Wikipedia

Hubert Jura

Hubert Jura, ps. Tom, Jerzy, Augustyniak, Kalinowski, Herbert Jung, Tomasz Zan, Tomasz Kamiński (ur. 2 lipca 1916 w Lipinkach Łużyckich[4], zm. po 1971) – oficer Wojska Polskiego, Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych. Agent Gestapo i organizator kolaborującej z Niemcami Organizacji Toma[5], zbrodniarz wojenny[potrzebny przypis]. Oficer do zadań specjalnych Brygady Świętokrzyskiej. Za współpracę z okupantem został skazany zarówno przez AK, jak i przez NSZ na karę śmierci, której udało mu się uniknąć[6].

Hubert Jura
Tom
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

2 lipca 1916
Lipinki Łużyckie

Data śmierci

po 1971

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Armia Krajowa
Narodowe Siły Zbrojne
Związek Jaszczurczy

Jednostki

Organizacja Toma
Brygada Świętokrzyska[1][2][3]

Stanowiska

dowódca oddziału partyzanckiego
dowódca organizacji kolaboracyjnej
oficer do zadań specjalnych brygady partyzanckiej

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Jura pochodził z pomorskiej, mieszanej rodziny o korzeniach polskich i niemieckich. Według jednej z wersji przed wojną był oficerem w stopniu porucznika rezerwy Wojska Polskiego w Grudziądzu[7]. Do 1943 dowodził oddziałem Armii Krajowej, jednak odszedł z niej po ujawnieniu bliżej nieznanych przestępstw, w które był zamieszany[2].

W 1943, po usunięciu go z AK i odmowie przyjęcia do NSZ, założył własną organizację wywiadowczą zwaną od jego pseudonimu organizacją Toma[2][1]. W lipcu 1943 „Tom” (w stopniu kapitana) dowodził również oddziałem Akcji Specjalnej NSZ „Sosna”[8]. 22 lipca przechwycili oni część grupy „Lew” Gwardii Ludowej, odpowiedzialnej za mord na członkach NSZ w Drzewicy koło Radomia. Siedmiu z nich rozstrzelano w lesie niedaleko Przysuchy[9].

Pod koniec lata rozpoczął współpracę z oficerem SS (i zarazem gestapo) hauptsturmführerem Paulem Fuchsem, kierownikiem wydziału zajmującego się zwalczaniem ruchu oporu w dystrykcie radomskim. Prawdopodobnie zaoferował mu współpracę polegającą na wspólnym zwalczaniu komunistów, w zamian za dostawy broni od gestapo dla „Organizacji Toma” i opiekę podczas jego podróży między Warszawą i Radomiem[3][10].

Jesienią 1943 znów nawiązał kontakt z dowództwem NSZ. Po zamordowaniu w Łysowodach 17 osób podejrzanych o poglądy lewicowe dowodzony przez Jurę oddział zbuntował się[6]. Po ekshumacji mającej miejsce 26 kwietnia 1944 okazało się, że zamordowano 22 osoby[11]. Według raportu dowództwa okręgu Radom Armii Ludowej dowodzony przez Huberta Jurę oddział w powiecie opatowskim zamordował 52 osoby[12]. W kwietniu 1944 część jego dotychczasowych podkomendnych odmówiła dalszego wykonywania jego rozkazów i połączywszy się z Armią Krajową (NSZ-AK), doniosła nowym dowódcom o kolaboracji „Toma” z Niemcami. Komenda organizacji, dowodzona przez Władysława Pacholczyka, wydała na niego wyrok śmierci za współpracę z okupantem[1], lecz udało mu się, po zmianie pseudonimu na „Jerzy”, dołączyć do oddziału NSZ-ONR[2], który odmówił współpracy z Armią Krajową. Zorganizowano dwa zamachy na jego życie, jednak oba były nieudane[13]. Postrzelony „Tom” trafił na leczenie do niemieckiego szpitala wojskowego w Radomiu.

