Wikipedia

Henryk Markiewicz

polski historyk i teoretyk literatury

Henryk Markiewicz, pierwotnie Herman Markiewicz (ur. 16 listopada 1922 w Krakowie, zm. 31 października 2013 tamże[1]) – polski filolog polski, profesor nauk humanistycznych (1956), teoretyk i historyk literatury, od 1956 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1989–2002 redaktor naczelny Polskiego słownika biograficznego.

Henryk Markiewicz
Herman Markiewicz
Ilustracja
Henryk Markiewicz (2004)
Data i miejsce urodzenia

16 listopada 1922
Kraków

Data i miejsce śmierci

31 października 2013
Kraków

Zawód, zajęcie

historyk literatury, teoretyk literatury

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” Medal Puszkina (Federacja Rosyjska)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Urodził się w Krakowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako syn Adolfa (Abrahama) Markiewicza i Debory Lei z domu Horowitz. Uczył się w Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego oraz Liceum im. B. Nowodworskiego w Krakowie. W 1935, jeszcze w latach szkolnych, jako Herman Markiewicz debiutował artykułem O Lacku i brązownictwie, który został opublikowany w „Nowym Dzienniku” nr 96. Następne teksty ukazały się pod pseudonimami w „Wiadomościach Literackich” (1935), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1937, 1939) oraz „Krakowskim Kurierze Wieczornym” (1938)[2].

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 wyjechał do Lwowa. W czerwcu 1940 wraz z ojcem zostali wywiezieni w głąb ZSRR. Pracował przy wyrębie lasu w pobliżu Altynaju w rejonie Suchołoże w obwodzie swierdłowskim. Jesienią 1941 przeniósł się do miejscowości Andiżan w Uzbekistanie. Tam od 1942 był wychowawcą w domu dziecka oraz nauczycielem w szkołach polskich[3]. Tam też, w 1945 ożenił się z zesłaną z Warszawy Marią Milberger.

Po powrocie do kraju, w maju 1946 rozpoczął studia polonistyczne na UJ w Krakowie, które ukończył w 1950. Jako student kontynuował pracę dziennikarską, zostając nawet na niecałe dwa lata wicenaczelnym „Przekroju”, którą przerwał, gdy na ostatnich latach powierzono mu prowadzenie zajęć[4]. W 1955 uzyskał w Instytucie Badań Literackich PAN stopień kandydata nauk humanistycznych (w 1956 uznany za doktorat), w 1956 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego historii literatury polskiej na UJ, a w 1964 został mianowany profesorem zwyczajnym. Zajmował się historią literatury polskiej lat 1864–1939, teorią literatury, metodologią badań literackich, historią nauki o literaturze i krytyki literackiej. W latach 1977–1984 pełnił obowiązki dyrektora Instytutu Filologii Polskiej UJ, a w 1986 został wybrany na członka senatu UJ[3].

Wieloletni zastępca redaktora naczelnego „Pamiętnika Literackiego” i redaktor Polskiego Słownika Biograficznego, redaktor serii „Biblioteka Studiów Literackich”, członek redakcji naczelnej „Obrazu Literatury Polskiej XIX i XX wieku”[3].

W latach 1946–1948 należał do PPR, od 1948 należał do PZPR[5]. W 1948 został członkiem ZZLP (od 1949 ZLP). W 1953 podpisał rezolucję ZLP w sprawie procesu krakowskiego. W 1974 wszedł w skład Stowarzyszenia Twórców i Działaczy Kultury „Kuźnica” w Krakowie, w 1976 został członkiem korespondentem, a w 1980 członkiem krajowym rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W 1989 został członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1990 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności, a w 1993 członkiem honorowym Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.

Został pochowany 7 listopada 2013 na Cmentarzu Rakowickim Wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera XCVII-17-10)[6].

 
Grób prof. Henryka Markiewicza na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie

Jego syn Ryszard Markiewicz (ur. 1948) jest profesorem nauk prawnych, wieloletnim kierownikiem Katedry (wcześniej Instytutu) Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego[7].

