Wikipedia

Iris (1934)

francuski okręt podwodny

Iris (Q188) – francuski dwukadłubowy okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z sześciu zbudowanych jednostek typu Minerve. Okręt został zwodowany 23 września 1934 roku w stoczni Chantiers Dubigeon w Nantes, a w skład Marine nationale wszedł 15 września 1936 roku. Pełnił służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdował się pod kontrolą rządu Vichy. 27 listopada 1942 roku okręt uniknął samozatopienia w Tulonie, uciekając do Hiszpanii, gdzie został internowany. Po wojnie powrócił do Francji, a w lutym 1950 roku został sprzedany na złom.

Iris (Q188)
Ilustracja
Jednostka siostrzana „Iris” – „Junon”
Klasa

okręt podwodny

Typ

Minerve

Projekt

T2

Historia
Stocznia

Chantiers Dubigeon,
Nantes

Położenie stępki

1 lipca 1932

Wodowanie

23 września 1934

 Marine nationale
Wejście do służby

15 września 1936

Wycofanie ze służby

1 lutego 1950

Los okrętu

złomowany

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


662 tony
856 t

Długość

68,1 m

Szerokość

5,62 m

Zanurzenie

4,03 m

Zanurzenie testowe

80 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1800 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


14,5 węzła
9 w.

Zasięg

powierzchnia: 4000 Mm przy 10 w.
zanurzenie: 85 Mm przy 5 w.

Sensory
hydrofony
Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I)
9 torped
Wyrzutnie torpedowe

6 × 550 mm
3 × 400 mm

Załoga

42

Projekt i budowa edytuj

„Iris” zamówiona została w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1930 roku[1][2]. Oficjalny, sygnowany przez marynarkę projekt (o oznaczeniu T2), stworzony przez inż. Jeana-Jacquesa Roqueberta, stanowił ulepszenie 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé, uwzględniając też doświadczenia stoczni prywatnych przy budowie okrętów typów Argonaute, Diane i Orion[3][4]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg[3]. Na jednostkach powiększono też liczbę wyrzutni torped do dziewięciu, jednak bez możliwości zabierania torped zapasowych[4].

„Iris” zbudowana została w stoczni Chantiers Dubigeon w Nantes[4][5]. Stępkę okrętu położono 1 lipca 1932 roku[6][a], a zwodowany został 23 września 1934 roku[3][4].

Dane taktyczno-techniczne edytuj

„Iris” była średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[3]. Długość między pionami wynosiła 68,1 metra, szerokość 5,62 metra i zanurzenie 4,03 metra[4][5][b]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 662 tony, a w zanurzeniu 856 ton[3][4][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1800 KM[3][4]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14,5 węzła na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[3][4][d]. Zasięg wynosił 2500 Mm przy prędkości 13 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 85 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[3][1][e]. Zbiorniki paliwa mieściły 60 ton oleju napędowego[4][f]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[5].

Okręt wyposażony był w dziewięć wyrzutni torped: cztery stałe kalibru 550 mm na dziobie, dwie kalibru 550 mm na rufie oraz potrójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm[3][5]. Łącznie okręt przenosił dziewięć torped, w tym sześć kalibru 550 mm i trzy kalibru 400 mm[5]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[5].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy[1][3][g].

Służba edytuj

„Iris” weszła do służby w Marine nationale 15 września 1936 roku[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q188[5]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, będąc jednostką flagową 15. dywizjonu 5. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych w Tulonie (w skład którego wchodziły siostrzane okręty „Vénus”, „Pallas” i „Cérès”)[7]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kmdr ppor. (fr. capitaine de corvette) R.A.H.J. Mourral („Iris” przechodziła remont, który zakończył się 10 września)[7]. 18 listopada dowództwo okrętu objął kmdr ppor. R.D.M. Antoine[7].

