Józef Bilewski
Józef Bilewski[a], do 1938 Baran[3] (ur. 4 marca 1899 w Racławówce, zm. 16 lub 17 kwietnia 1940 w Katyniu[4]) – polski lekkoatleta, olimpijczyk, kapitan artylerii Wojska Polskiego, mistrz Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą[5], ofiara zbrodni katyńskiej.
| |
 kapitan artylerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 marca 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1917–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
kierownik oddziału cywilnego |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
    
| |
| |||||||||||||
| Data i miejsce urodzenia | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||||||||||||
| Informacje klubowe | |||||||||||||
| Klub | |||||||||||||
| Dorobek medalowy | |||||||||||||
| |||||||||||||
Rodzina
edytujBył synem Tomasza Barana i Zofii z domu Gubernat[6]. Miał trzech braci (Jana, Antoniego i Stanisława) oraz trzy siostry (Zofię, Marię i Annę). Wszyscy byli uzdolnieni sportowo[7]. Jego żoną była Halina Maria z Witosławskich[5].
Służba wojskowa
edytujW czasie I wojny światowej (od marca 1917 do 2 listopada 1918) służył w cesarskiej i królewskiej Armii. Początkowo w 17 pułku piechoty, a następnie w 56 pułku artylerii ciężkiej. W 1918 ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy w Ołomuńcu[7].
W listopadzie tego roku wstąpił na ochotnika do Wojska Polskiego[7]. Podczas wojny polsko-ukraińskiej w szeregach Pułku Piechoty Ziemi Rzeszowskiej wziął udział w obronie Lwowa. Po zakończeniu wojny z bolszewikami został przeniesiony do 6 pułku artylerii ciężkiej we Lwowie. Od 1 sierpnia 1920 do 15 lutego 1921 ukończył II kurs zawodowy w Szkole Podchorążych Artylerii w Poznaniu, jednocześnie będąc instruktorem sportowym. Awansowany do stopnia podporucznika z dniem 1 marca 1921, pozostał w szkole. Po rozwiązaniu Szkoły Podchorążych Artylerii w grudniu 1921 i przeniesieniu jej kadry do nowo utworzonego Obozu Szkolnego Artylerii w Toruniu, pełnił tam również funkcję instruktora sportowego. W 1922 uzyskał maturę w Gimnazjum Klasycznym i Realnym w Toruniu i przeniesienie do 5 pułku artylerii polowej we Lwowie na stanowisko dowódcy baterii[1]. Na stopień porucznika awansował ze starszeństwem z 1 czerwca 1921[8]. W 1924 pełnił służbę w Centrum Wyszkolenia Strzeleckiego Piechoty (Centralnej Szkole Strzelniczej). W latach 1925–1926 był słuchaczem kursu w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportów w Poznaniu. Po ukończeniu kursu kierował wychowaniem fizycznym w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. W kwietniu 1928 został przeniesiony do kadry oficerów artylerii z równoczesnym przydziałem do Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu na stanowisko dowódcy kompanii szermierczej[9]. W następnym roku został przeniesiony do nowo powstałego Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, gdzie w 1932 ukończył kursy, a następnie pracował tam jako wykładowca lekkoatletyki i gier sportowych, zaś również w 1932 ukończył kurs gimnastycznych BRUKHLA w Ollerup (Dania). Ponadto wykładał na Wydziale Mechanicznym Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. E. Wawelberga i S. Rotwanda. Na stopień kapitana awansował ze starszeństwem z 1 stycznia 1932[10]. W marcu 1939 pełnił służbę w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie na stanowisku kierownika oddziału cywilnego[11].
Wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym 24 sierpnia 1939 zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym udał się do Włodzimierza Wołyńskiego. Po wybuchu II wojny światowej 1939 i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, 20 września w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej[12]. Najpierw trafił do obozu przejściowego w Szepetówce, a stamtąd do obozu jenieckiego w Kozielsku[5]. 15 kwietnia 1940 przekazano go do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[13]. 16 lub 17 kwietnia 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Katyniu i tam pogrzebany[13] w bezimiennej mogile zbiorowej, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[14][15].
W Lesie Katyńskim prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[16]. W 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 1856[17][18][5]. Przy zwłokach Józefa Bilewskiego zostały odnalezione: legitymacja oficerska[19], karta szczepień, wizytówki oraz fotografie[20]. Figuruje na liście wywózkowej 029/1 z kwietnia 1940[5].
