Iroha

Iroha (いろは) - japoński poemat pochodzący z epoki Heian. Pierwszy znany zapis poematu pochodzi z 1079. Poemat jest pangramem zawierającym każdy znak kana tylko jeden raz.

Spis treści

Poemat

以呂波耳本部止

千利奴流乎和加
餘多連曽津祢那
良牟有為能於久
耶万計不己衣天
阿佐伎喩女美之
恵比毛勢須

Archaiczne		Współczesne		Kolejność	Tłumaczenia
hiragana	transliteracja	kanji i hiragana	wymowa	wartość liczbowa
いろはにほへと	Iro ha nihoheto	色は匂へど	Iro wa nioedo	1 - 7	Nawet kwitnące kwiaty
ちりぬるを	Chirinuru wo	散りぬるを	Chirinuru wo	8 - 12	W końcu stracą swe płatki
わかよたれそ	Wa ka yo tare so	我が世誰ぞ	Wa ga yo dare zo	13 - 18	Kto na tym świecie
つねならむ	Tsune naramu	常ならん	Tsune naran	19 - 23	Pozostaje niezmienny?
うゐのおくやま	Uwi no okuyama	有為の奥山	Ui no okuyama	24 - 30	Głebokie góry próżności
けふこえて	Kefu koete	今日越えて	Kyō koete	31 - 35	Przekraczamy je dzisiaj
あさきゆめみし	Asaki yume mishi	浅き夢見じ	Asaki yume miji	36 - 42	Nie zobaczymy płytkich marzeń
ゑひもせす	Wehi mo sesu	酔ひもせず	Ei mo sezu.	43 - 47	Nie zostaniemy zwiedzeni

Angielskie tłumaczenie profesora Ryuichiego Abe:

Although its scent still lingers on

the form of a flower has scattered away

For whom will the glory

of this world remain unchanged?

Arriving today at the yonder side

of the deep mountains of evanescent existence

We shall never allow ourselves to drift away

intoxicated, in the world of shallow dreams.

Według współczesnego badacza Komatsu Hideo, ostatnie ułożone razem sylaby z każdej linii oryginalnego wiersza (止加那久天之須), układają się w ukryte zdanie toka [=toga] nakute shisu (咎無くて死す) oznaczające „umrzeć bez grzechu/umrzeć bez czynienia zła”. Hideo sugeruje, że jest to eulogia na cześć japońskiego mnicha Kūkai.

Znaczenie

Iroha zawiera każdy znak kana (z wyjątkiem ん [-n] który był wówczas pisany jako む „mu”) i używana jest, współcześnie w mniejszym stopniu niż historycznie, do oznaczania kolejności. Współcześnie w taki sposób oznaczane są fotele w teatrach, pola gry Go w zapisie kifu, numery klas w pociągach Japan Railways Group (I - I klasa, Ro - II klasa, Ha - III klasa), a także (w katakanie) nuty:

Nuty

Nazwa solmizacyjna	do	re	mi	fa	so	la	si
Język japoński	イ (i)	ロ (ro)	ハ (ha)	ニ (ni)	ホ (ho)	ヘ (he)	ト (to)

Samo słowo iroha używane jest w Japonii w znaczeniu „abecadła”, a także do określenia czegoś podstawowego, co musi być znane, wyuczone.

Kolejność iroha używana była historycznie do oznaczania broni w Armii i Marynarce japońskiej. Na przykład wielkie, oceaniczne okręty podwodne nosiły oznaczenie „I”, mniejsze, przybrzeżne okręty podwodne miały oznaczenie „Ro”, a okręty szkolne i przestarzałe oznaczane były znakiem „Ha”.

Kolejne znaki iroha używane były do oznaczania kolejnych typów i modeli broni. Na przykład pierwszy czołg średni nosił oznaczenie wz. 89 I-Go („wz. 89” odnosi się do roku wejścia do służy według kalendarza japońskiego 2589 - 1929 według kalendarza gregoriańskiego, „I” oznacza „pierwszy”, a „Go” [号] to numer). Podobnie oznaczana była stroń strzelecka projektowana i produkowana w japońskich arsenałach państwowych.

System iroha używany był także, choć niekonsekwentnie, do oznaczania tajnych projektów japońskich wunderwaffe z okresu II wojny światowej. Na przykład, pierwszy japoński tajny projekt, odpowiednik niemieckiego goliata nosił oznaczenie I-Go (Numer 1, Broń A), drugi Ro-Go (Numer 2, Broń B), itd. System oznaczeń tajnych broni nie był konsekwentny, na przykład bomba balonowa fu-go nie była trzydziestą druga bronią tego typ, w tym przypadku „Fu” pochodziło od słowa fūsen („balon”).

Bibliografia

• Ryūichi Abe: The Weaving of Mantra : Kūkai and the Construction of Esoteric Buddhist Discourse. New York: Columbia University Press, 1999. ISBN 0-231-11286-6.
• Fred L. Honeycutt, F. Patt Anthony: Military Rifles of Japan, 1897–1945. Palm Beach Gardens, Fla.: Julin Books, 1996. ISBN 978-0-9623208-7-3.
• Robert C. Mikesh: Japan's World War II Balloon Bomb Attacks on North America. Washington: Smithsionia Institution Press, 1973.

Linki zewnętrzne

• Iroha Uta いろは歌 (ang.). thejapanesepage.com. [dostęp 2013-09-18].