Józefów nad Wisłą
Józefów nad Wisłą (do końca 2003 Józefów) – miasto położone w województwie lubelskim, w powiecie opolskim, w gminie Józefów nad Wisłą[3], której władz jest siedzibą. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Józefów nad Wisłą liczył 920 mieszkańców[2].
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
![]() Pałac w Józefowie nad Wisłą | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
1687–1870; 2018 | ||||
Burmistrz |
Paweł Grabek | ||||
Powierzchnia |
3,65[1] km² | ||||
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
81 | ||||
Kod pocztowy |
24-340 | ||||
Tablice rejestracyjne |
LOP | ||||
Plan miasta![]() | |||||
Położenie na mapie gminy Józefów nad Wisłą ![]() | |||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie powiatu opolskiego ![]() | |||||
![]() | |||||
TERC (TERYT) |
0612024 | ||||
SIMC |
0382036 | ||||
Urząd miejski ul. Opolska 33 F24-340 Józefów nad Wisłą | |||||
Strona internetowa |


Józefów uzyskał lokację miejską w 1688 roku, zdegradowany w 1869 roku[4]. Odzyskał status miasta z dniem 1 stycznia 2018[5].
Miejscowość położona jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Rybitwy.
Przez Józefów nad Wisłą przebiega droga wojewódzka nr 824.
Historia
edytujXVII wiek
edytujJózefów został założony w 1687 roku przez kasztelana krakowskiego Andrzeja Potockiego na gruntach wsi Kolczyn jako miasto na prawie magdeburskim. Nazwa pochodzi od imienia jednego z synów kasztelana. Miasto otrzymało przywileje zatwierdzone przez króla Jana III Sobieskiego: organizowania targów w niedziele i czwartki (czwartkowe targi są tradycją do dziś) oraz dużych jarmarków pięć razy w roku. Mieszczanie józefowscy otrzymali także prawo wyrobu wódki i piwa.
W 1691 roku założyciel miasta ufundował niewielką drewnianą świątynię pw. Bożego Ciała, klasztor zakonu bernardynów i szpital dla ubogich.
XVIII wiek
edytujDzięki zlokalizowanej tu przeprawie przez Wisłę oraz przebiegającemu tędy traktowi wrocławskiemu w XVIII wieku, Józefów był znacznym ośrodkiem handlowym i siedzibą komory celnej. Miał w tym okresie 172 domy i trzy murowane bramy: Lubelską, Zamojską i Chruślińską. Przywileje lokacyjne Józefowa równouprawniały osiedlanie się w nim przedstawicieli różnych narodowości. Z możliwości tej skorzystali Żydzi, którzy pod koniec XVIII wieku stanowili większość mieszkańców miasta. W 1729 r. kościół wraz z konwiktem doszczętnie strawił pożar, jednak wkrótce przystąpiono do budowy nowego kościoła murowanego.
W czasie zaboru austriackiego administracyjna ranga Józefowa na krótko wzrosła, gdyż miasto stało się siedzibą cyrkułu o zasięgu większym niż wcześniejszy powiat opolski.
XIX wiek
edytujW połowie XIX wieku w Józefowie było 31 budynków murowanych i 13 drewnianych, a wśród budowli wyróżniał się jednopiętrowy ratusz z charakterystyczną wieżą, który nie zachował się jednak do dzisiejszych czasów. Centrum miasta zajmował rynek i 10 ulic i funkcjonowała tu szkoła utrzymywana ze składek mieszkańców i właścicieli miasta. Wprowadzone przez zaborców bariery celne osłabiły handel, a liczba mieszkańców Józefowa spadła, w związku z czym miasto podupadło. Po kasacie zakonu w 1864 roku w zabudowaniach poklasztornych znalazły siedzibę szkoła elementarna i poczta. Represje po klęsce powstania styczniowego doprowadziły do utraty praw miejskich w 1870 roku[6].
XX wiek
edytujW 1915 roku miasto zostało spalone przez uciekające wojska rosyjskie. Spłonął też wtedy ratusz, kościół i drewniana zabudowa. W okresie międzywojennym miejscowość została częściowo odbudowana, jednak utraciła swoje zabytkowe cechy. Odbudowę świątyni przeprowadzono w 1917 roku (wówczas obniżono wieże kościelne, na których spłonęły hełmy)[7].
W czasie II wojny światowej znów uległo niemal całkowitemu zniszczeniu. Żydowscy mieszkańcy zostali wysiedleni i zgładzeni przez okupanta niemieckiego. W okresie powojennym Józefów był siedzibą gromady, a od 1973 jest siedzibą gminy.
XXI wiek
edytuj1 stycznia 2004 roku na wniosek mieszkańców i Rady Gminy w Józefowie Rada Ministrów zmieniła nazwę siedziby gminy z „Józefów” na „Józefów nad Wisłą”.
1 stycznia 2018 roku Józefów nad Wisłą odzyskał prawa miejskie po 150 latach[8].
Oświata
edytujW skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących wchodzą:
- Przedszkole Samorządowe im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A
- Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A
Zabytki i pamiątki przeszłości
edytuj- Kościół pw. Bożego Ciała z 1730 roku w stylu barokowym – ufundowany przez syna zmarłego fundatora, Józefa Potockiego. Świątynia konsekrowana 14 września 1743 r. przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego jest budynkiem jednonawowym na planie prostokąta z dwiema wieżami, skierowanym fasadą na wschód, z wyodrębnioną kryptą przeznaczoną na miejsce pochówku bernardynów. W 2 poł. XVIII w. wybudowano przy kościele kaplicę św. Tekli (później św. Marii Magdaleny), Kościół zniszczony został w wyniku działań I wojny światowej, a w pełni jego odbudowę zakończono przed 1927 rokiem, wykorzystując m.in. przeznaczone kilka lat wcześniej przez Departament Sztuki środki finansowe. Podczas II wojny światowej w 1944 r. świątynia spłonęła.
- Dzwonnica kościelna z 1787 roku przylegająca do muru otaczającego cmentarz przykościelny.
- Klasztor bernardynów z 1730 roku w stylu barokowym wzniesiony razem z kościołem. Dwupiętrowy, założony został symetrycznie, ujmując w podkowę prezbiterium świątyni. Zakonnicy dysponowali wówczas jedenastoma celami mieszkalnymi oraz pokojem gościnnym, refektarzem, kuchnią, spiżarnią i pomieszczeniem dla chorych[9].
- zespół pałacowo-parkowy hr. Rostworowskich z XIX wieku
- zabytkowy układ miejski z charakterystycznym układem ulic
- żydowski dom modlitwy
- cmentarz żydowski
Miasta partnerskie
edytujLudzie związani z Józefowem nad Wisłą
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22.
- ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36–37.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
- ↑ Postanowienie z 6 (18) marca 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97).
- ↑ STRATY I ZNISZCZENIA PONIESIONE W ZABYTKACH NIERUCHOMYCH W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (W JEGO AKTUALNYCH GRANICACH) – PDF Darmowe pobieranie [online], docplayer.pl [dostęp 2019-12-17] .
- ↑ Józefów nad Wisłą znów będzie miastem [online], kurierlubelski.pl [dostęp 2017-08-03] .
- ↑ http://www.wkz.lublin.pl/images/stories/SKARBY%202014%20.pdf.
Linki zewnętrzne
edytuj- Józefów (nad Wisłą), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 609 .