Henryk Waniek

Henryk Waniek (ur. 4 marca 1942 w Oświęcimiu) – śląski malarz i grafik, pisarz i publicysta, krytyk artystyczny i literacki.

Henryk Waniek

Henryk Waniek (2004)
Data i miejsce urodzenia	4 marca 1942 Oświęcim
Zawód, zajęcie	malarz, grafik, pisarz, publicysta
Odznaczenia

Życiorys

Jest synem Jana i Ireny z domu Juszczak. Do Katowic przeniósł się z rodzicami w 1945 roku. Po ukończeniu w 1955 r. Szkoły Podstawowej nr 4 w Katowicach, naukę kontynuował w V Liceum Ogólnokształcącym w Katowicach (1955–1957) oraz w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach gdzie też w roku 1962 zdał maturę. Po maturze pracował przez rok w Domu Książki w Katowicach. W roku 1964 rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Wydział Grafiki w Katowicach. W latach 1965–1966 był hospitantem na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym okresie zaangażowany był również w działalność założonego przez studentów ASP DKF „Kino-oko”, którego prezesem został w roku 1966.

Na studiach związał się z malarzami o orientacji fantastyczno-magicznej, Barbarą i Henrykiem „Fantazosem” Ziembickimi. Przystąpił także do utworzonej w 1967 grupy Oneiron zwanej też Ligą Spostrzeżeń Duchowych. Członkowie tej grupy zwrócili się ku magii i alchemii, a także filozofii i religii Dalekiego Wschodu. Artyści próbowali penetrować i artystycznie wykorzystywać tzw. odmienne stany świadomości. W latach 60. i 70. odbywali regularne sesje, kręcili filmy, wydawali (w dwóch egzemplarzach) krążący po domach i pracowniach malarskich periodyk zatytułowany Nowe Bezpretensjonalne Pismo Święte w Obrazkach. Miał on formę teczki, do której H. Waniek z A. Urbanowiczem wkładali rękopisy, maszynopisy, rysunki, fotografie, nagrania.

W roku 1970 uzyskał dyplom z plakatu u prof. Tadeusza Grabowskiego oraz grafiki artystycznej u prof. Andrzeja Pietscha. Po studiach krótko pracował w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach jako nauczyciel sztuki oraz w Zakładzie Sztuki cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego (1976–1978) w charakterze wykładowcy.

W roku 1976 był stypendystą Rządu Włoskiego na pobyt we Florencji, natomiast w latach 1976–1977 otrzymał stypendium Fundacji Kościuszkowskiej (The Kosciuszko Foundation) w Nowym Jorku. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.

Żoną artysty jest od 6 maja 1972 r. Joanna Pasiud. Mają syna Michała (ur. 1978) i córkę Laurę (ur. 1985).

Od 1980 r. mieszka i tworzy w Brwinowie pod Warszawą.

Henryk Waniek jest malarzem surrealistą. Realizuje swoje wizje w tradycyjnym malarstwie olejnym, zajmuje się również rysowaniem, grafiką wydawniczą i plakatem oraz sporadycznie scenografią do sztuk teatralnych. Prace śląskiego artysty eksponowane były na ponad 100 wystawach zbiorowych; jest również autorem ponad 100 wystaw indywidualnych.

Henryk Waniek jest także pisarzem i znawcą historii, filozofii, religioznawstwa i literatury mistycznej. Jest twórcą kilku książek eseistycznych. Pisze drobne utwory literackie, uprawia krytykę artystyczną. Od 1971 roku publikuje w czasopismach kulturalnych i literackich. Jego twórczość pisarska jest odbiciem jego fascynacji i zainteresowań ezoterycznych i historiozoficznych związanych ze Śląskiem, wpisanych w skomplikowane dzieje tych ziem.

Twórczość: malarstwo

Tworzy głównie obrazy olejne i rysunki. Komponuje symetryczne i koncentryczne obrazy z tradycyjnych atrybutów magii: okien, kielichów, drabin, diabłów, tęczy, spadających gwiazd. Jego prace są pełne są symboliki, alegorii i metafor.

Wystawy indywidualne

Między innymi: wielokrotnie w Galerii Zapiecek w Warszawie, w Bratysławie, Katowicach, Krakowie oraz jednorazowo w Berlinie, Düsseldorfie, Bielsku-Białej, Jaworznie, Jeleniej Górze, Kielcach, Kłodzku, Lipsku, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Płocku, Poznaniu, Szczecinie, Toruniu, Wałbrzychu, Wrocławiu, Zamościu.

Udział w wystawach zbiorowych

Między innymi: wielokrotnie w Berlinie, Częstochowie, Jeleniej Górze, Katowicach, Szczecinie i Warszawie a także jednorazowo w Baltimore, Brukseli, Darmstadt, Dortmundzie, Düsseldorfie, Essen, Hamburgu, Kilonii, Kladnie, Kolonii, Krakowie, Londynie, Lyonie, Malmö, Menton, Monachium, Ostrawie, Paryżu, Santa Barbara, Sztokholmie, Trewirze, Toruniu, Wiedniu i Zakopanem.

