Iroha
Iroha (いろは) – japoński poemat pochodzący z epoki Heian[1]. Pierwszy znany zapis poematu pochodzi z 1079[1]. Poemat jest pangramem zawierającym każdy znak kana tylko jeden raz[1]. Kolejność znaków kana oznaczających poszczególne sylaby poematu używane są w Japonii jako odpowiednik kolejności alfabetycznej (w transliteracji: i, ro, ha, ni, ho itd).
PoematEdytuj
以呂波耳本部止
千利奴流乎和加
餘多連曽津祢那
良牟有為能於久
耶万計不己衣天
阿佐伎喩女美之
恵比毛勢須
| Archaiczne | Współczesne | Kolejność | Tłumaczenia | ||
|---|---|---|---|---|---|
| hiragana | transliteracja | kanji i hiragana | wymowa | wartość liczbowa | |
| いろはにほへと | Iro ha nihoheto | 色は匂へど | Iro wa nioedo | 1 - 7 | Nawet kwitnące kwiaty |
| ちりぬるを | Chirinuru wo | 散りぬるを | Chirinuru wo | 8 - 12 | W końcu stracą swe płatki |
| わかよたれそ | Wa ka yo tare so | 我が世誰ぞ | Wa ga yo dare zo | 13 - 18 | Kto na tym świecie |
| つねならむ | Tsune naramu | 常ならん | Tsune naran | 19 - 23 | Pozostaje niezmienny? |
| うゐのおくやま | Uwi no okuyama | 有為の奥山 | Ui no okuyama | 24 - 30 | Głebokie góry próżności |
| けふこえて | Kefu koete | 今日越えて | Kyō koete | 31 - 35 | Przekraczamy je dzisiaj |
| あさきゆめみし | Asaki yume mishi | 浅き夢見じ | Asaki yume miji | 36 - 42 | Nie zobaczymy płytkich marzeń |
| ゑひもせす | Wehi mo sesu | 酔ひもせず | Ei mo sezu. | 43 - 47 | Nie zostaniemy zwiedzeni |
Angielskie tłumaczenie profesora Ryuichiego Abe[1]:
- Although its scent still lingers on
- the form of a flower has scattered away
- For whom will the glory
- of this world remain unchanged?
- Arriving today at the yonder side
- of the deep mountains of evanescent existence
- We shall never allow ourselves to drift away
- intoxicated, in the world of shallow dreams.
Według współczesnego badacza Komatsu Hideo, ostatnie ułożone razem sylaby z każdej linii oryginalnego wiersza (止加那久天之須), układają się w ukryte zdanie toka [=toga] nakute shisu (咎無くて死す) oznaczające „umrzeć bez grzechu/umrzeć bez czynienia zła”[1]. Hideo sugeruje, że jest to eulogia na cześć japońskiego mnicha Kūkai[1].
ZnaczenieEdytuj
Iroha zawiera każdy znak kana (z wyjątkiem ん [-n] który był wówczas pisany jako む „mu”) i używana jest, współcześnie w mniejszym stopniu niż historycznie, do oznaczania kolejności. Współcześnie w taki sposób oznaczane są fotele w teatrach, pola gry Go w zapisie kifu, numery klas w pociągach Japan Railways Group (I - I klasa, Ro - II klasa, Ha - III klasa), a także (w katakanie) nuty:
| Nazwa solmizacyjna | do | re | mi | fa | so | la | si |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Język japoński | イ (i) | ロ (ro) | ハ (ha) | ニ (ni) | ホ (ho) | ヘ (he) | ト (to) |
Samo słowo iroha używane jest w Japonii w znaczeniu „abecadła”, a także do określenia czegoś podstawowego, co musi być znane, wyuczone.
Kolejność iroha używana była historycznie do oznaczania broni w Armii i Marynarce japońskiej. Na przykład wielkie, oceaniczne okręty podwodne nosiły oznaczenie „I”, mniejsze, przybrzeżne okręty podwodne miały oznaczenie „Ro”, a okręty szkolne i przestarzałe oznaczane były znakiem „Ha”.
Kolejne znaki iroha używane były do oznaczania kolejnych typów i modeli broni. Na przykład pierwszy czołg średni nosił oznaczenie wz. 89 I-Go („wz. 89” odnosi się do roku wejścia do służby według kalendarza japońskiego 2589 - 1929 według kalendarza gregoriańskiego, „I” oznacza „pierwszy”, a „Go” [号] to numer). Podobnie oznaczana była stroń strzelecka projektowana i produkowana w japońskich arsenałach państwowych[2].
System iroha używany był także, choć niekonsekwentnie, do oznaczania tajnych projektów japońskich wunderwaffe z okresu II wojny światowej. Na przykład, pierwszy japoński tajny projekt, odpowiednik niemieckiego goliata nosił oznaczenie I-Go (Numer 1, Broń A), drugi Ro-Go (Numer 2, Broń B), itd[3]. System oznaczeń tajnych broni nie był konsekwentny, na przykład bomba balonowa fu-go nie była trzydziestą druga bronią tego typ, w tym przypadku „Fu” pochodziło od słowa fūsen („balon”)[3].
PrzypisyEdytuj
BibliografiaEdytuj
- Ryūichi Abe: The Weaving of Mantra : Kūkai and the Construction of Esoteric Buddhist Discourse. New York: Columbia University Press, 1999. ISBN 0-231-11286-6.
- Fred L. Honeycutt, F. Patt Anthony: Military Rifles of Japan, 1897–1945. Palm Beach Gardens, Fla.: Julin Books, 1996. ISBN 978-0-9623208-7-3.
- Robert C. Mikesh: Japan's World War II Balloon Bomb Attacks on North America. Washington: Smithsionia Institution Press, 1973.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Iroha Uta いろは歌 (ang.). thejapanesepage.com. [dostęp 2013-09-18].