Oficjalne kontakty z rozłamową grupą NSZ-ONR „Organizacja Toma” nawiązała w czerwcu 1944[3]. Latem 1944 „Tom” został oficerem do zadań specjalnych Brygady Świętokrzyskiej i wraz ze swoimi ludźmi pośredniczył w kontaktach jej dowództwa z Gestapo i SD. Jesienią 1944, po upadku powstania warszawskiego, pojawił się wraz ze swoją grupą w Częstochowie, wykonując wyroki śmierci na dawnych dowódcach NSZ, którzy dołączyli do AK[1] oraz komunistach[14]. Dzięki kontaktom z oficerem SS i Gestapo Paulem Fuchsem[15] zorganizował tajny ośrodek tortur w udostępnionej „Tomowi” przez Gestapo willi przy ulicy Jasnogórskiej 25 w Częstochowie, która stała się odtąd siedzibą „Organizacji Toma”. Mordowano tam nie tylko członków PPR, GL i AL, ale również politycznych oponetów Brygady Świętokrzyskiej z organizacji niekomunistycznych[3] (zarówno lewicowych, takich jak PAL i OW PPS-AK, jak i prawicowych, np. NOW-AK, NSZ-AK oraz BCh). Ich likwidacja miała na celu przejęcie przez wywodzące się z ONR polityczne zaplecze Brygady pełni władzy w Polsce w drodze zamachu stanu i wprowadzenie w niej faszystowskiej dyktatury[16][17]. Z nieznanych przyczyn ówczesną funkcję i rolę „Toma” pomijają we wspomnieniach dowódcy Brygady[18][2].

Jura dowodził Oddziałem Akcji Specjalnej NSZ[19], na terenie Kielecczyzny prowadził on liczne akcje zbrojne w porozumieniu z Gestapo[20], w meldunkach do tejże służby, Jura podawał dane osobowe ludzi przeciwko którym oddział występował[21].

W 1944, grupa żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych prowadzona przez Jurę dokonała ataku na wieś Petrykozy. Według meldunku z 9 marca zamordowano tam ukrywających się Żydów – Mejera Rabinowicza, syna Lejby i Szangli urodzonego 28 czerwca 1920 ukrywającego się u Jana Julkowskiego w Opocznie oraz Slama Lekowicza urodzonego 3 września 1924 syna Isaaca[22].

W chwili rozpoczęcia ofensywy styczniowej przebywał w Radomiu. Od 20 lutego 1945 działał w Brygadzie Świętokrzyskiej, przedstawił jej propozycję sojuszu z Niemcami w ramach jednolitego europejskiego frontu antykomunistycznego na obszarach mających się znaleźć pod kontrolą zachodnich aliantów. Brygada Świętokrzyska dostała pozwolenie na wycofanie się u boku Wehrmachtu i otrzymywała regularne racje żywnościowe oraz niemieckich oficerów łącznikowych[14]. W czasie jej przemarszu przez tereny Czechosłowacji „Tom” dostarczył członkom Brygady fałszywe dokumenty[2].

Tuż po wojnie Jura i gestapowiec Paul Fuchs mieli działać w tworzonej przez Amerykanów siatce wywiadowczej przeznaczonej do działania pod radziecką okupacją. Później Jura wyjechał do Ameryki Południowej, w której to ponoć związał się ze środowiskiem Jana Kobylańskiego. Informacja ta jest negowana przez weteranów NSZ[4]. Udokumentowany życiorys Huberta Jury urywa się w 1971[4]. Jego dalsze losy i data śmierci pozostają nieznane[14][23].

