Helena Orleańska
Helena Franciszka Ludwika Henryka Orleańska, zam. Sabaudzka-Aosta, fr. Hélène Françoise Louise Henriette d'Orléans; de Savoie e Aosta, wł. Elena Francesca Luisa Enrichetta d'Orléans; d'Aosta (ur. 13 czerwca 1871 w Twickenham, zm. 21 stycznia 1951 w Castellammare di Stabia) – francuska arystokratka, tytularna księżniczka krwi królewskiej, hrabianka Paryża jako córka Filipa, księżna Aosty jako żona Emanuela Filiberta; podróżniczka, reportażystka i pamiętnikarka.
| |
.svg)
| |
| |
| Księżna Aosty | |
| Okres |
od 25 czerwca 1895 |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 czerwca 1871 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo | |
| Małżeństwo |
Emanuel Filibert d'Aosta |
| Dzieci | |
| Małżeństwo |
Odone Campini |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujWywodziła się z bocznej linii dynastii Burbonów, domu orleańskiego. Urodziła się w Twickenham (dzis. Londyn) jako córka Filipa (1838–1894), pretendenta do tronu Francji, i jego żony Marii Izabeli (1848–1919), księżniczki Montpensier[1]. Miała liczne rodzeństwo, siostry: starszą Amelię (1865–1951), młodsze Izabelę (1878–1961) i Ludwikę (1882–1958), oraz braci: starszego Filipa (1869–1926), młodszych Karola (1875), Jakuba (1880–1881) i Ferdynanda (1884–1924). W dniu narodzin otrzymała od ojca honorowy tytuł księżniczki krwi królewskiej i hrabianki Paryża. Pierwszy rok życia spędziła w Anglii, jednak już 21 grudnia 1872 Parlament Francji przyjął ustawę, pozwalającą Burbonom orleańskim na powrót do kraju[2]. Wobec tego rodzina Heleny ponownie znalazła się w Paryżu, przyjmując zaproszenie jej wuja Henryka (1822–1897), i zamieszkała w Hôtel Fould przy Rue du Faubourg Saint-Honoré[3]. Niedługo potem zaprzyjaźniona z rodzicami Maria Brignole Sale De Ferrari (1811–1888) podarowała im Hôtel Matignon, gdzie Helena spędziła pierwsze lata dzieciństwa (1873–1876)[4]. W 1876–1886 mieszkała wraz z rodziną przy Rue de Babylone[5].
Po bezpotomnej śmierci Henryka Burbona (1820–1883), księcia Bordeaux, oraz późniejszym ślubie siostry Amelii z Karolem Koburgiem-Bragantyńskim (1863–1908), następcą tronu Portugalii (22 maja 1886), wzrosły nastroje monarchistyczne wśród Francuzów[6]. Wobec tego 22 lipca tego roku Zgromadzenie Narodowe ponownie podjęło ustawę, zmuszającą rodziny Burbonów i Bonapartych do opuszczenia kraju[7]. Helena wraz z rodzicami i młodszym rodzeństwem wyemigrowała do Wielkiej Brytanii. Początkowo zamieszkali w Royal Tunbridge Wells, następnie podróżowali po Szkocji, aby ostatecznie osiąść w East Sheen (dzis. Londyn)[8]. W 1890 rodzina Heleny zamieszkała w Buckingham[9].
Młodą Helenę uważano za niezwykle atrakcyjną, dlatego też rodzice spodziewali się wydać ją za jednego z następców europejskich tronów[8]. Wiosną 1890 z inicjatywy Ludwiki Koburg (1867–1931), księżnej Fife, z którą była zaprzyjaźniona, Helena poznała jej starszego brata Alberta Wiktora (1864–1892), księcia Clarence i Avondale[10]. Szybko nawiązali relację romantyczną i 29 sierpnia tego roku uzyskali zgodę królowej Wiktorii (1819–1901) na zawarcie małżeństwa pod warunkiem konwersji Heleny na anglikanizm[11]. Tymczasem Albert zaoferował, że dla realizacji planów matrymonialnych jest gotów zrzec się praw dziedziczenia tronu[12]. Plany małżeńskie kochanków spotkały się ze sprzeciwem premiera Roberta Salisbury'ego (1830–1903), który w piśmie z 9 września 1890 wyraził obawy zobowiązania Wielkiej Brytanii wobec politycznych ambicji Burbonów orleańskich[13]. Równolegle ojciec sprzeciwił się konwersji córki, a papież Leon XIII (1810–1903) odmówił Helenie dyspensy na małżeństwo z anglikaninem, co zamknęło drogę realizacji planów[12].
