Henryk Samsonowicz
Henryk Bohdan Samsonowicz (ur. 23 stycznia 1930 w Warszawie[1]) – polski historyk, mediewista i nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych. W latach 1980–1982 rektor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1989–1991 minister edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.
| ||
![]() | ||
Pełne imię i nazwisko | Henryk Bohdan Samsonowicz | |
Data i miejsce urodzenia | 23 stycznia 1930 Warszawa | |
Minister edukacji narodowej | ||
Okres | od 12 września 1989 do 12 stycznia 1991 | |
Poprzednik | Jacek Fisiak | |
Następca | Robert Głębocki | |
![]() | ||
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
ŻyciorysEdytuj
Wykształcenie i kariera naukowaEdytuj
Podczas okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnych kompletach, a następnie w tzw. kursach przygotowawczych do szkoły rybackiej przy ul. Siennej 16, zorganizowanych przez nauczycieli z Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego[2]. Po wojnie ukończył VII Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego[3].
W 1950 ukończył studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, po których podjął pracę na stanowisku asystenta tej uczelni. W 1954 otrzymał stopień doktora nauk historycznych, na podstawie pracy kandydackiej zatytułowanej Rzemiosło wiejskie w Polsce w XIV–XVI w. i przygotowanej pod kierunkiem profesora Mariana Małowista[4]. W 1960 habilitował się w oparciu o rozprawę Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w drugiej połowie XV wieku. W 1969 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[5].
Profesorem nadzwyczajnym został w 1971, a dziewięć lat później profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. W latach 1964–2009 prowadził seminarium magisterskie, w 1969 zaczął kierować mediewistycznym i nowożytnym seminarium doktorskim w Instytucie Historycznym. Wypromował 11 doktorów.
Od 1967 był prodziekanem Wydziału Historycznego UW, w okresie 1970–1973 pełnił funkcję dziekana tej jednostki. W latach 1975–1980 był dyrektorem Instytutu Historycznego, z którym zawodowo związany był nieprzerwanie od 1950. Od 1 października 1980 do 8 kwietnia 1982 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
Od 1978 do 1982 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego, w 1982 został członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego[6].
W latach 1991–1996 był wiceprzewodniczącym Komitetu Badań Naukowych, w 1994 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, w latach 1999–2006 przewodniczył Wydziałowi I Nauk Społecznych PAN. W 2002 został członkiem rzeczywistym PAN, zasiadł też w jej prezydium. Został wykładowcą Akademii Humanistycznej w Pułtusku, a także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Academia Europaea i innych instytucji naukowych. Wszedł w skład m.in. jury Nagrody Naukowej KLIO. Zasiadał w Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk[7].
Opublikował około 800 prac naukowych, głównie z zakresu historii Polski okresu Średniowiecza, w tym 16 książek i podręczników uniwersyteckich. Bywał też ekspertem teleturnieju Wielka gra. W 1975 organizował pierwszą olimpiadę historyczną. Do grona jego uczniów zaliczają się: Agnieszka Bartoszewicz, Wojciech Fałkowski, Zbigniew Morawski, Grzegorz Myśliwski, Jerzy Pysiak, Paweł Żmudzki[8].
Działalność politycznaEdytuj
W latach 1956–1982 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[6]. Z partii został usunięty wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego. W 1968 był jedynym z pięciu orzekających członków Wyższej Komisji Dyscyplinarnej przy ministrze oświaty i szkolnictwa wyższego dla pracowników naukowo-dydaktycznych szkół wyższych, który zagłosował przeciwko podtrzymaniu decyzji uczelnianej komisji dyscyplinarnej, na mocy której zwolniono z pracy profesora Damazego Tilgnera[9].
Podczas wydarzeń sierpniowych w 1980 przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[10]. Od tegoż roku działał w Niezależnym Samorządnym Związku Zawodowym „Solidarność”. W 1985 brał udział w przygotowaniu opracowania zatytułowanego Raport. Polska 5 lat po sierpniu. W 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, objął w jego ramach funkcję przewodniczącego komisji nauki i oświaty[6]. W 1989 brał udział w obradach plenarnych Okrągłego Stołu. Po wyborach do Sejmu kontraktowego został ministrem edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego[11]. Jedną z podjętych wówczas decyzji była ta o wprowadzeniu nauczania religii do szkół publicznych. Urząd ministra sprawował do stycznia 1991.
