Wikipedia

Józef Mager

Józef Mager (ur. 18 lutego 1902 w Lasku[1], zm. 5 października 1955 w Lesznie) – przedwojenny działacz chrześcijańsko-narodowy, społecznik, po wojnie polityk PPS, w latach 1945–1946 burmistrz Słubic[2].

Józef Mager
"
Data i miejsce urodzenia

18 lutego 1902
Lasek

Data i miejsce śmierci

5 października 1955
Leszno

Burmistrz Słubic
Okres

od 1 września 1945
do 26 maja 1946

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna

Poprzednik

Władysław Pawlak

Następca

Stanisław Twardowski

Życiorys edytuj

1.    Dom rodzinny

Ojciec, Jan Mager (1864-1939) był potomkiem poznańskich Bambrów i gospodarował na 15 ha ziemi w Lasku. Był aktywnym społecznie gospodarzem. Inicjował tworzenie Kółka Rolniczego,  działał w Katolickim Towarzystwie Przemysłowym, przewodniczył Radzie Parafialnej przy kościele w Wirach, członek dozoru szkolnego. Podczas Powstania Wielkopolskiego był dowódcą miejscowej Straży Obywatelskiej[potrzebny przypis].

Matka, Marianna z Jarzębowskich (1865-1935), wychowała ośmioro dzieci. Działała w Towarzystwie Wzajemnego Pouczania się i Opieki nad Dziećmi „Warta”, które m.in. prowadziło tajne nauczanie języka polskiego w zaborze pruskim[3]. Obdarzona niezaprzeczalnym talentem oratorskim domagała się – m.in. na wiecach kobiet polskich zwoływanych przez „Wartę” – prawa dzieci do języka polskiego. Obydwoje byli postaciami nietuzinkowymi prezentującymi głęboko patriotyczne i obywatelskie postawy[potrzebny przypis].

Dwaj starsi bracia, Stanisław Andrzej (1888-1915) i Stefan (1896-1917) polegli podczas I Wojny Światowej służąc w wojsku niemieckim. Trzeci z braci, Jan (1895-1952), był właścicielem dobrze prosperującego warsztatu mechanicznego w Kościanie i radnym miejskim[4], podczas okupacji niemieckiej więziony w Forcie VII w Poznaniu i we Wronkach[5]. Siostry, Helena Kazimiera (1893-1969) i Weronika (1900-1983), po zamążpójściu mieszkały na wsi. Podczas okupacji niemieckiej ich obydwie rodziny: Błoszyków i Kaczmarków, zostały wysiedlone do Generalnej Guberni. Dwaj młodsi bracia, byli profesorami jęz. obcych w szkołach średnich: Czesław (1905-1945) w Krotoszynie[6], a Edward (1907-1975) w Grodzisku Wlkp. (a po wojnie w Turku[7])[potrzebny przypis].

2.    Działalność przed 1939 r.

Józef Mager był wśród pierwszych 21 absolwentów pierwszego rocznika 1921 Państwowego Seminarium Nauczycielskiego w Koźminie Wlkp.[8] i podjął pracę w szkole w Toniszewie w pow. wągrowieckim. Wkrótce został przeniesiony do Łopienna na posadę kierownika szkoły  powszechnej[9]. Tamże zaangażował się w działalność w Chrześcijańsko-Narodowym Stronnictwie Rolniczym (Ch-N.S.R.) jako okręgowy sekretarz generalny[10]. W 1924 pojął za żonę Pelagię Duszyńską (1902-1974), córkę gospodarza z pobliskiego Dobiejewa[potrzebny przypis].

