Heliodor Muszyński
Heliodor Muszyński (ur. 6 czerwca 1931 w Rogowie) – polski pedagog, metodolog i teleolog, profesor nauk humanistycznych, nauczyciel akademicki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
6 czerwca 1931 |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: pedagogika | |
| Alma Mater |
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
| Doktorat |
1961 |
| Habilitacja |
1966 |
| Profesura |
1973 |
| profesor zwyczajny UAM | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Okres przedszkolny spędził w Gniewkowie, a potem rodzina, w związku z pracą ojca, przeprowadziła się do Poznania, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej na Dębcu. Naukę przerwała okupacja niemiecka. Po zakończeniu II wojny światowej kontynuował naukę i zdał egzamin do Liceum im. Ignacego Paderewskiego w Poznaniu (z uwagi na biedę w rodzinie otrzymywał stypendium). Zapisał się też do harcerstwa, w którym podjął decyzję o zostaniu w przyszłości pedagogiem[1].
Mając 20 lat zatrudnił się w przedsiębiorstwie robót drogowych. W 1951 zdał dwie matury (w liceum ogólnokształcącym i pedagogicznym) i zapisał się na Uniwersytet Poznański. Z uwagi na fakt, że nie istniał jeszcze kierunek pedagogiczny, to zdawał na filozofię, gdzie uczęszczał m.in. na wykłady Kazimierza Ajdukiewicza i Marii Ossowskiej. Jego główne zainteresowania w tamtych czasach to neopozytywizm, reizm i empiryzm. W 1955, będąc jeszcze studentem, rozpoczął pracę na Uniwersytecie Poznańskim (asystent w Katedrze Pedagogiki)[1].
W 1961 obronił pracę doktorską z zakresu rozwoju i wychowania moralnego dzieci i młodzieży. W 1965 przeprowadził się do Warszawy. Podjął tam pracę w Instytucie Pedagogiki przy Ministerstwie Oświaty i Wychowania. Habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim w 1966 na podstawie kolokwium oraz pracy na temat teoretycznych problemów wychowania moralnego. W 1967 wrócił do Poznania, gdzie został kierownikiem zorganizowanego przez siebie Zakładu Teorii Wychowania w Katedrze Pedagogiki UAM. Od 1968 do 1976 był dyrektorem Instytutu Pedagogiki UAM[1].
Od 1968 do 1973 przeprowadził tzw. eksperyment poznański, którego przedmiotem było opracowanie systemu wychowawczego w szkołach socjalistycznych[2]. Jego, krytycznie oceniane przez część pedagogów[3], rezultaty były szeroko wdrażane w tysiącach polskich szkół, co było ewenementem na skalę krajową, gdyż większość eksperymentów pedagogicznych w Polsce nie miała szans na żadne wdrożenia. W 1975 kierowany przez niego zespół otrzymał Nagrodę KEN[1].
Od 1972 był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. stopni naukowych przy Radzie Ministrów (cztery kadencje, 14 lat). Przez trzy kadencje był przewodniczącym Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN (12 lat)[1].
W 1973 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1976 – zwyczajnym. Od 1976 do 1995 odbywał staże zagraniczne jako visiting professor lub współpracował z ośrodkami zagranicznymi (Niemcy i Austria, m.in. Mozarteum, Uniwersytet w Tybindze, czy Ruhr-Universität w Bochum)[1].
Zainteresowania edytuj
W początkowym okresie był zainteresowany przede wszystkim problematyką rozwoju i wychowania moralno-społecznego, jak również zagospodarowaniem czasu wolnego dzieci i młodzieży, w tym wypoczynkiem. Potem pracował nad wychowaniem w rodzinie i w harcerstwie. Współpracował z Ośrodkiem Badań Psychologicznych ZHP[1].
Był redaktorem naczelnym Rocznika Pedagogicznego i Studiów Pedagogicznych PAN. Od 1972 do 1983 był redaktorem naczelnym Życia Szkoły. Organizował międzynarodowe konferencje naukowe w Polsce[1].
Od 1960 do 1964 prowadził badania nad postawami moralnymi uczniów szkół podstawowych (wespół z Hanną Malewską). Wacław Strykowski stwierdził, że prace metodologiczne Muszyńskiego wywarły duży wpływ na uprawianie pedagogiki w Polsce, w latach 70. XX wieku. Podobne do jego koncepcji pedagogicznych pojawiały się równolegle na Zachodzie (np. Just commuity School Lawrence'a Kohlberga w USA)[1].
