Herbert Wehner
Herbert Richard Wehner (ur. 11 czerwca 1906 w Dreźnie, zm. 19 stycznia 1990 w Bonn) – niemiecki polityk, wiceprzewodniczący SPD (1958–1973), minister ds. wewnątrzniemieckich (1966–1969), przewodniczący frakcji parlamentarnej SPD (1969–1983)[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 lipca 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 stycznia 1990 |
| Minister spraw wewnątrzniemieckich RFN | |
| Okres |
od 1966 |
| Przynależność polityczna |
SPD |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Przed II wojną światową członek Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), po wojnie czołowy polityk Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD). Uważany za szarą eminencję koalicyjnych gabinetów z udziałem socjaldemokratów[2].
Życiorys edytuj
Wehner urodził się w Dreźnie w rodzinie szewca i krawcowej. Po ukończeniu szkoły średniej w 1924 roku, rozpoczął przyuczenie do zawodu handlowca. Już w czasach szkolnych był członkiem socjalistycznej organizacji młodzieżowej Sozialistische Arbeiter-Jugend (SAJ), następnie od 1923 roku działał w anarchistycznej Syndikalistisch-Anarchistische Jugend Deutschlands (SAJD)[3]. W 1925 roku poznał Ericha Mühsama i pisał do jego pisma Fatal. Od 1927 roku członek Komunistycznej Partii Niemiec (KPD)[4].
W czerwcu 1930 roku Wehner został wybrany do saksońskiego landtagu, lecz po roku zrezygnował z mandatu i przeniósł się do Berlina gdzie kierował biurem politycznym KPD. Po dojściu nazistów do władzy w 1933 roku i delegalizacji KPD, działał w komunistycznym podziemiu. Przeniósł sie w 1935 roku do Pragi, a następnie do Paryża[3]. Od 1937 mieszkał w Hotelu Lux w Moskwie, gdzie był referentem ds. niemieckich w Sekretariacie Międzynarodówki Komunistycznej (Komintern). Uniknął czystek w ramach Wielkiego terroru, co miało mieć związek z dostarczaniem władzom ZSRR materiałów na temat politycznych "wykroczeń" innych niemieckich komunistów na emigracji[5]. W 1941 roku wyjechał do Szwecji, gdzie organizował na nowo struktury zdelegalizowanej przez nazistów Komunistycznej Partii Niemiec. W 1942 roku szwedzka policja aresztowała Wehnera, który następnie został skazany i osadzony w więzieniu pod zarzutem szpiegostwa[6]. W tym samym roku wyrzucony z szeregów działającej na emigracji KPD. Po dwóch latach został wypuszczony z więzienia i do 1946 roku pracował w szwedzkiej fabryce wiskozy[3].
W 1946 roku powrócił do Niemiec i wstąpił do Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. W 1949 roku uzyskał mandat deputowanego do Bundestagu z list SPD i zasiadał w parlamencie do 1983 roku. Od 1958 roku wiceprzewodniczący SPD. Po zawiązaniu Wielkiej Koalicji w roku 1966 został powołany na stanowisko ministra ds. ogólnoniemieckich. Od 1969 do 1983 roku przewodniczący frakcji parlamentarnej SPD. W 1983 roku wycofał się z aktywnej polityki[3].
Wehner zmarł w 1990 roku w Bonn. Pochowany na cmentarzu Bonn-Bad Godesberg[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Wehner Herbert, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-09-13].
- ↑ Herbert Wehner -- agent i konspirator - Archiwum Rzeczpospolitej [online], archiwum.rp.pl [dostęp 2023-09-13].
- ↑ a b c d e Stiftung Deutsches Historisches Museum, Stiftung Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland, Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Biografie: Herbert Wehner [online], www.hdg.de [dostęp 2023-09-13] (niem.).
- ↑ Gedenkstätte Deutscher Widerstand - Biografie [online], www.gdw-berlin.de [dostęp 2023-09-13].
- ↑ Herbert Wehner: Aufzeichnungen für das NKWD. 13. Dezember 1937. w: Herbert Wehner Moskau 1937. Reinhard Müller, Hamburg 2004,
- ↑ Stiftung Deutsches Historisches Museum, Stiftung Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland, Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Biografie: Herbert Wehner [online], www.hdg.de [dostęp 2023-09-13] (niem.).