O rękę Heleny starał się Ernest Günther II (1863–1921), książę Szlezwiku-Holsztynu, jednak został odrzucony[14]. Podobne skutki miały starania o Helenę Aleksandra III (1845–1894), cara Rosji, dla jego syna Mikołaja (1868–1918) oraz Humberta I, króla Włoch, dla Wiktora Emanuela[15]. Zarówno rodzice, jak i sama Helena zabiegali o małżeństwo z Franciszkiem Ferdynandem Habsburgiem-Este (1863–1914), następcą tronu Austro-Węgier, jednak ten zwlekał z podjęciem decyzji o zaręczynach, ostatecznie żeniąc się w 1900 z Zofią von Chotek (1868–1914)[16]. Plany małżeńskie Heleny zostały zrealizowane w 1855, kiedy to wyszła za Emanuela Filiberta Sabaudzkiego (1869–1931), księcia Aosty[17].
W 1892 wraz z bratem Filipem odbyła podróż do Egiptu, udając się w górę Nilu[18]. Później podejmowała ok. 10-miesięczne wyprawy do Afryki, podróżując m.in. do Konga, Sudanu, Libii i Etiopii oraz przemierzając Saharę. Podjęła współpracę z „Harper's Weekly”, gdzie regularnie publikowała reportaże, ilustrowane autorskimi zdjęciami Nilu[19]. W 1913–1914 odbyła podróż dookoła świata, którą opisała w wydaniu książkowym reportażu[20]. Po zakończeniu I wojny światowej podróżowała też do Azji i Australii[21].
W 1911, po wybuchu wojny włosko-tureckiej, odbyła kurs pielęgniarski i zgłosiła się na front, udzielając pomocy rannym żołnierzom. W 1912 objęła funkcję kierowniczki sekcji pierwszej pomocy Włoskiego Czerwonego Krzyża. Na tym stanowisku zabiegała o zwiększenie kwalifikacji pielęgniarek-ochotniczek, organizując kursy. Wspierała też rozwój szkolnictwa pielęgniarskiego. W 1914 ponownie zgłosiła się do służby, udzielając pomocy na froncie włoskim[22].
Patronowała sztuce i popularyzacji wiedzy o Afryce. Była mecenaską malarza Giorgio Oprandi (1883–1962). Zgromadziła pokaźny księgozbiór, zwłaszcza pozycji afrykanistycznych. Kolekcjonowała sztukę kultur plemiennych i eksponaty etnograficzne. Spuścizna po niej: listy, ręko- i maszynopisy, fotografie oraz zbiory sztuki i etnograficzne – zostały rozproszone po jej śmierci. Ostatecznie wszystkie trafiły do zbiorów publicznych, m.in. Muzeum Afrykańskiego w Rzymie, Biblioteki Narodowej w Neapolu oraz Biblioteki Historii i Kultury Piemontu w Turynie[23].
Zmarła w 1951. Została pochowana w bazylice Madre del Buon Consiglio w Neapolu.
Publikacje
edytuj- Viaggi in Africa,
- Verso il sole che si leva,
- Vita errante,
- Attraverso il Sahara.
Rodzina
edytuj25 czerwca 1895 w kościele św. Rafała w Kingston upon Thames wyszła za mąż za Emanuela Filiberta Sabaudzkiego (1869–1931), księcia Aosty, syna Amadeusza (1845–1890), króla Hiszpanii, i Marii Wiktorii del Pozzo (1847–1876), księżniczki del Cisterna. Świadkami na ich ślubie byli Wiktor Emanuel Sabaudzki (1869–1947), następca tronu Włoch, oraz Edward Koburg (1841–1910) i Aleksandra Glücksburg (1844–1925), książęta Walii. Przyjęcie weselne odbyło się w Domu Orleańskim w Londynie. Z małżeństwa Heleny z Emanuelem Filibertem pochodzi dwóch synów:
- Amadeusz Humbert Izabela Ludwik Filip Maria Józef Jan (1898–1942), książę Aosty ⚭ Anna Orleańska (1906–1986), córka Jana (1874–1940), księcia Guise, i Izabeli (1878–1961), siostry Heleny;
- Szymon Robert Małgorzata Maria Józef Turyn (1900–1948), król Chorwacji jako Tomisław II ⚭ Irena Glücksburg (1904–1974), córka Konstantyna I (1868–1923), króla Hellenów, i Zofii Hohenzollern (1870–1932), księżniczki Prus.
