Henryk Markiewicz
Henryk Markiewicz, pierwotnie Herman Markiewicz (ur. 16 listopada 1922 w Krakowie, zm. 31 października 2013 tamże[1]) – polski filolog polski, profesor nauk humanistycznych (1956), teoretyk i historyk literatury, od 1956 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1989–2002 redaktor naczelny Polskiego słownika biograficznego.
Henryk Markiewicz (2004) | |
Data i miejsce urodzenia |
16 listopada 1922 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
31 października 2013 |
Zawód, zajęcie |
historyk literatury, teoretyk literatury |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się w Krakowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako syn Adolfa (Abrahama) Markiewicza i Debory Lei z domu Horowitz. Uczył się w Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego oraz Liceum im. B. Nowodworskiego w Krakowie. W 1935, jeszcze w latach szkolnych, jako Herman Markiewicz debiutował artykułem O Lacku i brązownictwie, który został opublikowany w „Nowym Dzienniku” nr 96. Następne teksty ukazały się pod pseudonimami w „Wiadomościach Literackich” (1935), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1937, 1939) oraz „Krakowskim Kurierze Wieczornym” (1938)[2].
Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 wyjechał do Lwowa. W czerwcu 1940 wraz z ojcem zostali wywiezieni w głąb ZSRR. Pracował przy wyrębie lasu w pobliżu Altynaju w rejonie Suchołoże w obwodzie swierdłowskim. Jesienią 1941 przeniósł się do miejscowości Andiżan w Uzbekistanie. Tam od 1942 był wychowawcą w domu dziecka oraz nauczycielem w szkołach polskich[3]. Tam też, w 1945 ożenił się z zesłaną z Warszawy Marią Milberger.
Po powrocie do kraju, w maju 1946 rozpoczął studia polonistyczne na UJ w Krakowie, które ukończył w 1950. Jako student kontynuował pracę dziennikarską, zostając nawet na niecałe dwa lata wicenaczelnym „Przekroju”, którą przerwał, gdy na ostatnich latach powierzono mu prowadzenie zajęć[4]. W 1955 uzyskał w Instytucie Badań Literackich PAN stopień kandydata nauk humanistycznych (w 1956 uznany za doktorat), w 1956 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego historii literatury polskiej na UJ, a w 1964 został mianowany profesorem zwyczajnym. Zajmował się historią literatury polskiej lat 1864–1939, teorią literatury, metodologią badań literackich, historią nauki o literaturze i krytyki literackiej. W latach 1977–1984 pełnił obowiązki dyrektora Instytutu Filologii Polskiej UJ, a w 1986 został wybrany na członka senatu UJ[3].
Wieloletni zastępca redaktora naczelnego „Pamiętnika Literackiego” i redaktor Polskiego Słownika Biograficznego, redaktor serii „Biblioteka Studiów Literackich”, członek redakcji naczelnej „Obrazu Literatury Polskiej XIX i XX wieku”[3].
W latach 1946–1948 należał do PPR, od 1948 należał do PZPR[5]. W 1948 został członkiem ZZLP (od 1949 ZLP). W 1953 podpisał rezolucję ZLP w sprawie procesu krakowskiego. W 1974 wszedł w skład Stowarzyszenia Twórców i Działaczy Kultury „Kuźnica” w Krakowie, w 1976 został członkiem korespondentem, a w 1980 członkiem krajowym rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W 1989 został członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1990 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności, a w 1993 członkiem honorowym Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.
Został pochowany 7 listopada 2013 na Cmentarzu Rakowickim Wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera XCVII-17-10)[6][7].
Jego syn Ryszard Markiewicz (ur. 1948) został profesorem nauk prawnych, wieloletnim kierownikiem Katedry (wcześniej Instytutu) Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego[8].
Publikacje
edytuj- Prus i Żeromski (1954, 1964)
- Tradycje i rewizje (1957)
- monografii literatury pozytywizmu:
- Literatura pozytywizmu, 1986
- Pozytywizm, 1978, 1999
- dzieł z zakresu teorii literatury i metodologii literaturoznawstwa:
- Główne problemy wiedzy o literaturze, 1965
- Sztuka interpretacji, 1971
- Przekroje i zbliżenia dawne i nowe, 1976
- Wymiary dzieła literackiego, 1984
- Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, 1989
- Teoria powieści za granicą, 1995
- Polskie teorie powieści, 1998
- dzieł z historii nauki o literaturze i krytyki literackiej:
- Polska nauka o literaturze, 1981
- Świadomość literatury, 1985
Współautor (wraz z Andrzejem Romanowskim) słownika cytatów Skrzydlate słowa (seria druga – 1998). Prace wybrane Henryka Markiewicza ukazały się w 6 tomach w latach 1995–1998.
