Józef Figna
Józef Figna (ur. 16 marca 1886 w Trzanowicach Dolnych, zm. 1 sierpnia 1949 w Krakowie) – polski nauczyciel i wykładowca akademicki, oficer piechoty, kawaler Orderu Virtuti Militari, działacz sportowy, publicysta i bibliofil.
| Data i miejsce urodzenia |
16 marca 1886 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 sierpnia 1949 |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel, |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w 1886 roku w Trzanowicach Dolnych na Śląsku Cieszyńskim. Był synem Andrzeja Figny, rolnika[1]. Już jako uczeń gimnazjum działał w polskim ruchu kulturalnym na Śląsku Cieszyńskim zakładając m.in. biblioteki i czytelnie ludowe[2].
Był zaangażowany w tworzenie polskiego sportu. W 1906 roku był jednym ze współzałożycieli, a następnie wieloletnim działaczem Klubu Sportowego „Cracovia”. W 1907 roku odbył roczną służbę w armii austro-węgierskiej jako ochotnik w Śląsko-Morawskim Pułku Piechoty Nr 100 w Krakowie. Na stopień chorążego został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1909, a na stopień podporucznika ze starszeństwem z 1 stycznia 1913 w korpusie oficerów rezerwy piechoty.
Ukończył studia germanistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim[2]. Od 1908 roku pracował jako profesor Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie[2].
W czasie I wojny światowej został wcielony do armii austro-węgierskiej. Od 1914 roku był podporucznikiem rezerwy 100 pułku piechoty.
Jako oficer w cieszyńskim garnizonie brał udział w przewrocie wojskowym w Cieszynie w nocy z 31 października na 1 listopada 1918 roku. Od 1 listopada 1918 roku służył w Wojsku Polskim. W styczniu 1919 roku wziął udział w wojnie polsko-czechosłowackiej, w czasie której był osobistym adiutantem dowódcy sił polskich, brygadiera Franciszka Latinika[3]. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austriacko-węgierskiej. Pełnił wówczas służbę w Dowództwie 7 Dywizji Piechoty[4]. W czasie służby w Dowództwie Okręgu Generalnego w Krakowie działał także na rzecz wsparcia powstań śląskich. Został zwolniony ze służby 25 października 1921 roku[1].
Po zakończeniu I wojny światowej powrócił do pracy w krakowskim Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego, gdzie był zatrudniony aż do 1939 roku. Zorganizował Szkolny Klub Sportowy i jako pierwszy zaczął prowadzić międzyszkolne zawody sportowe[2]. Zaangażował się w tworzenie sekcji lekkoatletycznej Cracovii. Od 1927 roku był wykładowcą teorii wychowania fizycznego w Studium Wychowana Fizycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego[1]. W latach 20. był też jednym z założycieli Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie[2]. W 1933 roku obronił pracę doktorską[2].
W okresie międzywojennym był kapitanem rezerwy z przydziałem do 3 Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”[5].
Od 23 września 1938 był członkiem Krakowskiego Ochotniczego Korpusu Zaolziańskiego.
W czasie II wojny światowej przebywał w Krakowie, gdzie współpracował z polskim podziemiem. Był redaktorem konspiracyjnego Dziennika Polskiego. Po zakończeniu wojny powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie pełnił funkcję wicedyrektora Studium Wychowania Fizycznego.
Figna był bibliofilem i na przestrzeni lat zgromadził obszerny zbiór książek. Jego biblioteka dotycząca wychowania fizycznego i sportu liczyła ponad trzy tysiące pięćset pozycji pisanych w różnych językach oraz komplety wszystkich polskich czasopism sportowych. Figna posiadał również duży zbiór konspiracyjnych druków polskich z lat 1939–1945[2].
Zmarł 1 sierpnia 1949 roku w Krakowie.
Po jego śmierci księgozbiór poświęcony sportowi zakupiły, za pośrednictwem krakowskich antykwariatów, biblioteki: Akademii Wychowania Fizycznego (trzy tysiące woluminów) oraz Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego (pięćset woluminów). Druki pochodzące z okresu okupacji zostały sprzedane do Warszawy[2].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6969 (17 maja 1922)[6]
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 7 listopada 1929[7], 12 czerwca 1946[8])
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Krzyż za Obronę Śląska Cieszyńskiego II klasy (2 października 1919)[9]
- Krzyż Plebiscytowy Górnośląski
Opracowano na podstawie materiału źródłowego[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Józef Figna. Cieszyńscy bohaterowie, 6 września 2018. [dostęp 2019-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 lutego 2019)].
- ↑ a b c d e f g h Krystyna Nowak-Wolna: Figna Józef (1886–1949). W: Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Słowackiej. T. 2. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2014, s. 117–118.
- ↑ August Grodzicki. Wywiad "Dziennika Zachodniego" z generałem Latinikiem. „Dziennik Zachodni”. 130, s. 1, 26 czerwca 1945.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920 roku, s. 768.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 8, 912.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 15 lipca 1922 roku, s. 495.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 264, poz. 615 „za zasługi na polu przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego”.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 140, poz. 260 „za zasługi położone w walce z okupantem i udział w pracach konspiracyjnych w okresie okupacji”.
- ↑ Franciszek Latinik: Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919. Cieszyn: 1934, s. 141.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Kazimierz Toporowicz. Słownik biograficzny wychowania fizycznego i sportu. Józef Figna. „Wychowanie Fizyczne i Sport”. 3, s. 87–89, 1968.
- Irena Treichel (red.): Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa i in.: 1972, s. 220.
- Józef Golec, Stefania Bojda: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej. T. 2. Cieszyn: 1995, s. 51–52.