III symfonia Góreckiego
III Symfonia op. 36 „Symfonia pieśni żałosnych” – trzyczęściowa symfonia Henryka Mikołaja Góreckiego, powstała w okresie od października do grudnia 1976 roku w Katowicach.
| Kompozytor | |
|---|---|
| Opus/Oznaczenie |
36. |
| Forma muzyczna | |
| Czas powstania | |
| Miejsce powstania | |
| Data premiery |
4 kwietnia 1977 |
| Miejsce premiery | |
| Wykonawcy premiery |
Ernest Bour (dyrygent), Stefania Woytowicz (śpiew) |
| Czas trwania |
ok. 55 min |
Premiera dzieła odbyła się 4 kwietnia 1977 roku na festiwalu w Royan, we Francji. Dyrygentem orkiestry był Ernest Bour, a solistką Stefania Woytowicz (sopran). Czas trwania symfonii to około 55 minut.
Historia
edytujSymfonia powstała pod wpływem słów wyrytych na ścianie więziennej celi numer 3 pensjonatu „Palace” przez Helenę Błażusiak: „Mamo, nie płacz, nie. Niebios Przeczysta Królowo, Ty zawsze wspieraj mnie. Zdrowaś Mario”. Dziewczyna została schwytana 25 września 1944 roku przez Niemców w Schronisku na Lubaniu i więziona przez gestapo w zakopiańskim komisariacie „Palace”[1].
Wspomniane słowa prawdopodobnie nawiązywały do ballady z 1919 roku, autorstwa Anny Fischerówny o Jurku Bitschanie:
- [...] Do swoich znów się rwie.
- Rwie się, lecz pada na nowo...
- „Ach, Mamo, nie płacz, nie!...
- Niebios przeczysta Królowo!
- Ty dalej prowadź mnie..."
Staranny autograf symfonii, na podstawie którego Polskie Wydawnictwo Muzyczne przygotowało edycję faksymilową, znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej[2], do których został zakupiony od spadkobierców w 2017[2]. Od 2024 rękopis prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej[2].
Tło
edytujPoczątkowo utwór i jego kompozytor znany był jedynie krytykom i koneserom, głównie jako jeden z twórców powojennej, polskiej muzyki poważnej. Jednak od 1992 roku, kiedy to wydawnictwo Elektra Records opublikowało symfonię (w wykonaniu London Sinfonietta pod dyrekcją Davida Zinmana), trafiła ona na czołowe miejsca amerykańskich i brytyjskich list przebojów zajmujących się muzyką poważną, przynosząc światową sławę swojemu twórcy. Ponad milionowa sprzedaż, która przerosła nakład współczesnych twórców muzyki poważnej, nie przełożyła się na zainteresowanie innymi dziełami artysty.[potrzebny przypis]
Charakterystyka
edytujW symfonii odznacza się przejście od charakterystycznej dla wcześniejszego Góreckiego atonalności do technik bardziej tradycyjnych.
W każdej z części sopran śpiewa do słów innego polskiego tekstu. Pierwszym jest XV-wieczny polski lament maryjny, drugim wiadomość napisana na ścianie celi w kwaterze Gestapo podczas II wojny światowej, a trzecim śląska piosenka ludowa o matce szukającej syna, poległego w powstaniach śląskich. Części pierwsza i trzecia napisane są z perspektywy matki, która straciła dziecko, część druga z perspektywy dziecka oddzielonego od matki. Tematami dominującymi w symfonii są macierzyństwo oraz separacja spowodowana przez wojnę.
Części symfonii
edytuj- Lento. Sostenuto tranquillo ma cantabile
- Lento e largo. Tranquilissimo – cantabilissimo – dolcissimo – legatissimo
- Lento. Cantabile-semplice
Przypisy
edytuj- ↑ Alfons Filar, Michał Leyko: Palace, katownia Podhala. Tajemnice lochów gestapowskiej placówki w Zakopanem, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
- ↑ a b c Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024, s. 9, 96.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mikołaj Jakub Kosmalski: III Symfonia "Symfonia pieśni żałosnych" op. 36 na sopran solo i orkiestrę Henryka Mikołaja Góreckiego. Przyczynek do monografii. Warstwa słowna, struktura muzyczna i związki słowno-muzyczne w części I – Lento, Sostenuto tranquillo ma cantabile. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dra hab. Roberta Kurdybachy. Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. Wrocław 2012.