Odznaczenia
edytuj
Medal Pamiątkowy Wojny Włosko-Austriackiej 1915-1918 (1918)- Medal Czerwonego Krzyża (1919)
Medal Florence Nightingale (1920)- Srebrny Medal za Męstwo Wojskowe (1922)
- 3-krotny Krzyż Zasługi Wojennej
Dama Krzyża Wielkiego Orderu Imperium Brytyjskiego
Dama Orderu Marii Luizy
Przodkowie
edytuj| Prapradziadkowie | Ludwik Filip Orleański Równy
(1747–1793) ∞1769 (1753–1821) |
kr. Obojga Sycylii
(1751–1825) ∞1768 (1752–1814) |
w. ks. Meklemburgii-Schwerin
(1756–1837) ∞1738 (1756–1808) |
w. ks. Saksonii-Weimar-Eisenach
(1757–1828) ∞1775 (1757–1730) |
Ludwik Filip Orleański Równy
(1747–1793) ∞1769 (1753–1821) |
kr. Obojga Sycylii
(1751–1825) ∞1768 (1752–1814) |
kr. Hiszpanii
(1748–1819) ∞1765 Maria Ludwika Burbon-Parmeńska (1736–1803) |
kr. Obojga Sycylii
(1777–1830) ∞1802 (1789–1848) |
| Pradziadkowie | kr. Francuzów, Ludwik Filip I (1773–1850)
∞1809 Maria Amelia Burbon-Sycylijska (1782–1866) |
Fryderyk Ludwik Meklemburski (1778–1819)
∞1810 Karolina Ludwika Saska-Weimar-Eisenach (1786–1816) |
kr. Francuzów, Ludwik Filip I (1773–1850)
∞1809 Maria Amelia Burbon-Sycylijska (1782–1866) |
kr. Hiszpanii, Ferdynand VII (1784–1833)
∞1829 Maria Krystyna Burbon-Sycylijska (1806–1878) | ||||
| Dziadkowie | Ferdynand Filip Orleański (1810–1842)
∞1837 Helena Meklemburska (1814–1858) |
Antoni Orleański (1824–1890)
∞1846 Ludwika Ferdynanda Burbon (1832–1897) | ||||||
| Rodzice | Filip Orleański (1838–1894)
∞1864 Maria Izabela Orleańska (1848–1919) | |||||||
| Helena Orleańska (1871–1951) | ||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 191.
- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 219.
- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 207–208.
- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 248.
- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 260.
- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 271–273.
- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 278.
- ↑ a b Paoli 2006 ↓, s. 297–299.
- ↑ Hanson 2017 ↓, s. 1893.
- ↑ Paoli 2006 ↓, s. 317–318.
- ↑ Pope-Hennessy 1959 ↓, s. 196–199.
- ↑ a b Pope-Hennessy 1959 ↓, s. 199.
- ↑ Pope-Hennessy 1959 ↓, s. 197.
- ↑ Hanson 2017 ↓, s. 77.
- ↑ Albanese 2007 ↓, s. 43–67.
- ↑ Hanson 2017 ↓, s. 84–85.
- ↑ Hanson 2017 ↓, s. 88–89.
- ↑ Albanese 2007 ↓, s. 85–87.
- ↑ Albanese 2007 ↓, s. 99–112.
- ↑ Hanson 2017 ↓, s. 273–314.
- ↑ Albanese 2007 ↓, s. 123–131.
- ↑ Hanson 2017 ↓, s. 220–227.
- ↑ Albanese 2007 ↓, s. 162–164.
Bibliografia
edytuj- Camillo Albanese: La principessa beduina: L'avventurosa vita di Elena di Francia duchessa d'Aosta. Milano: „Mursia” Ed., 2007. ISBN 978-88-425-3720-5. (wł.).
- Edward Hanson: The Wandering Princess: Princess Helene of France, Duchess of Aosta (1871–1951). Stroud: „Fonthill” Media, 2017. ISBN 978-1-78155-592-7. (ang.).
- Dominique Paoli: Fortune et Infortune des Princes d'Orléans. Paris: Ed. „Artena”, 2006. ISBN 2-35154-004-2. (fr.).
- James Pope-Hennessy: Queen Mary 1867–1953. George Allen (oprac.). London: „Allen & Unwin”, 1959. ISBN 0-04-923025-5. (ang.).