Kariera sportowa
edytujBył zawodnikiem Resovii[21], sekcji lekkoatletycznej Pogoni Lwów, AZS Poznań i CWKS Legia Warszawa. Został dwukrotnym złotym medalistą mistrzostw Polski w pchnięciu kulą (1922 i 1926) i w rzucie dyskiem (1926, 1927 i 1929) oraz szesnastokrotnym rekordzistą Polski w obu dyscyplinach. W 1928 uczestniczył w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie[5]. Zajął 18 miejsce (41,77 m) w rzucie dyskiem[21]. Cztery lata później był kierownikiem polskiej grupy lekkoatletycznej na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles. W kierowanej przez niego grupie znalazło się dwoje mistrzów olimpijskich: Stanisława Walasiewicz i Janusz Kusociński[21][12]. Po zakończeniu czynnej kariery sportowej rozpoczął pracę trenerską i sędziowską[6]. Był działaczem Polskiego Związku Lekkiej Atletyki i Polskiego Związku Olimpijskiego. Publikował artykuły w „Przeglądzie Sportowym” i był współautorem podręczników sportowych[5][7].
Upamiętnienie
edytuj
Został upamiętniony symboliczną inskrypcją na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Pobitno w Rzeszowie[22].
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień majora[23][24][25]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[26][27][28].
24 kwietnia 2008, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, przy Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie, na którym mecze rozgrywa KP Legia Warszawa, został zasadzony Dąb Pamięci, honorujący Józefa Bilewskiego[29].
Józefowi Bilewskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010)[30].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Srebrny Krzyż Zasługi (1931)[10]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[31]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[31]
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę[31]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[31]
- Odznaka Honorowa „Orlęta”[5]
Zobacz też
edytuj- Mistrzostwa Polski seniorów w lekkiej atletyce 1922
- polscy olimpijczycy
- Polska na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1928
- Polska na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1932
- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- obozy NKWD dla jeńców polskich
- ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
- Światowy Dzień Pamięci Ofiar Katynia
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 723.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 169, 452.
- ↑ Kapitan Józef Bilewski (do 1938 Baran). [online], katyn.ipn.gov.pl [dostęp 2024-12-07] (pol.).
- ↑ Olympians Who Were Killed or Missing in Action or Died as a Result of War [online], SR/Olimpic Sports [dostęp 2022-05-21] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-17] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 37.
- ↑ a b Józef Baran-Bilewski (1899-1940) [online], Polski Komitet Olimpijski, 24 czerwca 2020 [dostęp 2024-12-07] (pol.).
- ↑ a b c d Józef Baran-Bilewski - Sportowcy dla Niepodległej [online], sportowcydlaniepodleglej.pl [dostęp 2024-12-07].
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 830.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 146.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 169.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 452.
- ↑ a b Józef Baran-Bilewski. Opiekun złotych medalistów, ofiara Katynia - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2024-12-07] (pol.).
- ↑ a b Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 169.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-06-27] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2024-11-17] (pol.).
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-07-12].
- ↑ Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 217 [dostęp 2024-12-07] (niem.).
- ↑ Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (42 (328)), pbc.uw.edu.pl, 16 października 1948, s. 4 [dostęp 2024-12-07] (pol.).
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 28. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ a b c Andrzej Jucewicz, Włodzimierz Stępiński: Chwała olimpijczykom, 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1968, s. 32–34. OCLC 61559795.
- ↑ Józef Baran Bilewski. grobonet.erzeszow.pl. [dostęp 2023-05-06].
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 27 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Dęby katyńskie na Legii. legia.net, 24 kwietnia 2008. [dostęp 2014-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 lipca 2014)].
- ↑ Epitafia Katyńskie - Józef Baran-Bilewski (napisy dla niesłyszących). Epitafia Katyńskie 2020-10-29. [dostęp 2024-12-07].
- ↑ a b c d Na podstawie fotografii.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 21–22, R. 9 Z. 2 (18) / 2000.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Janusz Karwat, Centralna Szkoła Wojskowa Gimnastyki i Sportów w Poznaniu 1921-1929, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 2 (144), Warszawa 1993, s. 31–52.
- Helena Malanowska. Pro memoria. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3/4 (133/134), 1990. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.