Publikacje edytuj

  • Prus i Żeromski (1954, 1964)
  • Tradycje i rewizje (1957)
  • monografii literatury pozytywizmu:
    • Literatura pozytywizmu, 1986
    • Pozytywizm, 1978, 1999
  • dzieł z zakresu teorii literatury i metodologii literaturoznawstwa:
    • Główne problemy wiedzy o literaturze, 1965
    • Sztuka interpretacji, 1971
    • Przekroje i zbliżenia dawne i nowe, 1976
    • Wymiary dzieła literackiego, 1984
    • Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, 1989
    • Teoria powieści za granicą, 1995
    • Polskie teorie powieści, 1998
  • dzieł z historii nauki o literaturze i krytyki literackiej:
    • Polska nauka o literaturze, 1981
    • Świadomość literatury, 1985

Współautor (wraz z Andrzejem Romanowskim) słownika cytatów Skrzydlate słowa (seria druga – 1998). Prace wybrane Henryka Markiewicza ukazały się w 6 tomach w latach 1995–1998.

Był także autorem autobiograficznej książki Mój życiorys polonistyczny – z historią w tle (2002), uzupełnionej dodatkowo wywiadem przeprowadzonym przez Barbarę Łopieńską.

Odznaczenia edytuj

Nagrody i wyróżnienia[2] edytuj

1951- Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia,

1953- nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego,

1964- nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,

1972- nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,

1974- nagroda „Życia Literackiego” za osiągnięcia w dziedzinie publicystyki, reportażu, eseistyki i krytyki literackiej,

1976- nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia,

1976- wpis do Księgi Honorowej Zasłużonych Ludzi Ziemi Krakowskiej,

1984- nagroda miasta Krakowa,

1985- nagroda Funduszu Literatury,

1985- nagroda „Życia Literackiego” w dziedzinie eseistyki,

1993- nagroda honorowa krakowskiej filii Fundacji Kultury Polskiej,

1996- doktorat honoris causa Wyższej Szkoły Pedagogicznej (aktualnie Uniwersytet Pedagogiczny) w Krakowie[16],

1996- doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego,

2001- nagroda Krakowska Książka Miesiąca za książkę biograficzną Boy-Żeleński,

2010- specjalna nagroda honorowa im. Kazimierza Wyki[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Nie żyje wybitny polski uczony. Miał 91 lat. Onet.pl [web archive], 2013-10-31. [dostęp 2018-08-25].
  2. ↑ a b c d Górnośląskie Towarzystwo Literackie w Katowicach. Sylwetka Henryka Markiewicza, slaskgtl.pl [dostęp 2020-02-27].
  3. ↑ a b c Markiewicz Henryk (1922–2013), Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN - Instytut Historii PAN [dostęp 2023-01-31] (pol.).
  4. ↑ Kraków, Związek Radziecki i znów Kraków. Henryk Markiewicz opowiada, Blog Stefana Kubowa, 2 czerwca 2014 [dostęp 2020-02-27].
  5. ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 593–594. ISBN 83-223-2073-6.
  6. ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2020-02-27].
  7. ↑ Markiewicze. Cz. 2 – Podjęty trop | FA 11/2008 | Forum Akademickie – portal środowiska akademickiego i naukowego, prenumeruj.forumakademickie.pl [dostęp 2019-08-18].
  8. ↑ M.P. z 2000 r. nr 20, poz. 418.
  9. ↑ a b c Markiewicz Henryk (1922–2013), ihpan.edu.pl [dostęp 2020-02-27] (pol.).
  10. ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564.
  11. ↑ M.P. z 1953 r. nr 93, poz. 1254.
  12. ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450.
  13. ↑ MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [dostęp 2020-02-27] (pol.).
  14. ↑ Henryk Markiewicz, Kraków, 02.11.2013 – kondolencje, nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2020-02-27].
  15. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 29 сентября 2001 года № 1163 «О награждении государственными наградами Российской Федерации граждан Республики Польша»
  16. ↑ Lista honorowych doktoratów UG. univ.gda.pl, 2011-09-15. [dostęp 2012-12-14].
  17. ↑ MARKIEWICZ, Henryk. Polska Akademia Nauk. [dostęp 2014-05-18].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Markiewicz&oldid=71756808”