Ina Benita

Ina Benita, właściwie Ina Scudder, de domo Inna Florow-Bułhak (ur. 1 marca 1912 w Kijowie, zm. 9 września 1984 w Mechanicsburgu) – polska aktorka teatralna i filmowa, określana pierwszą femme fatale polskiego kina lat międzywojennych.

Ina Benita

Ina Benita, 1939
Imię i nazwisko	Inna Florow-Bułhak Ina Scudder
Data i miejsce urodzenia	1 marca 1912 Kijów
Data i miejsce śmierci	9 września 1984 Mechanicsburg, Pensylwania
Zawód	aktorka
Współmałżonek	Gieorgij Tiesławski (1931–1933; rozwód) Stanisław Lipiński (1938−1945/1974) Hans Georg Pasch (1945; śmierć) Lloyd Fraser Scudder (1954–1964; śmierć)
Lata aktywności	1931–ok. 1950

Ina Benita w filmie Ludzie Wisły (1938)

Życiorys

Urodziła się 1 marca 1912 w Kijowie (ówcześnie na terytorium Imperium Rosyjskiego), jako Inna Florow-Bułhak. Była córką Mikołaja Florow-Bułhaka (ur. w 1875 w Symferopolu na Krymie – zm. w sierpniu 1944 w Warszawie) i Heleny z domu Jeszczenko (ur. w 1880 w Kijowie – zm. w 1920 w Warszawie); rodzice byli wyznania prawosławnego. W 1920, wskutek ofensywy bolszewickiej w czasie wojny domowej w Rosji, rodzina aktorki przyjechała do Polski.

Benita ukończyła paryską szkołę Sacré-Cœur, a także Kursy Wokalno-Dramatyczne Heleny Józefy Hryniewieckiej w Warszawie. Zadebiutowała 29 sierpnia 1931 w warszawskim teatrzyku „Nowy Ananas”, w programie Raj bez mężczyzn. Występowała także w „Morskim Oku” i kabarecie „Femina”. W 1932 debiutowała w filmie Ryszarda Biskego pt. Puszcza, w którym grała rolę młodej dziedziczki – Reni. Od tej pory poświęciła się głównie karierze filmowej. Od 1937 była związana ze stołecznymi teatrami rewiowymi. Grała m.in. w „Cyruliku Warszawskim” (1937), „Teatrze Malickiej” (1938) i „Wielkiej Rewii” (1938–1939), a od wiosny 1939 w „Ali Babie”.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej Benita występowała w jawnych teatrach („Komedia”, „Niebieski Motyl”, „Miniatury”). Współpracowała z kontrwywiadem ZWZ-AK, w którym na zlecenie Romana Niewiarowicza rozpracowywała Niemców i współpracujących z nimi polskich aktorów. Jej działania poskutkowały m.in. uwolnieniem kuzyna Franciszka Brodniewicza z Pawiaka i Zbigniewa Sawana z Auschwitz.

Scena z filmu Przybłęda (1933). Od prawej: Zygmunt Chmielewski (Wójt), Ina Benita (Maryjka), Feliks Żukowski (Dmetro).

Według świadectw znajomych artystki, Benita związała się wówczas z Austriakiem Ottonem Haverem, oficerem Wehrmachtu, z którym wyjechała do Wiednia, a po powrocie oboje zostali oskarżeni o Rassenschande. Za związek z Polką oficer miał zostać wysłany na front wschodni, a aktorkę jakoby z tego powodu uwięziono na Pawiaku. Imię i nazwisko „Otto Haver” nie figuruje jednak ani w księgach adresowych miasta Wiednia, ani w rejestrach oficerów Wehrmachtu. Z meldunków ZWZ–AK wynika zaś, że od jesieni 1942 do marca 1943 Benita była związana lub zaprzyjaźniona z Gerhardem Ludwigiem Manzlem, kierownikiem referatu Presse, a następnie Musik und Theater w Wydziale Propagandy. W marcu 1943, za zwalnianie polskich więźniów przy pośrednictwie aktorki, Manzel został karnie wysłany na front wschodni, lecz udało mu się zbiec i powrócić do Warszawy.

