Iuliu Maniu

Premier Rumunii

Iuliu Maniu (ur. 8 stycznia 1873 w Pericei, zm. 5 lutego 1953 w Syhocie) – rumuński działacz narodowy z Siedmiogrodu, organizator rumuńskiego ruchu ludowego, jeden z najważniejszych rumuńskich polityków okresu międzywojennego. Przewodniczący Partii Narodowo-Chłopskiej (rum. Partidul Național-ȚărănescPNT), trzykrotnie sprawował funkcję premiera (w latach 1928–1930, w 1930 roku i w latach 1932–1933).

Iuliu Maniu
Ilustracja
Iuliu Maniu (1929)
Data i miejsce urodzenia

8 stycznia 1873
Pericei

Data i miejsce śmierci

5 lutego 1953
Syhot

Premier Królestwa Rumunii
Okres

od 20 października 1932
do 14 stycznia 1933

Przynależność polityczna

Partia Narodowo-Chłopska

Poprzednik

Alexandru Vaida-Voievod

Następca

Alexandru Vaida-Voievod

Premier Królestwa Rumunii
Okres

od 13 czerwca 1930
do 10 października 1930

Przynależność polityczna

Partia Narodowo-Chłopska

Poprzednik

Gheorghe Mironescu

Następca

Gheorghe Mironescu

Minister finansów Królestwa Rumunii
Okres

od 26 października 1929
do 14 listopada 1929

Przynależność polityczna

Partia Narodowo-Chłopska

Poprzednik

Mihai Popovici

Następca

Virgil Madgearu

Premier Królestwa Rumunii
Okres

od 10 listopada 1928
do 7 czerwca 1930

Przynależność polityczna

Partia Narodowo-Chłopska

Poprzednik

Vintilă Brătianu

Następca

Gheorghe Mironescu

Życiorys edytuj

Z końcem I wojny światowej, w październiku 1918 r., wraz z T. Mihalim zorganizował w Siedmiogrodzie Centralną Radę Narodową Rumuńską, która uzyskała szerokie poparcie rumuńskiego społeczeństwa. Wyłoniona z Rady piętnastoosobowa Rada Rządząca z I. Maniu na czele uchwaliła w ciągu 1919 r. szereg aktów organizujących życie w Siedmiogrodzie, w tym dekrety o reformie rolnej, o nacjonalizacji uniwersytetu w Klużu i in. Wraz z A. Vaidą-Voievodem kierował umiarkowaną, burżuazyjno-demokratyczną Narodową Partią Siedmiogrodu, która w 1926 r. wraz z bardziej lewicową Partią Chłopską utworzyła dynamicznie działające stronnictwo „narodowo-chłopskie”. W wyborach parlamentarnych z tegoż roku ta nowa Partia Narodowo-Chłopska stała się trzecią siłą polityczną w kraju, uzyskując 28% głosów. Przeciwstawiające się opcji liberalnej, w maju 1928 r. Maniu zwołał do Alba Iulia ogromną manifestację chłopską obliczaną na 100–200 tys. uczestników, która o mało co nie przerodziła w rozruchy antyrządowe. Doprowadziło to w listopadzie tegoż roku do ustąpienia Vintilă Brătianu i zwycięstwa „țărănistów”.

Okres sprawowania funkcji premiera przez I. Maniu przypadł na trudne lata wybuchu światowego kryzysu gospodarczego. Przyniósł on pewne złagodzenie centralizmu państwowego (reforma administracyjna) i ogólnych stosunków politycznych w kraju, chociaż w 1929 r. rząd Maniu krwawo stłumił strajki robotnicze w zagłębiu górniczym Lupeni, gdzie padło ok. 100 zabitych i rannych. Szukając poparcia dla swej polityki wśród obcych kapitalistów, musiał Maniu poczynić szereg ustępstw na ich korzyść, jednak nie chciał się zgodzić na objęcie tronu przez księcia Karola. Gdy Karol przybył jednak w czerwcu 1930 r. do Bukaresztu i objął panowanie jako Karol II, Maniu ustąpił z rządu. Kierowanie nim powierzono mu jeszcze raz, na krótko na przełomie 1932 i 1933 r. W tym czasie zaznaczyła się u niego wyraźny spadek radykalizmu społecznego i wzrost tendencji nacjonalistycznych, co przed grudniowymi wyborami do parlamentu w 1937 r. zaowocowało nawet zawarciem częściowego porozumienia wyborczego z jawnie faszyzującą Żelazną Gwardią.

W czasie II wojny światowej, w momencie przejścia Rumunii na stronę aliantów wszedł jako przedstawiciel swojej partii w skład nowego rządu, powołanego przez króla Michała I 23 sierpnia 1944 r. W grudniu 1945 r. wszedł również do zreorganizowanego rządu Petru Grozy, który 6 lutego następnego roku został uznany przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. W 1947 r., po odgórnym rozwiązaniu Partii Narodowo-Chłopskiej, został aresztowany przez władze komunistyczne i w listopadzie skazany na dożywocie w procesie pokazowym. Zmarł w wyznaczonym mu zamiast więzienia (ze względu na wiek) miejscu odosobnienia Sighet.