Józef Hauke-Bosak
Józef Ludwik Hauke pseud. Bosak od rodzinnego herbu Bosak (ur. 7 marca?/19 marca 1834 w Petersburgu, zm. 21 stycznia 1871 pod Dijon) – hrabia, generał broni, dowódca sił zbrojnych województw krakowskiego i sandomierskiego w powstaniu styczniowym, uczestnik wojny francusko-pruskiej (1870-1871)[1][2].
 Józef Hauke-Bosak | |
| generał | |
| Data i miejsce urodzenia |
19 marca 1834 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 stycznia 1871 |
| Przebieg służby | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Rodzina Hauków – van der Haacken, Hauck – powoływała się na pochodzenie flamandzkie. Do Polski przybyła w 1782 przez Moguncję i Drezno. Ojciec Józefa, Józef Hauke (1790–1837), urodzony już w Polsce, był kapitanem w wojsku Księstwa Warszawskiego i potem generałem wojska rosyjskiego, a stryj Maurycy Hauke był generałem napoleońskim, wsławionym obroną Zamościa w 1813 roku. Zginął pierwszego dnia powstania listopadowego jako wierny cesarzowi. Drugi stryj, Ludwik August (1779–1851) był dyrektorem górnictwa w Królestwie Polskim. Maurycy, Ludwik August i Józef otrzymali w 1826 w Królestwie Polskim Indygenat, a później tytułu hrabiowskiego. Był powinowatym cesarza Aleksandra II; stryjeczna siostra Julia Hauke ks. Battenberg była morganatyczną żoną Aleksandra von Hessen-Darmstadt, brata cesarzowej.
Józef Hauke zaczął edukację w carskim Korpusie kadetów, następnie w Korpusie Paziów i zwieńczył ją ukończeniem Wyższej Akademii Wojskowej. W 1855 został oficerem ordynansowym cesarza Aleksandra II. W 1859 przeniósł się do służby czynnej. Brał udział w walkach na Kaukazie z niedobitkami wojsk Szamila, w których się dosłużył dwóch krzyży (w tym Orderu św. Stanisława II klasy z mieczami) i złotej szabli za waleczność 3 sierpnia 1861[3].
W 1862 został awansowany na pułkownika. Manifestacje patriotyczne w 1861 i 1862 były dla niego wstrząsem. Podał się do dymisji, zamiast której dostał roczny urlop z armii carskiej. W styczniu 1863, kiedy wybuchło powstanie ponownie złożył dymisję, tym razem przyjętą.
Był bliskim współpracownikiem Romualda Traugutta i dowódcą tworzonego II korpusu, naczelnikiem oddziałów powstańczych województw krakowskiego i sandomierskiego oraz kaliskiego.
Wprowadzał w życie dekrety uwłaszczeniowe, przez co pozyskiwał chłopów. Jego oddziały zwyciężyły w kilku potyczkach z Rosjanami, lecz zostały rozbite w wyniku bitwy opatowskiej (21 lutego 1864).
Po powstaniu udał się na emigrację. W 1867 r. przybył do Szwajcarii i zamieszkał w Carouge koło Genewy. Brał tu czynny udział w życiu polskiej emigracji i w kilku stowarzyszeniach międzynarodowych. W latach 1867-1868 wraz z Ludwikiem Bulewskim działał w Ognisku Republikańskim Polskim. Należał do "Koła Racjonalistów". Był członkiem stałego komitetu nawiązującej do idei Giuseppe Mazzini'ego Ligi Pokoju i Wolności. Przy okazji kongresu tej organizacji w Genewie wydał broszurę pt. "La paix ou la guerre" (Pokój czy wojna), w której bronił praw Polaków i innych narodów do prowadzenia wojny sprawiedliwej, zwalczając jednocześnie koncepcje pokoju za wszelką cenę[4].
Wierny tym ideom brał udział po stronie Francji w wojnie francusko-pruskiej, w stopniu pułkownika, a następnie generała brygady, dowodząc brygadą, wchodzącą w skład Armii Wogezów, dowodzonej przez Giuseppe Garibaldiego (inne dwie brygady korpusu dowodzone były przez Menottiego i Ricciottiego Garibaldich. Zginął pod Dijon. Jedyny syn z małżeństwa z Marią Elżbietą Kaczanowską (ur. 1834, zmarła w Cannes) Maurycy Józef (1870-1950), dyrektor gazowni w Cannes, spędził całe życie we Francji, a zmarł w Lozannie[4]; żonaty z Margaret Tscharner, potomstwa nie pozostawił i na nim wygasła hrabiowska gałąź Hauków pochodząca od generała Józefa (starszego).
Grób generała znajduje się na cmentarzu w Carouge. Na białym pomniku wyryty jest polski napis: Hrabia Józef Hauke-Bosak ur. w Petersburgu19.III.1834 r., Generał Naczelny w Województwie Krakowskim, Sandomierskim i Kaliskim podczas powstania 1863-1864 roku walczył za niepodległość Polski. Poległ pod Diżonem 21.01.1871 r., walcząc za Rzeczpospolitą w Armii Wogezskiej[4].
Żona i syn generała zostali później pochowani w tym samym grobie, co przypomina osobny napis na pomniku[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Stefan Kieniewicz: Hauke Józef Ludwik, pseud. Bosak (1834–1871). [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IX/1960-1961 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2018-11-21].
- ↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 7.
- ↑ Eligiusz Kozłowski: General Józef Hauke-Bosak 1834-1871. Warszawa: MON, 1973, s. 30-32.
- ↑ a b c d Jan Zieliński: Nasza Szwajcaria. Przewodnik śladami Polaków, Oficyna Wydawnicza RYTM, Muzeum Polskie w Rapperswilu, Warszawa 1999, ISBN 83-87893-21-8, s. 46
Bibliografia, linki edytuj
- Stefan Kieniewicz: Hauke Józef Ludwik, pseud. Bosak (1834–1871). [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IX/1960-1961 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. s. 305-307. [dostęp 2018-11-21].
- Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Warszawa 1989
- Postępowe tradycje oręża polskiego. Warszawa: MON, 1986.
- List gończy za generałem Józefem Hauke-Bosakiem z 17/29 V 1864 roku. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-08)]. w: dziedzictwo.polska.pl
- Gen. Józef Hauke Bosak – tablica pamiątkowa w: powstanie1863.zsi.kielce.pl