Jego prace mają w swoich zbiorach między innymi:

• Muzeum Narodowe w Krakowie
• Muzeum Narodowe w Warszawie
• Muzeum Narodowe w Poznaniu
• Muzeum Narodowe w Gdańsku
• Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Muzeum Narodowe w Kielcach
• Muzeum Śląskie w Katowicach
• Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
• Muzeum Lubelskie w Lublinie
• Muzeum Okręgowe w Toruniu
• Muzeum w Wałbrzychu
• Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
• Muzeum Ziemi Kłodzkiej
• Muzeum w Gliwicach
• Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze
• Muzeum w Chorzowie
• Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich
• Muzeum Miejskie w Zabrzu
• Landskrona Museum (Szwecja)
• Muzeum Polskie w Rapperswilu (Szwajcaria)
• Marble Gallery (Londyn)
• The Kosciusko Foundation, (Nowy Jork)

Jego dzieła znajdują się także w publicznych i prywatnych kolekcjach w Polsce, Anglii, Belgii, Francji, Holandii, Japonii, Kanadzie, Niemczech, Szwecji, USA, Włoszech i innych krajach.

Scenografia

• 1979 – zagrał samego siebie w filmie Antoniego Krauzego Podróż do Arabii (premiera: 19.05.1980);
• 1980 – autor scenografii do spektaklu telewizyjnego w reżyserii Janusza Kondratiuka Carmilla (premiera 13.11.1980 r.);
• 1988 – współpracował przy scenografii (obrazy) do filmu Antoniego Krauzego Dziewczynka z hotelu Excelsior (premiera: 19.12.1988);
• 1991 – współpracował przy scenografii (makiety) do filmu Andrzeja Kondratiuka Ene...due...like...fake... (premiera: 23.03.1993);
• 1991 – był współtwórcą scenografii do filmu Janusza Kondratiuka Głos (premiera (29.01.1992).

Twórczość: pisarstwo

Twórczość literacka Wańka dotyczy, podobnie jak malarska, historii, filozofii i alchemii, pełna jest alegorii i metafor. Od 1971 roku publikował w licznych czasopismach literackich i kulturalnych („Dialog”, „Charaktery”, „Literatura na Świecie”, „Na Głos”, „Odra”, „Opcje”, „Projekt”, „Przegląd Polityczny”, „Regiony”, „Sycyna”, „Śląsk”, „Twórczość”, „Tygodnik Powszechny”, „Więź” i „Znak”). Swoje felietony zamieszczał również w „Dzienniku Zachodnim” i „Gazecie Wyborczej”.

Publikacje książkowe

• Dziady berlińskie, Warszawa 1984 (drugi obieg), wyd. 2 popr., Wrocław 1999, ISBN 83-7023-702-9;
• Przestrzeń, Bydgoszcz 1988 (na prawach rękopisu);
• Hermes w Górach Śląskich, Wrocław 1994, wyd. 2, Wrocław 1996, ISBN 83-7023-362-7;
• Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca, Kraków 1996, ISBN 83-7006-405-1;
• HenrykH. Waniek HenrykH., Pitagoras na trawie, Warszawa: „Przedświt”, 1997, ISBN 83-7057-041-0, OCLC 297548604 .brak strony (książka)
• Las w lustrach / Forest in the Mirrors, współautor (wiersze): Janusz Szuber; Rzeszów 2001, ISBN 83-911519-2-1;
• Inny Hermes, Warszawa-Wrocław 2001, ISBN 83-01-13666-9;
• HenrykH. Waniek HenrykH., Martwa natura z niczym: szkice z lat 1990–2004, Kraków: „Znak”, 2004, ISBN 83-240-0468-8, OCLC 830628070 .brak strony (książka)
• Finis Silesiae, Wrocław 2004, ISBN 83-7023-999-4;
• HenrykH. Waniek HenrykH., Wyprzedaż duchów, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2007, ISBN 978-83-7384-648-7, OCLC 177007930 .brak strony (książka)
• HenrykH. Waniek HenrykH., Sprawa Hermesa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007, ISBN 978-83-08-04090-4, OCLC 176932438 .brak strony (książka)
• HenrykH. Waniek HenrykH., Katowice-blues czyli Kattowitzer-Polka, Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2010, ISBN 978-83-7164-613-3, OCLC 751498721 .brak strony (książka)

Ranty książki Ulice i place Katowic – wydanie III autorstwa Michała Bulsy, do której Henryk Waniek napisał słowo wstępne