Wiosną 1943 Ina Benita związała się z Hansem Georgiem Paschem – niemieckim działaczem podziemia, opozycyjnym wobec polityki nazistowskiej, który pomagał Polakom i Żydom (zob. Zagłada Żydów). Na początku 1944 oboje zostali aresztowani i osadzeni na Pawiaku, najprawdopodobniej w związku ze swoją działalnością konspiracyjną. 7 kwietnia 1944, na żeńskim oddziale Pawiaka – Serbii, artystka urodziła syna Tadeusza Michała, którego ojcem był Pasch. Mężczyzna potwierdził później ojcostwo stosownym dokumentem z 21 czerwca 1945. Aktorka została zwolniona z więzienia 31 lipca 1944, w przeddzień wybuchu powstania warszawskiego. W Polsce po raz ostatni widziano ją podczas powstania warszawskiego, gdy schodziła do kanałów razem z czteromiesięcznym dzieckiem.

Przez wiele lat dalsze losy Benity nie były znane. Najczęściej przyjmowano, że zginęła razem z synem w kanałach lub doszła nimi do Śródmieścia i tam, we wrześniu, straciła życie podczas bombardowania. Informacje o jej śmierci były kwestionowane przez środowiska aktorskie, które zakładały, że uciekła z kraju – nie były jednak w stanie tego udowodnić.

Po II wojnie światowej

Ina Benita i inni członkowie ekipy filmowej na planie filmu Gehenna, 1938

Z dokumentów udostępnionych w listopadzie 2018 przez rodzinę Paschów wynikło, że pod koniec wojny (w kwietniu 1945) aktorka wyjechała razem z synem i Hansem Georgiem Paschem do zachodnioniemieckiej miejscowości Hohegeiß, w powiecie Goslar w Dolnej Saksonii. W czerwcu 1945 wyszła za niego za mąż, a po ślubie przyjęła nazwisko małżonka. Para miała jeszcze jedno dziecko – córkę Ritę Annę (urodzoną 28 lipca 1945), która prawdopodobnie zmarła trzy dni po narodzinach. Synami Hansa Georga Pascha z poprzedniego małżeństwa, a zarazem przyrodnimi braćmi Tadeusza i Rity (dzieci z Iną Benitą), byli Ingo Paš, minister w pierwszym demokratycznym rządzie Słowenii (1990–1992) i jego brat bliźniak Boris Pasch, dyplomata słoweński w Berlinie, urodzeni w 1941. 15 listopada 1945 mąż Benity został zamordowany, wobec czego latem 1946 aktorka zdecydowała się opuścić Hohegeiß wraz z synem.

Zgodnie z informacjami udostępnionymi w lutym 2019 przez rodzinę Scudderów z USA, Benita przeniosła się wówczas do Francji. Mieszkała w Nicei i Cannes, gdzie pracowała jako tancerka i śpiewaczka w barach oraz nocnych klubach. Z uwagi na trudną sytuację finansową w 1949 oddała syna Tadeusza na wychowanie do szkoły klasztornej – przypuszczalnie do Sacré-Cœur, w której spędziła swoją młodość. W tym samym czasie poznała Amerykanina Lloyda Frasera Scuddera, przedstawiciela służby cywilnej w United States Air Force, któremu 25 lipca 1950 w Nicei urodziła syna, Johna. W 1951 Scudder został, razem ze swoim oddziałem, wezwany do Maroka Francuskiego, co wpłynęło na poprawę sytuacji finansowej aktorki, wobec czego w 1952 odebrała Tadeusza ze szkoły klasztornej. Rok później wyjechała razem z dziećmi do Lloyda, który mieszkał wówczas w Algierii Francuskiej. W obliczu wybuchu wojny algierskiej (1954–1962), nowo założona rodzina przeniosła się do Maroka. 10 lipca 1954 Ina Benita wzięła ślub z Lloydem Scudderem w Casablance. W grudniu 1959, na żądanie króla Muhammada V, amerykańskie wojska były zmuszone opuścić Maroko, wobec czego 10 czerwca 1960 Scudderowie wyjechali do Stanów Zjednoczonych.