22 lutego 1940 roku wszystkie okręty 15. dywizjonu dotarły na Martynikę, zastępując powracające do metropolii jednostki 8. dywizjonu („Agosta”, „Bévéziers”, „Ouessant” i „Sidi Ferruch”)[8]. 1 maja „Iris”, „Vénus”, „Pallas” i „Cérès” wyruszyły w drogę powrotną, 31 maja przechodząc przez Cieśninę Gibraltarską i docierając 3 czerwca do Tulonu[8][9]. W czerwcu 1940 roku okręt był jednostką flagową 15. dywizjonu w Tulonie, a jego dowódcą był nadal kmdr ppor. Antoine[10][11]. 10 czerwca, po wypowiedzeniu wojny przez Włochy jednostka opuściła bazę, udając się na patrol na Morze Tyrreńskie (wraz z „Vénus”, „Pallas” i „Archimède”)[12][13]. 14 czerwca cztery okręty podwodne patrolowały wody nieopodal Savony, gotowe do wzajemnego wsparcia[12]. 22 czerwca, w dniu zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami, „Iris” stacjonowała w Hyères[14]. W listopadzie 1940 roku rozbrojona „Iris” znajdowała się w Tulonie w składzie 4. grupy okrętów podwodnych (wraz z „Vénus”, „Pallas” i „Cérès”) pod kontrolą rządu Vichy[15].

6 lutego 1941 roku „Iris”, „Vénus”, „Pallas” i „Cérès” wyszły z Tulonu i 9 lutego dopłynęły do Oranu, skąd dwa dni później w eskorcie uzbrojonego trawlera „La Havraise” udały się w rejs do Casablanki, docierając do portu docelowego 13 lutego[16].

Później „Iris” znalazła się w Tulonie. 27 listopada 1942 roku, podczas ataku Niemców na tę bazę, jednostka stacjonowała w basenie Maurillon[17][18]. Ponieważ na pokładzie nie było dowódcy, rozkaz odbicia od nabrzeża i ucieczki wydał jego zastępca, kpt. mar. Dege[17][18]. Uciekające z portu okręty podwodne (prócz „Iris” były to „Vénus”, „Marsouin”, „Casabianca” i „Le Glorieux”) stały się celem ataku bombowców Ju 88[17][18]. Mimo otwarcia ognia przeciwlotniczego przez okręty podwodne „Iris” w wyniku nalotu doznała uszkodzeń[17][19]. Załodze udało się jednak doprowadzić okręt do pobliskiej Barcelony, gdzie wobec braku paliwa i niemożliwych do usunięcia uszkodzeń „Iris” została internowana[17][20]. Później jednostkę przeholowano do Kartageny, gdzie doczekała końca działań wojennych[17][20].

W 1945 roku okręt otrzymał nowy numer taktyczny – S05[5]. Jednostka została sprzedana na złom 1 lutego 1950 roku[4][6].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 i Gogin 2020 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w styczniu 1932 roku.
  2. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 podaje, że zanurzenie wynosiło 3,66 metra.
  3. ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 540 podaje wyporność nawodną 597 ton, a podwodną 844 tony, McMurtrie 1937 ↓, s. 208 podaje wyporność 597/809 ton, zaś McMurtrie 1941 ↓, s. 193 – 597/825 ton.
  4. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 podaje, że okręt na powierzchni rozwijał prędkość 14,29 węzła, zaś w zanurzeniu 9,3 węzła.
  5. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że zasięg nawodny wynosił 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów, zaś podwodny 78 Mm przy prędkości 5 węzłów.
  6. ↑ Gogin 2020 ↓ podaje, że okręt zabierał 51 ton paliwa.
  7. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że załoga okrętu liczyła 48 osób.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84.
  2. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Fontenoy 2007 ↓, s. 192.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 275.
  5. ↑ a b c d e f g h Gogin 2020 ↓.
  6. ↑ a b c Helgason 2020 ↓.
  7. ↑ a b c Kindell 1939a ↓.
  8. ↑ a b Kindell 1939b ↓.
  9. ↑ Kindell 1940a ↓.
  10. ↑ Kindell 1940b ↓.
  11. ↑ Franz 2016 ↓, s. 225.
  12. ↑ a b Kindell 1940c ↓.
  13. ↑ Rohwer 1940 ↓.
  14. ↑ Kindell 1940d ↓.
  15. ↑ Kindell 1940e ↓.
  16. ↑ Kindell 1941a ↓.
  17. ↑ a b c d e f Perepeczko 2014 ↓, s. 394.
  18. ↑ a b c Franz 2017 ↓, s. 73.
  19. ↑ Franz 2017 ↓, s. 73-74.
  20. ↑ a b Franz 2017 ↓, s. 74.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Iris_(1934)&oldid=71727719”