (red.), Znawcy rękopisów, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2002, s. 20-26, ISBN 83-87629-77-4.
Bibliografia edytuj
- Stummer Wanda, Helena Kozerska 1909–1993, „Przegląd Biblioteczny” 1993, 3/4.
- Tyszkowa Maria, Helena Kozerska – twórca i organizator Oddziału Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, [w:] Hanna Zasadowa, Mirosława Kocięcka (red.), Znawcy Rękopisów, Wyd. SBP, Warszawa 2002 ISBN 83-87629-77-4.
Linki zewnętrzne edytuj
- Historia pisma – Roczniki Biblioteczne. rocznikibiblioteczne.ibi.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-12)].