Henryk Toruńczyk
Henryk Toruńczyk (ur. 8 lutego 1909 we Włocławku, zm. 18 stycznia 1966 w Warszawie) – pułkownik ludowego Wojska Polskiego, uczestnik wojny domowej w Hiszpanii i II wojny światowej. Organizator i dowódca Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego, pierwszy dowódca Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
| |
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
8 lutego 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys edytuj
Wywodził się z rodziny pochodzenia żydowskiego. Był synem Abrama (Adama[1]) (ur. 1881) i Estery (Ewy[2]) z Przedeckich (ur. 1883), bratem Racheli po mężu Wajchselfisz (ur. 1907) i Jerzego (Jurka) (ur. 1916)[3]. W 1929 ukończył Gimnazjum Ziemi Kujawskiej we Włocławku. Ukończył także szkołę podchorążych rezerwy. Następnie wyjechał do Belgii, gdzie w 1933 ukończył Wyższą Szkołę Tekstylną w Verviers[2]. W latach 1936–1937 zatrudniony w fabryce w Łodzi.
W latach 1937–1939 wziął udział jako ochotnik w wojnie domowej w Hiszpanii. W 1938 był kolejno: adiutantem w batalionach im. Palafoxa i Mickiewicza Brygad Międzynarodowych, następnie szefem sztabu brygady pod dowództwem mjr. Bolesława Mołojca. Po rozwiązaniu brygad pozostał w Hiszpanii, aby w 1939 w stopniu majora, objąć dowództwo powtórnie sformowanej XIII Brygady Międzynarodowej. Następnie objął dowództwo wszystkich jednostek międzynarodowych. Po zakończeniu walk przekroczył granicę francuską i został internowany w obozach: Vernet i Dżilfa[2]. Pozostawał w internowaniu do 1943.
W 1943, po zajęciu Algierii przez wojska amerykańskie, wyjechał do ZSRR przy okazji repatriacji obywateli ZSRR więzionych w Dżilfie. Został tam, w stopniu pułkownika, dowódcą Polskiego Samodzielnego Batalionu Szturmowego[4]. Od marca do maja 1945 był pierwszym dowódcą Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Po zakończeniu wojny został oddelegowany do organów administracji Ziem Odzyskanych. Pracował w Departamencie Kontroli w Ministerstwie Ziem Odzyskanych. Od 1949 do 1950 pracował w Centralnym Zarządzie PGR. W latach 1950–1966 był dyrektorem generalnym w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego. Wchodził w skład Rady Naczelnej ZBoWiD[2].
Członek Komunistycznej Partii Hiszpanii (od 1937 do 1939), Polskiej Partii Robotniczej (od 1944) i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (od 1948)[2]. Delegat na I Zjazd PPR.
Dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Jadwiga z Kannerów (1911–1989), z którą miał syna Jerzego (1940–2015)[3]. Po raz drugi ożenił się z Romaną z Szykierów, z którą miał syna Adama Henryka, profesora topologii, oraz córkę Barbarę, publicystkę i wydawcę.
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 25-Tuje-18)[5].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Order Sztandaru Pracy I klasy[6]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1955)[7][6]
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy[6]
- Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari[6]
- Krzyż Partyzancki[6]
- Medal „Za Waszą Wolność i Naszą”[6]
- Order Wojny Ojczyźnianej II klasy (ZSRR)[6]
Przypisy edytuj
- ↑ Akta administracyjne dot. Henryk Toruńczyk, imię ojca: Adam, ur. 08-02-1909 r. [online], inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2019-05-03].
- ↑ a b c d e Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-03-11].
- ↑ a b Henryk Toruńczyk, geni_family_tree, 26 stycznia 1909 [dostęp 2024-02-07] (pol.).
- ↑ Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-03-11].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-02-07].
- ↑ a b c d e f g Henryk Toruńczyk. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. T. 11, s. 398, 1966.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1166 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie przemysłu lekkiego”.