W czerwcu 1945 MBP wszczęło śledztwo przeciwko Hubertowi Jurze ps. „Tom”. Zakończono je dopiero w 1972[4].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d David & Todd Morgan. The Anabasis of the Holy Cross Brigade Reflected in the Documents of the United States Government, 1945-1950. „Glaukopis”. 5–6, s. 250–251, 2006. Warszawa. ISSN 1730-3419. (ang.). 
  2. ↑ a b c d e f „Tom” [W:] Noty biograficzne oficerów BŚ NSZ: S-U, Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Kraków.
  3. ↑ a b c d Andrzej J. Zakrzewski: Słownik biograficzny ziemi częstochowskiej. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, 1998, s. 51–52. ISBN 83-70-98495-9.
  4. ↑ a b c d Kpt. Hubert Jura ps. „Tom” [online], Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, 7 października 2020 [dostęp 2020-12-20] (pol.).
  5. ↑ Bohdan Piętka, Brygada hitlerowskich kolaborantów, „Przegląd”, 12 sierpnia 2019 [dostęp 2019-12-18] (pol.).
  6. ↑ a b Heda 1991 ↓, s. 165.
  7. ↑ Jan Załęcki, Wydarzenia upamiętniające przeżycia i walkę o niepodległość Polski w latach 1939–1989, Radomsko: Fundacja Inicjatyw Kulturalnych w Radomsku, 1996, s. 131, ISBN 83-902137-2-9, OCLC 751216832.
  8. ↑ Pomorskie organizacje konspiracyjne (poza AK) 1939-1945: materiały sesji naukowej w Toruniu w dniach 6–7 listopada 1993 roku. Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”: 1994. s. 41.
  9. ↑ David Morgan, Todd Morgan. Odyseja Brygady Świętokrzyskiej w świetle dokumentów. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 7 (1–2), s. 124, 2006. 
  10. ↑ Organizacja Toma-mroczna zagadka podziemia.
  11. ↑ Hillebrandt 1967 ↓, s. 261.
  12. ↑ Raport nr 37 Dowództwa Okręgu Radom Armii Ludowej z 17.V.1944, AZHP, 192/XXIII-2, K.19.
  13. ↑ Krzysztof Wieczorek: Kolej na historię: Kpt. Hubert Jura ps. „Tom” Kolaborant, czy kontrowersyjny bohater?. wolnadroga.pl. [dostęp 2023-12-19].
  14. ↑ a b c Jarosław Sobkowski: Makabryczna tajemnica willi przy Jasnogórskiej. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2016-02-18. [dostęp 2016-02-23]. (pol.).
  15. ↑ David Morgan, Todd Morgan. Odyseja Brygady Świętokrzyskiej w świetle dokumentów. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 7 (1–2), s. 121–124, 2006. 
  16. ↑ Rafał Wnuk: Brygada Świętokrzyska. Zakłamana legenda. wyborcza.pl, 2016-01-25. [dostęp 2023-09-27].
  17. ↑ Andrzej Friszke: Gdy więźniowie Dachau czekali na egzekucję, Brygada Świętokrzyska piła szampana z Gestapo. wyborcza.pl, 2019-08-12. [dostęp 2023-09-27].
  18. ↑ „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. T. 7, Wyd. 1-2. Ministerstwo Obrony Narodowej. Warszawa: 2006. s. 121.
  19. ↑ David & Todd Morgan, The Anabasis of the Holy Cross Brigade Reflected in the Documents of the United States Government, 1945-1950. „Glaukopis”. 5-6, 2006, s. 250.
  20. ↑ Andrzej J. Zakrzewski, Słownik biograficzny ziemi częstochowskiej, 1998, s. 51–52.
  21. ↑ Bundesarchiv Koblenz, R 70 Polen/194, k. 40a.
  22. ↑ Bundesarchiv Koblenz, R 70 Polen/194, K.58.
  23. ↑ [ Młodzież Imperium ] – Historia [online], www.legitymizm.org [dostęp 2019-12-18].

Bibliografia edytuj

  • Antoni Heda: Wspomnienia Szarego. Warszawa: 1991.
  • Bogdan Hillebrandt: Partyzantka na Kielecczyźnie 1939-1945. Warszawa: 1967.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hubert_Jura&oldid=73178052”