Icchak Szamir

Icchak Szamir^ⓘIcchak Szamir, Jicchak Szamir (hebr. יצחק שמיר, właśc. Icchak Jaziernicki, ur. 15 października 1915 w Różanie, zm. 30 czerwca 2012 w Tel Awiwie) – izraelski polityk i wojskowy, premier Izraela w latach 1983–1984 i 1986–1992, wieloletni członek Knesetu, jego przewodniczący w latach 1977–1980, wielokrotny minister. Stał na czele dwudziestego, dwudziestego drugiego, dwudziestego trzeciego oraz dwudziestego czwartego rządu Izraela.

Icchak Szamir

‏יצחק שמיר‎

Imię i nazwisko po urodzeniu	Icchak Jaziernicki
Data i miejsce urodzenia	15 października 1915 Różana, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	30 czerwca 2012 Tel Awiw
Premier Izraela
Okres	od 10 października 1983 do 13 września 1984
Przynależność polityczna	Likud
Poprzednik	Menachem Begin
Następca	Szimon Peres
Premier Izraela
Okres	od 20 października 1986 do 13 lipca 1992
Przynależność polityczna	Likud
Poprzednik	Szimon Peres
Następca	Icchak Rabin
Przewodniczący Likudu
Okres	od 1983 do 1993
Poprzednik	Menachem Begin
Następca	Binjamin Netanjahu
Przewodniczący Knesetu
Okres	od 13 czerwca 1977 do 10 marca 1980
Przynależność polityczna	Likud
Poprzednik	Jisra’el Jeszajachu
Następca	Jicchak Berman
Minister ds. Jerozolimy
Okres	od 27 listopada 1990 do 13 lipca 1992
Przynależność polityczna	Likud
Następca	Icchak Rabin

Życiorys

Młodość

Urodził się w Różanie, w zaborze rosyjskim (na Białorusi), jako Icchak Jaziernicki, syn Szlomo i Perli (Peniny). W czasach II Rzeczypospolitej był obywatelem polskim. Ukończył szkołę hebrajską w Białymstoku i w 1929 wstąpił do młodzieżowej organizacji Bejtar. W 1935 rozpoczął studia prawnicze w Warszawie.

Brytyjski Mandat w Palestynie

W 1935 wyemigrował do Palestyny i rozpoczął studia na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, zmieniając nazwisko na Szamir.

W 1937 wstąpił do żydowskiej podziemnej organizacji wojskowej Irgun Cewai Leumi (Etzel). W 1940, kiedy Irgun podzielił się na frakcje, Szamir przystąpił do radykalnej podziemnej organizacji wojskowej Lechi (Lohamei Herut Israel), przewodzonej przez Awrahama Sterna. Celem tego ugrupowania było utworzenie szerokiego antybrytyjskiego frontu skierowanego przeciwko okupacji Palestyny.

W 1941 Szamir został aresztowany przez Brytyjczyków i osadzony w więzieniu w Erytrei. W 1947 uciekł z więzienia i przedostał się do francuskiego Dżibuti, gdzie uzyskał francuski azyl polityczny.

W 1948 powrócił do Palestyny i stanął na czele organizacji Lechi (Stern został zabity przez Brytyjczyków w 1942). W tym czasie Lechi była odpowiedzialna za zabójstwo lorda Moyne brytyjskiego ministra stanu ds. Bliskiego Wschodu, próbę zabójstwa Harolda Macmichaela, wysokiego komisarza Brytyjskiego Mandatu Palestyny w 1944, a także za zamordowanie w 1948 hrabiego Folke Bernadotte, przedstawiciela ONZ ds. Bliskiego Wschodu. Bernadotte, pomimo iż w czasie II wojny światowej w ramach akcji „białe autobusy” umożliwił przeżycie tysiącom żydowskich więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych, przez Szamira postrzegany był jako antysyjonista i oczywisty agent brytyjskiego wroga.

Szamir wziął udział w wojnie izraelsko-arabskiej toczącej się w latach 1948–1949.

W Izraelu

W 1955 został pracownikiem izraelskich tajnych służb wywiadowczych Mosad. Był szefem wywiadu na kraje europejskie. W Mosadzie działał w latach 1955–1965.

W 1969 odszedł ze służby i rozpoczął komercyjną aktywność. Udzielał się na rzecz walki o wolność rosyjskich Żydów.