Ina Benita, już jako Ina Scudder, mieszkała kolejno w Albuquerque w Nowym Meksyku, Dayton w Ohio i ostatecznie w Middletown (w hrabstwie Dauphin w stanie Pensylwania). 1 czerwca 1964 Lloyd Scudder zmarł z powodu nowotworu. Po jego śmierci aktorka pracowała jako sprzątaczka, a także zajmowała się malowaniem obrazów. W 1972 dom rodziny Scudderów został zalany i uszkodzony przez huragan Agnes. Benita zmarła 9 września 1984 w Mechanicsburgu w hrabstwie Cumberland (Pensylwania) na raka płuc (była nałogową palaczką papierosów). Jest pochowana na cmentarzu w Middletown.

Dodatkowe informacje

• Ina Benita znała biegle cztery języki obce: angielski, francuski, niemiecki i rosyjski, a rozumiała też włoski i hiszpański.
• W 1939, na letnim (ostatnim) Balu Mody w Hotelu Europejskim w Warszawie, specjalnie dla niej utworzono kategorię „królowa seksapilu”.
• We wrześniu 2010 w miesięczniku „Bluszcz” ukazał się fikcyjny wywiad z aktorką, który przeprowadził Marcin Szczygielski.
• W 2017 r. Poczta Polska wyemitowała zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską upamiętniający Inę Benitę znaczek pocztowy o nominale 2,60 zł należący do serii „Ludzie kina i teatru”.
• 28 marca 2018 w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu miała miejsce premiera sztuki Marii Marcinkiewicz-Górnej i Piotra Rowickiego Kolaboranci, w której występuje postać aktorki
• W 2022 Jacek Papis zrealizował film dokumentalny o losach aktorki pt. Ina Benita. Dwa życia.

Filmografia

• 1932 – Puszcza jako Renia
• 1933 – Jego ekscelencja subiekt jako Ania Porecka
• 1933 – Przybłęda jako Maryjka
• 1934 – Hanka jako Hanka Bereza
• 1935 – Dwie Joasie jako Flora, partnerka mecenasa Rostalskiego
• 1935 – Jaśnie pan szofer jako Hania, córka Pudłowicza
• 1937 – Trójka hultajska jako Inez
• 1938 – Gehenna jako Lorka, kuzynka
• 1938 – Ludzie Wisły jako Anna
• 1938 – Moi rodzice rozwodzą się jako Nina Kostówna
• 1938 – Serce matki jako Hanka
• 1939 – Doktór Murek jako Karolka
• 1939 – O czym się nie mówi... jako Mańka, córka Romanowej
• 1939 – Serce batiara
• 1939/1940 – Sportowiec mimo woli jako panna Lili Madecka
• 1939/1941 – Ja tu rządzę jako Joasia Kopytkiewiczówna, córka majstra szewskiego
• 1939/1946 – Czarne diamenty jako Irena la Rochelle

Źródło.

Bibliografia

• Piotr Gacek, Ina Benita. Za wcześnie na śmierć, Warszawa 2018 ISBN 978-83-658-5388-2.
• DominikaD. Kaszuba DominikaD., Ina, kochanica Austriaka [online], Onet.pl, lipiec 2011 .
• Marek Teler. Tajemnica z Rhumspringe. Nieznane powojenne losy Iny Benity. „Histmag.org”, listopad 2018. brak numeru strony
• Marek Teler. Ina Benita i jej długa droga do Ameryki. Nieznane powojenne losy słynnej aktorki. „Histmag.org”, kwiecień 2019. brak numeru strony
• Marek Teler, Zagadka Iny Benity. AK-torzy kontra kolaboranci, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2021 ISBN 978-83-11-16090-3.

Linki zewnętrzne

• Ina Benita w bazie IMDb (ang.)
• Ina Benita w bazie Filmweb
• Ina Benita w bazie filmpolski.pl
• Ina Benita, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Ina Benita na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Ina Benita na zdjęciach w bibliotece Polona