Był także autorem autobiograficznej książki Mój życiorys polonistyczny – z historią w tle (2002), uzupełnionej dodatkowo wywiadem przeprowadzonym przez Barbarę Łopieńską.
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (22 maja 2000)[9],
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1983)[10],
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)[10],
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)[11][10],
- Złoty Krzyż Zasługi (1953)[12][2],
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)[13]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (5 stycznia 2007)[14],
- Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1973),
- Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa” (1976)[2],
- Pamiątkowy Medal „Plus ratio quam vis” (2012)[15].
- Medal Puszkina (2001, Rosja)[16]
- 1951 – Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia,
- 1953 – nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego,
- 1964 – nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,
- 1972 – nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,
- 1974 – nagroda „Życia Literackiego” za osiągnięcia w dziedzinie publicystyki, reportażu, eseistyki i krytyki literackiej,
- 1976 – nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia,
- 1976 – wpis do Księgi Honorowej Zasłużonych Ludzi Ziemi Krakowskiej,
- 1984 – nagroda miasta Krakowa,
- 1985 – nagroda Funduszu Literatury,
- 1985 – nagroda „Życia Literackiego” w dziedzinie eseistyki,
- 1993 – nagroda honorowa krakowskiej filii Fundacji Kultury Polskiej,
- 1996 – doktorat honoris causa Wyższej Szkoły Pedagogicznej (aktualnie Uniwersytet Pedagogiczny) w Krakowie[17],
- 1996 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego,
- 2001 – nagroda Krakowska Książka Miesiąca za książkę biograficzną Boy-Żeleński,
- 2010 – specjalna nagroda honorowa im. Kazimierza Wyki[18].
Przypisy
edytuj- ↑ Nie żyje wybitny polski uczony. Miał 91 lat. Onet.pl [web archive], 2013-10-31. [dostęp 2018-08-25].
- ↑ a b c d Górnośląskie Towarzystwo Literackie w Katowicach. Sylwetka Henryka Markiewicza [online], slaskgtl.pl [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ a b c Markiewicz Henryk (1922–2013) [online], Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN – Instytut Historii PAN [dostęp 2023-01-31] (pol.).
- ↑ Kraków, Związek Radziecki i znów Kraków. Henryk Markiewicz opowiada [online], Blog Stefana Kubowa, 2 czerwca 2014 [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 593–594. ISBN 83-223-2073-6.
- ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ Pro Memoria II. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na Cmentarzu Rakowickim i Salwatorskim 1803–2015. Jan Wiktor Tkaczyński (red.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 166.
- ↑ Markiewicze. Cz. 2 – Podjęty trop | „[[Forum Akademickie]]” 11/2008, forumakademickie.pl, ISSN 1233-0930 [dostęp 2019-08-18] .
- ↑ M.P. z 2000 r. nr 20, poz. 418.
- ↑ a b c Markiewicz Henryk (1922–2013) [online], ihpan.edu.pl [dostęp 2020-02-27] (pol.).
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 93, poz. 1254.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450.
- ↑ MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [online] [dostęp 2020-02-27] (pol.).
- ↑ Henryk Markiewicz, Kraków, 02.11.2013 – kondolencje [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2020-02-27] .
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 29 сентября 2001 года № 1163 «О награждении государственными наградами Российской Федерации граждан Республики Польша».
- ↑ Lista honorowych doktoratów UG. univ.gda.pl, 2011-09-15. [dostęp 2012-12-14].
- ↑ Markiewicz, Henryk. Polska Akademia Nauk. [dostęp 2014-05-18].
Linki zewnętrzne
edytuj- ISNI: 0000000083423199
- VIAF: 24617736
- LCCN: n50040721
- GND: 119340070
- BnF: 120355192
- SUDOC: 028539419
- SBN: RMSV099384
- NKC: jn20000603897
- NTA: 067770673
- BIBSYS: 90379772
- CiNii: DA01765670
- PLWABN: 9810568877205606
- NUKAT: n93126904
- J9U: 987007306452005171
- LNB: 000148573
- NSK: 000450842
- CONOR: 48538211
- LIH: LNB:V*7109;=BD