Kariera polityczna

W 1970 wstąpił do opozycyjnej Partii Wolności (Herut), przewodzonej przez Menachema Begina i był członkiem jej władz. W 1973 Herut weszła w skład bloku partyjnego Likud, z którego listy Szamir został wybrany do izraelskiego parlamentu – Knesetu. W latach 1977–1980 był przewodniczącym Knesetu.

W 1980 został nominowany na ministra spraw zagranicznych. Inicjował kontakty dyplomatyczne Izraela w wielu afrykańskich krajach. Pomimo tego, iż jako Likudnik (członek Likudu), postrzegany był jako zwolennik twardej polityki względem Arabów, w 1977 uczestniczył w spotkaniu z egipskim prezydentem, Anwarem Sadatem, który odwiedził Izrael w zaledwie cztery lata po wojnie Jom Kipur. W latach 1981 i 1982 przewodził negocjacjom pokojowym z Egiptem prowadzonym w celu normalizacji stosunków z tym państwem po zawarciu układu pokojowego. W 1983 negocjował porozumienie z Libanem.

Premier

Icchak Szamir

10 października 1983 został premierem rządu. Jednak polityka prowadzona przez rząd Szamira nie była w stanie doprowadzić do rozwiązania problemów ekonomicznych, głównie wysokiego poziomu inflacji. Doprowadziło to do wyborów we wrześniu 1984. Wyniki były zaskakujące, ponieważ zarówno Likud, jak i Partia Pracy uzyskały zbliżoną liczbę głosów. Z tego powodu konieczną okazała się Wielka Koalicja złożona z przedstawicieli obydwu ugrupowań, o wydawałoby się nie do pogodzenia, poglądach. Zawarto układ, zgodnie z którym Szimon Peres miał być premierem do jesieni 1986, a Szamir ministrem spraw zagranicznych. Po tym terminie obaj politycy mieli zamienić się stanowiskami. Tak też się stało.

20 października 1986 został ponownie wybrany premierem rządu. Koncentrował się głównie na sprawach ekonomicznych. Uzyskał pomoc Stanów Zjednoczonych i podjął wysiłek reform. W 1990 Partia Pracy opuściła koalicję rządową, pozostawiając Likud w bardzo niepewnym układzie, skazanego na współpracę z pomniejszymi ugrupowaniami.

Rząd Szamira brał udział w 1991 w rozmowach pokojowych w Madrycie, a zorganizował akcję sprowadzenia do Izraela tysięcy etiopskich Żydów (tzw. operacja Salomon). Gabinet Szamira postanowił także nie odpowiadać na niesprowokowane użycie przez reżim Saddama Husajna pocisków Scud przeciwko Izraelowi podczas pierwszej wojny w Zatoce Perskiej.

Porażka wyborcza i odejście

Po wyborach w 1992 przestał być premierem (został nim Icchak Rabin z Partii Pracy), a w marcu 1993 zrezygnował z partyjnego przywództwa. W 1996 zrezygnował z członkostwa w Knesecie. Przez pewien czas był krytykiem Beniamina Netanjahu, jako jego zdaniem niezdecydowanego co do kierunku polityki względem Arabów. Później zniknął z izraelskiego życia publicznego.

W 2004 jego rodzina zażądała utworzenia specjalnego funduszu państwowego na jego hospitalizację. Urzędnicy państwowi orzekli jednak, iż na ten cel powinna starczyć rządowa emerytura wypłacana Szamirowi.

Śmierć

Szamir zmarł 30 czerwca 2012 w domu opieki w Tel Awiwie, gdzie spędził kilka ostatnich lat. Przyczyną śmierci była choroba Alzheimera, na którą cierpiał od połowy lat 90. Pogrzeb państwowy odbył się 2 lipca 2012 na Górze Herzla w Jerozolimie. Został pochowany obok swojej żony, Szulamit, która zmarła rok wcześniej.

Życie prywatne

Od 1944 był żonaty z Szulamit (1923–2011), ich syn Ja’ir również pełnił funkcje ministerialne.

Bibliografia

• Icchak Szamir (ang.) – profil na stronie Knesetu.
• Joel Brinkley: THE STUBBORN STRENGTH OF YITZHAK SHAMIR. The New York Times, 1988-08-21. [dostęp 2015-05-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Biografia Szamira na Zionism and Israel Information Center