Był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2010 i w 2015[12][13].
Odznaczenia i wyróżnieniaEdytuj
Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 1998[14]. W 2010 prezydent Bronisław Komorowski odznaczył go Orderem Orła Białego[15], a 25 lutego 2011 powołał go w skład kapituły tego orderu[16]. W listopadzie 2015 w proteście przeciwko decyzji prezydenta RP Andrzeja Dudy o ułaskawieniu Mariusza Kamińskiego zrezygnował z członkostwa w tej kapitule[17]. Wyróżniony również Odznaką Honorową „Zasłużony dla Mazowsza”[18] oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości[19]. W czasach PRL otrzymał też Krzyż Kawalerski[20], Oficerski i Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi i Medal Komisji Edukacji Narodowej[21]. W 1984 wyróżniony francuskim Krzyżem Oficerskim Orderu Narodowego Legii Honorowej[22].
Otrzymał tytuły doctora honoris causa Duquesne University w USA (1981), Akademii Pedagogicznej w Krakowie (1994), Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1998)[23], Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (2002)[24], Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach (wówczas Akademii Świętokrzyskiej, 2005), Uniwersytetu Wrocławskiego (2007) oraz Uniwersytetu Opolskiego (2009[25]), Uniwersytetu Gdańskiego (2009)[26], Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie (2010)[27], Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2014)[28] i Uniwersytetu Jagiellońskiego (2015)[29].
Został honorowym obywatelem Sandomierza (2004), gminy Długosiodło (2006)[30], Ostrowca Świętokrzyskiego (2008), Pułtuska (2008) oraz Warszawy (2015)[31]. W 2014 otrzymał Perłę Honorową Polskiej Gospodarki (w kategorii nauka)[32].
Życie prywatneEdytuj
Pochodzi z rodziny pieczętującej się w przeszłości herbem Lis. Jest synem Jana Samsonowicza i bratem Andrzeja Samsonowicza.
PublikacjeEdytuj
- Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV–XVI w., PWN, Warszawa 1954.
- Hanza władczyni mórz, Książka i Wiedza, Warszawa 1958.
- Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w II połowie XV w., Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1960 (tłum. niemieckie 1969).
- Historia Polski do roku 1795, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1967.
- Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia z dziejów Hanzy nad Bałtykiem w XIV–XV w., PWN, Warszawa 1968.
- Życie miasta średniowiecznego, PWN, Warszawa 1970.
- Złota jesień polskiego średniowiecza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1971.
- Dziedzictwo Średniowiecza. Mity i rzeczywistość, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991.
- Miejsce Polski w Europie, Bellona, Warszawa 1995 (tłum. niemieckie 1997).
- Tysiącletnie dzieje (wraz z Januszem Tazbirem), Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1997.
- Idea uniwersytetu u schyłku tysiąclecia (współautor), FNP, Warszawa 1998.
- Północ-Południe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1999.
- Narodziny średniowiecznej Europy (red., wstęp), Bellona, Warszawa 1999.
- Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy (red.), Universitas, Kraków 2000.
- Długi wiek X. Z dziejów powstawania Europy, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 2002 (tłum. niemieckie 2009).
- Polska. Losy państwa i narodu do 1939 roku (współautor), Iskry, Warszawa 2003.
- Konrad Mazowiecki (1187/88 – 31 VIII 1247), Wydawnictwo Avalon T. Janowski, Kraków 2008.
- Prawda i fałsz. O polskiej chwale i wstydzie (współautor), Wyd. Stopka Łomża 2010.
- Nieznane dzieje Polski. W Europie czy na jej skraju?, Bellona, Warszawa 2012.
- Szkice o mieście średniowiecznym, Wydawnictwa Drugie, Warszawa 2014.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Kto jest kim w Polsce: informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz, Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1993, s. 629. ISBN 83-223-2644-0.
- ↑ Magdalena Szymańska (oprac.): Warszawa zapamiętana. W okupowanej stolicy. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2019, s. 131. ISBN 978-83-66068-15-5.
- ↑ Absolwenci. liceum7.edu.pl. [dostęp 2018-01-16].
- ↑ Henryk Samsonowicz: Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV–XVI w.. Warszawa: PWN, 1954, seria: Badania z Dziejów Rzemiosła i Handlu w Epoce Feudalizmu (pod redakcją Mariana Małowosta). [dostęp 2019-05-27].
