IS-4 Jastrząb
IS-4 Jastrząb – polski, jednomiejscowy, szybowiec akrobacyjny konstrukcji drewnianej. Zaprojektowany w Instytucie Szybownictwa w Bielsku-Białej. Pierwszy szybowiec akrobacyjny zaprojektowany w powojennej Polsce.
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja | |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu |
21 grudnia 1949 |
| Lata produkcji |
1952–1953 |
| Wycofanie ze służby |
1969 |
| Liczba egz. |
37 |
| Dane techniczne | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
12 m |
| Wydłużenie |
10,4 |
| Długość |
6,25 m |
| Wysokość |
1,30 m |
| Powierzchnia nośna |
13,75 m² |
| Masa | |
| Własna |
255 kg |
| Startowa |
340,7 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość minimalna |
62 km/h |
| Prędkość dopuszczalna |
450 km/h |
| Prędkość min. opadania |
1,08 m przy 73 km/h |
| Doskonałość maks. |
19,6 przy 82 km/h |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji |
24,8 kG/m² |
| Dane operacyjne | |
| Użytkownicy | |
| Polska, Chiny, NRD | |
Historia
edytuj.jpg)
Po wojnie zaistniała potrzeba skonstruowania szybowca akrobacyjnego dla potrzeb szybownictwa. W 1949 w Instytucie Szybownictwa w Bielsku-Białej zaprojektowano szybowiec konstrukcji drewnianej, w układzie wolnonośnym grzbietopłata, wzorując się koncepcyjnie na niemieckim szybowcu akrobacyjnym „Habicht”[1]. Pracami konstrukcyjnymi kierował inżynier Józef Niespał. Projekt nazwano „Jastrząb”[2][3].
21 grudnia 1949 r. prototyp IS-4 Jastrząb, ze znakami rejestracyjnymi SP-999, został oblatany przez Piotra Mynarskiego[4]. Okazało się, że szybowiec dobrze się pilotuje – poprawienia wymagały hamulce aerodynamiczne i osłona kabiny pilota. Dzięki dobrym właściwościom lotnym oraz wytrzymałej konstrukcji „Jastrząb” został dopuszczony do wykonywania pełnej akrobacji. Drugi prototyp, oznaczony jako SP-1001, zbudowano bez hamulców aerodynamicznych, klap oraz kółka. W trakcie prac wprowadzano w nim te elementy wyposażenia[5]. Oblot drugiego prototypu nastąpił 5 kwietnia 1950 r.[6]
W kwietniu 1952 wyprodukowano dziesięć „Jastrzębi” w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym (powstałym na bazie wcześniejszego Instytutu Szybownictwa w Bielsku-Białej[7]). W następnym roku, powstało 25 kolejnych szybowców wyprodukowanych w Krośnie z czego trzy sztuki „Jastrzębia” wyeksportowano do NRD i Chin[8].
IS-4 Jastrząb przez długi okres pozostawał na wyposażeniu aeroklubów. Potocznie nazywany przez pilotów „siekierą”[9], ze względu na prędkość opadania i doskonałość. W wyniku ankiety przeprowadzonej wśród regionalnych aeroklubów będących użytkownikami szybowca Jastrząb dotyczącej zachowania się szybowca w czasie eksploatacji oraz wymagań Instytutu Lotnictwa. Szybowcowy Zakład Doświadczalny postanowił, że powstanie nowa, ulepszona wersja oznaczona IS-4 Jastrząb-seria 55, która wejdzie do produkcji. Przeciągające się uzgodnienia oraz negocjacje z Instytutem Lotnictwa spowodowały, że Jastrząb – seria 55 nie doczekał się realizacji a dokumentacja została przekazana do archiwum[10]. W zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie znajdują się dwa zachowane eksponaty IS-4 Jastrząb, pierwszy przekazany do Muzeum po wystawie XX-lecia PRL, drugi egzemplarz trafił do Muzeum w 1970 z Aeroklubu Krakowskiego[11].
Konstrukcja
edytujJednomiejscowy szybowiec akrobacyjny w układzie górnopłata[9].
Skrzydło dwudzielne, dwudźwigarowe, wyposażone w dwudzielne lotki kryte płótnem i płytowe drewniane hamulce aerodynamiczne[8].
Kadłub o konstrukcji półskorupowej, drewniany o przekroju owalnym. Kabina zakryta. Tablica przyrządów wyposażona w zakrętomierz elektryczny, prędkościomierz, wysokościomierz, wariometr, busolę[12].
Usterzenie pionowe składa się ze statecznika tworzącego nierozdzielną część z kadłubem oraz steru konstrukcji drewnianej. Statecznik kryty sklejką, ster płótnem. Usterzenie poziome składa się z niedzielonego statecznika krytego sklejką i steru krytego płótnem[13].
Podwozie stałe jednotorowe złożone z przedniej płozy, koła głównego oraz płozy ogonowej.[potrzebny przypis]
Przypisy
edytuj- ↑ Polska Technika Lotnicza i 8'2005 ↓, s. 1.
- ↑ Babiejczuk, Grzegorzewski 1974 ↓, s. 119.
- ↑ Glass, Kubalańca 2013 ↓, s. 291.
- ↑ Glass, Murawski 2012 ↓, s. 170.
- ↑ Błasik, Glass, Madeyski 1965 ↓, s. 48.
- ↑ Murawski 2020 ↓, s. 41.
- ↑ Górska Szkoła Szybowcowa.. [dostęp 2010-05-19].
- ↑ a b Błasik, Glass, Madeyski 1965 ↓, s. 49.
- ↑ a b IS-4 Jastrząb. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).
- ↑ Chyliński, t. 1 2017 ↓, s. 267.
- ↑ Krzyżan 1988 ↓, s. 133.
- ↑ Glass, Kubalańca 2013 ↓, s. 295.
- ↑ Glass, Kubalańca 2013 ↓, s. 296.
Bibliografia
edytuj- Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski: Polski przemysł lotniczy 1945 - 1973. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. OCLC 831052958.
- Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski: Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965. OCLC 830916815.
- Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. T. 1. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2017. ISBN 978-83-7339-166-6. OCLC 1003657231.
- Andrzej Glass, Jerzy Kubalańca: Polskie konstrukcje lotnicze. T. 5. Sandomierz: Stratus, 2013. ISBN 978-83-63678-23-4. OCLC 876483272.
- Andrzej Glass, Tomasz Murawski: Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. OCLC 804836344.
- Marian Krzyżan: Międzynarodowe turnieje lotnicze 1929-1934. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Nr 37. ISBN 83-206-0637-3. OCLC 21084651.
- Problemy rozwoju Jastrzębia, Kobuza, Swifta i Foxa. „Polska Technika Lotnicza. Materiały historyczne”. 8/2005, s. 1-19, 2004. Warszawa: SMIL.
- Instrukcja użytkowania. Szybowiec IS-4 Jastrząb 1953. [dostęp 2019-03-14]. (pol.).
- Piotr Piechowski: Modelarstwo lotnicze. IS-4 Jastrząb. [dostęp 2010-05-13]. (pol.).
- Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. IS-4 Jastrząb. [dostęp 2010-05-13]. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Fotograficzny rejestr szybowców. IS-4 Jastrząb (pol.)
- Lotniczpolska.pl. Polskie szybowce: od XX-lecia. lotniczapolska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-09)]. (pol.)