Hindi fidżyjskie

język indoeuropejski

Hindi fidżyjskie (hif. Fiji Hindī) – język pochodzenia indoaryjskiego używany na wyspach Fidżi przez ok. 380 tys.[1] Hindofidżyjczyków, potomków przymusowych robotników zesłanych na przełomie XIX i XX w. na archipelag z północnoindyjskich stanów Uttar Pradesh i Bihar.

Fiji hindi
Obszar

Fidżi

Liczba mówiących

380 tys. (1991)[1]

Pismo/alfabet

łacińskie, dewanagari[1]

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Fidżi (jako „hindustani”)
Ethnologue 3 środek szerszej komunikacji
Kody języka
ISO 639-3 hif
IETF hif
Glottolog fiji1242
Ethnologue hif
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku hindi fidżyjskim
Słownik języka hindi fidżyjskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Hindi fidżyjskie wywodzi się głównie z języka bhodźpuri oraz dialektu hindi zwanego awadhi, ale zawiera również słowa o podłożu drawidyjskim, zaczerpnięte m.in. z tamilskiego, telugu i malajalam. Język ten obfituje również w pożyczki z angielskiego i fidżyjskiego. Relacje pomiędzy hindi fidżyjskim a standardowym hindi są mniej więcej takie jak między afrikaans a niderlandzkim. Wiele słów właściwych jedynie hindi fidżyjskiemu powstało zaraz po przybyciu osadników na wyspy dla wyrażenia nowych pojęć. Pierwsze pokolenie użytkowników fidżyjskiego hindi nazywało ten dialekt Fiji Baat (dosł. „mowa z Fidżi”). Większość ludności fidżyjskiej pochodzenia indyjskiego używa hindi fidżyjskiego również jako języka domowego, niezależnie od tego, jaki był język przodków[1]. Znane osoby pochodzące z rodzin fidżyjskich Hindusów to m.in. piosenkarka Tanita Tikaram i gubernator Nowej Zelandii Anand Satyanand.

Fonetyka edytuj

Fonetyka fidżyjskiego hindi nie odbiega od pierwotnego zasobu dźwięków w językach indyjskich. Wykazuje typowe cechy dialektów bihari i wschodniego hindi, np. zastąpienie ś przez s, oraz w przez b.

Gramatyka edytuj

W zakresie gramatyki występują pewne różnice w stosunku do standardowego hindi. Hindi fidżyjskie jest bowiem oparte na językach/dialektach wschodnich (awadhi, magadhi, bhodźpuri, ćhattisgarhi).

Słownictwo edytuj

Zasób leksykalny znacząco wzbogacają liczne zapożyczenia zarówno z innych języków/dialektów indyjskich, jak i z języka fidżyjskiego (głównie nazwy roślin, ryb itp. nie występujących w Indiach) oraz angielskiego.

Przykłady słów nie występujących w standardowym hindi:

  • bagaas – pozostałość cukru trzcinowego (z angielskiego < z francuskiego bagasse)
  • bakadua – wszystko naraz (z fidżyjskiego vakadua)
  • bakalolo – deser z kremu kokosowego (z fidżyjskiego vakalolo)
  • bakerra – krab (z fidżyjskiego)
  • balambala – gatunek paproci drzewiastej Cyathea lunulata (z fidżyjskiego balabala)
  • bareed – chleb (z angielskiego bread)
  • barrka – starszy (z bhodźpuri)
  • bawal – problem
  • bukete – w ciąży (z fidżyjskiego)
  • bele – odmiana manioku Abelmoschus manihot (z fidżyjskiego bele)
  • belfut – owoc drzewa chlebowego Artocarpus altilis (z angielskiego breadfruit)
  • bihaan – jutro (z awadhi/bhodźpuri)
  • bimba karo – kłócić się (z fidżyjskiego veiba)
  • biiloo – naczynie ze skorupy orzecha kokosowego (z fidżyjskiego bilo)
  • chaur – gotowany ryż (z awadhi/bhodźpuri)
  • daruukaa – odmiana trzciny cukrowej Saccharum edule (z fidżyjskiego daruka)
  • faalaa – facet (z angielskiego fellow)
  • maiyaa – matka (z awadhi/bhodźpuri)
  • mandaraaji – Hindus z południa Indii (z awadhi/bhodźpuri madraasi – człowiek z Madrasu)
  • matua – dojrzały (z angielskiego mature)
  • nangona – napój kava (z fidżyjskiego yaqona)
  • paraakaa – sztuczne ognie (z angielskiego cracker)
Liczebniki

Pierwotny system liczebnikowy uległ znacznemu uproszczeniu. Zamiast dość nieregularnych form typu ikkis (21) używanych w standardowym hindi (zbitka ek (jeden) i bis), na Fidżi stosuje się formy typu bis aur ek (dwadzieścia i jeden)

Przykłady:

Liczebnik Liczebnik w standardowym hindi w piśmie dewanagari Liczebnik w standardowym hindi w transkrypcji łacińskiej (według fidżyjskiej ortografii w alfabecie łacińskim) Liczebnik używany na Fidżi według fidżyjskiej ortografii w alfabecie łacińskim
21 इक्कीस ikkiis bis aur ek
22 बाईस baaiis bis aur dui
23 तेईस teiis bis aur teen
31 इकत्तीस iktiis tiis aur ek
32 बत्तीस battiis tiis aur dui
33 तैंतीस taintiis tiis aur teen
41 इकतालीस iktaalis chaalis aur ek
42 बयालीस bayaalis chaalis aur dui
43 तैंतालीस taintaalis chaalis aur teen

Poza tym na Fidżi nie stosuje się też typowych dla Indii liczebników lakh (100 000) i karor (10 mln).

Status prawny edytuj

Jednym z urzędowych języków na Fidżi, obok fidżyjskiego i angielskiego jest język hindustani (nazwa obejmująca łącznie hindi i urdu), i jest to forma stosowana w szkolnictwie. Natomiast właściwe hindi fidżyjskie służy głównie jako codzienny język mówiony, choć istnieje również literatura w tym języku.

Przypisy edytuj

  1. a b c d David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Hindi, Fiji, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).

Bibliografia edytuj

  • Rodney F. Moag, Fiji Hindi: A basic course and reference grammar, Canberra, Australia: Australian National University Press, 1977, ISBN 0-7081-1574-8 (ang.).
  • Richard K. Bartz, Jeff Siegel, Languages transplanted: The development of overseas Hindi, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1988, ISBN 3-447-02872-6 (ang.).