W swojej, odwołującej się do marksizmu, wizji pedagogiki Muszyński wychodził z założenia, że proces wychowawczy winien być nastawiony na przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego i pożytecznego życia w społeczeństwie, a także na przygotowanie ich do wzięcia odpowiedzialności za życie społeczne. Wychowanie miało się odbywać według zasad ustalanych przez postęp. Młody człowiek i dziecko winno być przygotowane do tego, że cele jego działania mają być skoncentrowane na walce z klasami wyzyskującymi i panującymi, a także na takiej organizacji życia społecznego, która zapewni jak najlepszy byt jemu, jak i kolektywowi, w którym przyszło mu żyć. W tym celu wychowawca winien prokurować sytuacje, które rozbudzą w wychowankach kreatywność i aktywność[4].
Należał do nurtu pedagogiki socjalistycznej opartej na poglądach Karola Marksa i Fryderyka Engelsa[4].
Koncepcje Muszyńskiego w związku z silną podbudową marksistowską pozostają kontrowersyjne. Istotny jest nacisk na uspołecznienie dzieci i młodzieży, nadanie istotnej roli procesowi pomagania innym ludziom, podkreślenie wagi rodziny jako podstawowej komórki społecznej oraz kultywowanie tradycji. Negatywne aspekty koncepcji to instrumentalne traktowanie jednostek i sprowadzanie ich roli do bycia budowniczymi ustroju komunistycznego, czy socjalistycznego (stwierdził nawet, że wychowanie to świadome i zamierzone urabianie osobowości według przyjętych wzorów, w toku nawiązywania stosunków i interakcji społecznych[5]). Rozbudowany i precyzyjny system kar i nagród (swoista tresura) budował w podopiecznych lęk przed ostracyzmem, czy wykluczeniem ze społeczności w przypadku popełnienia nawet niewielkich błędów. Muszyński w swej koncepcji traktował ich przedmiotowo, wykluczał ich niepowtarzalność i osobiste aspiracje, a także marginalizował ich własne opinie na temat wykonywanych zadań i miejsca w społeczeństwie. Nie brał też pod uwagę konsekwencji wychowania bezkrytycznego ideowca, nieczułego na rozpoznawanie i zaspokajanie potrzeb innych ludzi[4].
Wydawnictwa edytuj
- Kłamstwo dzieci (1962),
- Wychowanie na koloniach letnich (1963),
- Wychowanie moralne w zespole (1964 i 1973),
- "Teoretyczne problemy wychowania moralnego” (1965),
- Więź społeczna kadry instruktorskiej ZHP (praca zbiorowa, 1965)
- Podstawy wychowania społeczno-moralnego (1967),
- Metodologiczne problemy pedagogiki (praca zbiorowa, 1967),
- Wstęp do metodologii pedagogiki (1971, własna koncepcja pedagogiki jako nauki praktycznej),
- Rodzina – moralność – wychowanie (1971),
- Teoretyczne podstawy systemu wychowawczego szkoły (1972),
- Ideał i cele wychowania (1972 i 1976),
- Praca wychowawcza w toku nauczania (1974),
- System wychowawczy szkoły podstawowej (redakcja serii wydawniczej, 1974-1975),
- Zarys teorii wychowania (1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981),
- Rozwój moralny (1983 i 1986),
- Metodyka wychowania w ZHP (1984),
- Podstawy wychowania w ZHP (1984),
- Edukacja narodowym priorytetem (1988, współautoprstwo raportu końcowego planowanej reformy edukacji),
- Lebesbezug als Schulkonzept? (1988),
- Zeit fuer Schule (1990),
- Curricula in der Schule (1995),
- Pädagogische Reisen in Polen (praca zbiorowa, 1997)[1].
Większość prac Muszyńskiego obowiązywała do 1989, jako kanon lektur na polskich studiach pedagogicznych[6].
Odznaczenia edytuj
Otrzymał m.in. takie odznaczenia jak[7]: Złoty Krzyż Zasługi (1972), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1972), Krzyż Oficerski i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1982) i Medal za Zasługi dla Województwa Zielonogórskiego i Szczecińskiego. Został uhonorowany wpisem do Księgi Czynów i Osiągnięć Nauki Polskiej[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k Piotr Kowolik, Prof. zw. dr hab. Heliodor Muszyński – pedagog, metodolog i twórca teleologii wychowania, w: Nauczyciel i Szkoła, nr 1-2(34-35)/2007, s.277-283
- ↑ Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak", 2001, s. 90. ISBN 83-88149-41-5.
- ↑ Maria Sienko, Polonistyka szkolna w gorsecie ideologii, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków, 2002, s. 119, 131-136 ISBN 83-7271-173-9
- ↑ a b c Marek Szalkiewicz, Problematyka wychowania w koncepcji pedagogicznej Heliodora Muszyńskiego, w: Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, nr 21(4)/2016, s. 93-105, ISSN 2449-9013.
- ↑ Katarzyna Listwan, Metody wychowania – czy metody przechowania we współczesnej szkole, s. 7.. [dostęp 2018-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-07)].
- ↑ Sławomir Trusz, Behawioryzm w pedagogice i praktyce edukacyjnej, s. 17.
- ↑ * Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 885