Henryk Dembiński (generał)
Henryk Dembiński, herbu Nieczuja (ur. 16 stycznia 1791 w Strzałkowie, zm. 13 czerwca 1864 w Paryżu) – polski generał, uczestnik napoleońskiej wyprawy na Rosję, powstania listopadowego i powstania węgierskiego a także podróżnik i inżynier.
![]() Gen. Henryk Dembiński | |
generał | |
Data i miejsce urodzenia |
16 stycznia 1791 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
13 czerwca 1864 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1809–1850 |
Siły zbrojne |
Armia Księstwa Warszawskiego |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
poseł na Sejm Królestwa Polskiego |
![]() | |
Odznaczenia | |
![]() |


Życiorys
edytujSyn chorążego krakowskiego Ignacego Dembińskiego i Marianny Moszyńskiej – córki hrabiów Moszyńskich, grand-metrów saskiego dworu[1]. Pierwsze lata życia spędził we wsi Góry, w majątku ziemskim należącym do jego dziadka[2]. Kiedy rodzice kupili wieś Sędziejowice, zamieszkał razem z nimi w obszernym dworze[3].
Posłany do wojskowej szkoły inżynierskiej w Wiedniu. W 1809 nie przyjął stopnia oficerskiego w armii austriackiej i zaciągnął się jako szeregowiec do armii Księstwa Warszawskiego. W 1812 awansowany na porucznika, a potem w trakcie bitwy pod Smoleńskiem na stopień kapitana. Był posłem na Sejm Królestwa Polskiego w roku 1825. Krótki czas mieszkał w Witkowicach koło Ropczyc.
Brał udział w powstaniu listopadowym, gdzie wyróżnił się zwłaszcza w wyprawie na Litwę.
W sierpniu 1831 został mianowany generałem dywizji i przez krótki czas pełnił funkcję wodza naczelnego. Gubernator wojskowy Warszawy od 9 sierpnia do 12 sierpnia 1831[4]. Brał także udział w bitwach pod Dębem Wielkim i Ostrołęką. Po zakończeniu powstania wyemigrował do Francji, gdzie był związany z obozem A.J. Czartoryskiego. Członek władz Związku Jedności Narodowej[5].
W powstaniu węgierskim w 1849 roku dowodził węgierską Armią Północną, następnie powołany na stanowisko szefa sztabu naczelnego i wodza naczelnego armii węgierskiej. Ponieważ jego kandydatura wzbudzała zazdrość wśród niektórych węgierskich przywódców (szczególnie Artúra Görgeya), z funkcji tej zrezygnował po niepowodzeniu pod Kápolną. Po kolejnej klęsce armii węgierskiej pod Temeszwarem oraz rezygnacji Lajosa Kossutha wyjechał do Turcji i wstąpił do armii sułtana osmańskiego Abdülmecida I.
W 1850 r. powrócił do Paryża, gdzie zmarł w 1864 roku. Pochowany na cmentarzu w Montmorency[6].
Upamiętnienie
edytujW Strzałkowie w miejscowości urodzenia gen. Henryka Dembińskiego w okresie Polski Ludowej zbudowano pomnik poświęcony generałowi na którym umieszczono napis, cyt.GENERAŁOWI HENRYKOWI DEMBIŃSKIEMU 1791-1864 UR W STRZAŁKOWIE BOHATEROWI WALK O WOLNOŚĆ POLSKI 1830/31 I WĘGIER 1848/49 RODACY.
W Budapeszcie znajduje się ulica Dembinszky utca.
Przypisy
edytuj- ↑ Henryk Dembiński, Pamiętnik ... generała wojsk polskich, cz. 1 Warszawa, s. 5.
- ↑ Bartłomiej Szyndler, Henryk Dembiński 1791-1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1984, s.9.
- ↑ Bartłomiej Szyndler, Henryk Dembiński 1791-1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1984, s.11.
- ↑ Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 483.
- ↑ Joanna Nowak, Władysław Zamoyski, o sprawę polską w Europie (1848-1868), Poznań 2002, s. 32-33.
- ↑ Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego t. I Warszawa 1995, s. 359.
Bibliografia
edytuj- A.Bata Ropczyce i Ziemia Ropczycka ,2002 str.26.
Linki zewnętrzne
edytuj- Henryk Dembiński w bibliotece Polona
- Polskie krajobrazy
- Zygmunt Miłkowski 'Sylwety emigracyjne'. biblioteka.vilo.bialystok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-28)].