- ↑ Prof. zw. dr hab. czł. rzecz. PAN Henryk Bohdan Samsonowicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2020-01-10] .
- ↑ a b c Anna Grażyna Kister: Henryk Bohdan Samsonowicz. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2019-11-07].
- ↑ Skład. knh.pan.pl. [dostęp 2015-10-23].
- ↑ Szymon Brzeziński, Krzysztof Fudalej: Pracownicy naukowo-dydaktyczni Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930–2010. Słownik biograficzny. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2012.
- ↑ Marek Andrzejewski: Marzec 1968 w Trójmieście. Warszawa-Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej, 2008, s. 49.
- ↑ Apel (64 intelektualistów wraz z załączonym suplementem zawierającym nazwiska sygnatariuszy apelu). karta.org.pl. [dostęp 2020-09-26].
- ↑ Andrzej Sowa: Henryk Samsonowicz. Świadek epoki. Wywiad rzeka. Warszawa: Bellona, 2009, s. 5. ISBN 978-83-11-11528-6.
- ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego. onet.pl, 16 maja 2010. [dostęp 2015-03-15].
- ↑ Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego. dziennik.pl, 15 marca 2015. [dostęp 2015-03-15].
- ↑ M.P. z 1999 r. nr 10, poz. 131.
- ↑ Prezydent odznaczył prof. Samsonowicza Orderem Orła Białego. prezydent.pl, 22 października 2010. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Prezydent powołał członków Kapituły Orderu Orła Białego. prezydent.pl, 28 lutego 2011. [dostęp 2011-02-28].
- ↑ Hall i Samsonowicz wystąpili z Kapituły Orderu Orła Białego. Protest przeciwko decyzji Dudy. tvn24.pl, 24 listopada 2015. [dostęp 2015-11-24].
- ↑ Osoby i podmioty odznaczone Odznaką Honorową „Zasłużony dla Mazowsza”. mazovia.pl. [dostęp 2017-01-03].
- ↑ Prof. Henryk Samsonowicz uhonorowany Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości. prezydent.pl, 12 lutego 2020. [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Odznaczenia państwowe przyznane pracownikom Uniwersytetu Warszawskiego w roku 1974. „Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego”. T. 14–16, s. 293, 1975. Warszawa: UW-PWN.
- ↑ Kto jest kim w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1989, s. 1149.
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński: Legia Honorowa. Zarys historii orderu. Warszawa: Arx Regia, Zamek Królewski w Warszawie, 2002, s. 6, 179.
- ↑ Doktorzy honoris causa UMK. umk.pl. [dostęp 2011-02-25].
- ↑ Doktorzy honoris causa UMCS. umcs.lublin.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Doktoraty honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. uni.opole.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Doktorzy Honorowi Uniwersytetu Gdańskiego. ug.edu.pl. [dostęp 2011-02-25].
- ↑ Wręczenie tytułu doctor honoris causa prof. dr. hab. Henrykowi Samsonowiczowi. ajd.czest.pl. [dostęp 2016-02-04].
- ↑ Dwa honorowe doktoraty – UAM i UMP. radiomerkury.pl, 15 października 2014. [dostęp 2014-10-15].
- ↑ Prof. Henryk Samsonowicz doktorem honoris causa UJ. uj.edu.pl, 2 lutego 2015. [dostęp 2015-02-06].
- ↑ Honorowi Obywatele. dlugosiodlo.pl. [dostęp 2020-01-14].
- ↑ Uchwała nr XIII/246/2015 z 25-06-2015. warszawa.pl. [dostęp 2015-07-31].
- ↑ Relacja: GALA PEREŁ POLSKIEJ GOSPODARKI. hbrp.pl, 2014. [dostęp 2015-12-07].
- ↑ Jerzy S. Majewski. Jak za dawnych lat. Ulica Wilcza. „Stolica”, s. 16, wrzesień 2017.
BibliografiaEdytuj
- Nota biograficzna na stronie Instytutu Historycznego UW. [dostęp 2011-02-23].
- Prof. zw. dr hab. czł. rzecz. PAN Henryk Bohdan Samsonowicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2020-01-10] .
- Anna Grażyna Kister: Henryk Bohdan Samsonowicz. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2019-11-07].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Samsonowicz, Henryk (niem.). Instytut Herdera w Marburgu. [dostęp 2021-01-28].