• Miasto z duszą (wstęp do książki: Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, Katowice 2012, ISBN 978-83-933-665-8-3);
• Katowice to wyborny temat (wstęp do książki: Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic, Katowice 2013, ISBN 978-83-63780-00-5);
• Notatnik i modlitewnik drogowy, Szczecin 2013, ISBN 978-83-63316-43-3;
• Jak Johannes Kepler jadąc do Żagania na Śląsku zahaczył o księżyc, Kotórz Mały 2015, ISBN 978-83-936190-9-2;
• HenrykH. Waniek HenrykH., Cmentarz nieśmiertelnych, Wrocław: Ośrodek Kultury i Sztuki Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego, 2015, ISBN 978-83-62290-50-5, OCLC 946361857 .brak strony (książka)
• Obcy w kraju urodzenia, Kotórz Mały 2016, ISBN 978-83-65558-06-0;
• HenrykH. Waniek HenrykH., Miasto niebieskich tramwajów, Szczecin: Wydawnictwo Forma, 2017, ISBN 978-83-65778-40-6; 978-83-65778-41-3 .brak strony (książka)
• HenrykH. Waniek HenrykH., Szalone życie Macieja Z, Warszawa: Iskry, 2018, ISBN 978-83-24-40506-0 .brak strony (książka)
• Waniek H. Notatnik i modlitewnik drogowy II, Szczecin: Forma, 2020 ISBN 978-83-66180-76-5.
• Waniek H. Finis Silesiae, wydanie 3 poprawione, Kotórz Mały: Canon silesiae/ślonsko bibliotyka 2021 ISBN 978-83-65558-34-3 / ISBN 978-83-65558-35-0
• Waniek H. Obrazy napisane, Miejska Biblioteka Publiczna, Ruda Śląska 2022, ISBN 978-83-951244-4-0
• Waniek H. Ciulandia, Kotórz Mały: Silesia progres 2022 ISBN 978-83-65558-48-0
• Waniek H. Lapis philosophorum, Convivo 2022 ISBN 978-83-965949-0-7
• Wędrowiec śląski, Wydawnictwo W.A.B. 2024, ISBN 978-83-8319-473-8

Henryk Waniek jest również bohaterem filmu dokumentalnego z 1998 r. Sztuka błądzenia, którego producentem, scenarzystą i reżyserem jest Andrzej Titkow, kompozytorem muzyki Stanisław Sojka, a realizatorem zdjęć Jacek Knopp. http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/4211348

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

Za zasługi w działalności na rzecz Śląska oraz za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej, 4 kwietnia 2005 r. odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2007 r. otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Za swoje dzieła, artysta zarówno w kraju jak i za granicą otrzymał wiele nagród, między innymi:

• 1974 – Wyróżnienie na Festiwalu Współczesnego Malarstwa Polskiego, Szczecin;
• 1974 – Prix national na Biennale Internationale de Peinture, Cagnes-sur-Mer;
• 1975 – Nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. Jana Spychalskiego, Poznań;
• 1981 – Nagroda Plakat Roku, Warszawa;
• 1982 – Nagroda Silver Hugo za plakat filmowy na International Film Festival, Chicago;
• 1995 – Nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej – za książkę Hermes w Górach Śląskich;
• 1997 – Nagroda im. Andrzeja Kijowskiego – za książki: Hermes w Górach Śląskich, Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257–1957 i Pitagoras na trawie;
• 1997 – Wyróżnienie Fundacji Kultury za książkę Pitagoras na trawie;
• 1999 – Nagroda Kulturalna Śląska Kraju Związkowego Dolnej Saksonii (Kulturpreis Schlesien des Landes Niedersachsen), Hannover – za książkę Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257–1957;
• 2004 – Finał Nagrody Literackiej Nike za książkę Finis Silesiae;
• 2005 – Dolnośląska Nagroda Literacka „Laur” – za książkę Finis Silesiae;
• 2005 – Nagroda miesięcznika „Śląsk” „Śląski Orzeł” – za książkę Finis Silesiae;
• 2007 – Nagroda im. ks. Augustina Weltzla „Górnośląski Tacyt” – za książkę Finis Silesiae;
• 2023 – Galernik Sztuki – nagroda artystyczna Galerii Autorskiej Jana Kaji i Jacka Solińskiego.

Przynależność organizacyjna

• Związek Polskich Artystów Plastyków – od 1970 r.
• Stowarzyszenie Pisarzy Polskich – od 1995 r.
• PEN Club – od 1995 r.

Bibliografia

• Aleksandra Klich, Czy Śląska już nie ma?, „Tygodnik Powszechny” nr 24/2003 z 15 czerwca 2003 r.
• Tadeusz Sobolewski, Underground istniał w PRL-u, „Gazeta Wyborcza” z 1 stycznia 2004 r.

Linki zewnętrzne

• http://gnosis.art.pl/galeria/galeria_henryk_waniek.htm
• Henryk Waniek wernisaż w Galerii Zapiecek 15 maja 2007 [online] [dostęp 2008-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2014-11-06] .
• http://podkowianskimagazyn.pl/nr33/waniek.htm
• https://web.archive.org/web/20090617201434/http://zakulisami.ovh.org/tsla/070216_henryk_waniek.html
• Henryk Waniek w galerii plakatu filmowego Filmoteki Narodowej „Gapla”