Na skutek podjętych przezeń działań dyscyplinujących młodzież szkolną, skonfliktował się z miejscową ludnością i w rezultacie został przeniesiony do szkoły w Jankówku k. Gniezna[11]. Działał w Stowarzyszeniu Chrześcijańsko-Narodowym Nauczycieli Szkół Powszechnych, był prezesem Koła w Gnieźnie. Był prezesem powiatowym Związku Młodzieży Ludowej, zorganizował Ochotniczą Straż Pożarną w gminie Jankowo Dolne, działał w Związku Strzeleckim i Związku Rezerwistów[12]. Kandydował z listy Katolickiej Unii Ziem Zachodnich w wyborach do Sejmu RP w 1928 roku[13]. Prowadzone przezeń Kroniki szkolne są nie tylko wiernym odbiciem życia szkoły, lecz także opisem środowiska wiejskiego i zdarzeń towarzyszących budowaniu Niepodległej Polski, na dodatek ich autor nie wahał się przed wyrażaniem własnych opinii i komentarzy. Na rok przed wybuchem II Wojny Światowej został przeniesiony do szkoły powszechnej III stopnia w Miłosławiu w pow. wrzesińskim[potrzebny przypis].

3.    Działalność po roku 1939

Podczas okupacji niemieckiej Józef Mager pracował w przejętym przez Niemców majątku w Gutowie k. Wrześni. W lutym 1941 r. został aresztowany[14] przez Gestapo pod zarzutem „patriotycznego uświadamiania młodzieży i pracy konspiracyjnej, a następnie zarzucono mu zdradę stanu i antyniemiecką działalność przed wojną”. W poznańskim więzieniu Fort VII przebywał do lipca 1941 r., skąd został zwolniony za wstawiennictwem niemieckiego zarządcy majątku w Gutowie. Zgłosił się wraz z rodziną na roboty przymusowe do Niemiec, gdzie pracował w fabryce chemicznej koncernu IG Farben w Premnitz (powiat Havelland w Brandenburgii)[potrzebny przypis].

Po zakończeniu II wojny światowej 19 maja 1945 przybył do Słubic[2]. Był jednym z pionierów słubickiej oświaty obok Józefa Rozłuskiego, Stanisławy Bojarowej i Eugenii Degórskiej. Organizował i kierował (do 1948 r.) szkołą podstawową w Słubicach[potrzebny przypis].

Członek PPS, współorganizator jej struktur na terenie Słubic i obwodu rypińskiego (rzepińskiego) z siedzibą w Słubicach. Podczas kadencji Józefa Magera jako przewodniczącego MRN w Słubicach doszło do przekazania na rzecz parafii katolickiej poniemieckiego domu Bractwa Kurkowego[15] (jest to kościół pod wezwaniem NMP Królowej Polski). Od kwietnia 1946 r. przewodniczył Radzie Parafialnej, w której skład wchodzili Edward Bąk, Stefan Chmielewski, Józef Karasek i Piotr Marganiec[potrzebny przypis].

Podczas oczyszczania partii z „elementu ideowo obcego” Józef Mager został we wrześniu 1947 r. odwołany ze stanowiska przewodniczącego Powiatowego Komitetu PPS, a po roku wykluczony z partii[16]. Utracił też pracę w szkole i na utrzymanie rodziny zaczął zarabiać jako magazynier w Gminnej Spółdzielni Budownictwa Miejskiego w Słubicach[potrzebny przypis].

Jednocześnie był zmuszony walczyć o swe dobre imię, gdyż w kwietniu 1947 roku oskarżony został przed prokuratorem o maltretowanie, jako starszy celi, współwięźniów w czasie pobytu w Forcie VII w Poznaniu[17]. Podczas rozprawy przed Sądem Okręgowym w Poznaniu[14] stawiło się 28 września 1948 r. piętnastu świadków obrony, którzy „zeznali, że Mager zachowywał się zupełnie poprawnie w stosunku do współwięźniów, a nawet, o ile to było w jego mocy, z narażeniem własnego życia był ich obrońcą. Organizował on w swojej celi potajemne pogadanki patriotyczne i religijne, a ponadto przy pomocy przebywających w tej celi księży, również krótkie nabożeństwa. Mager jako nauczyciel, co wyraźnie podkreślali świadkowie, dbał o podniesienie opinii więźnia – Polaka i swoim postępowaniem przyczynił się do podtrzymania powagi zawodu nauczycielskiego.” Rezultatem procesu, podczas którego bronił się samodzielnie, było uniewinnienie Józefa Magera[18], lecz mimo to wraz z rodziną (pięcioro dzieci) zmuszony był opuścić Słubice i wyjechał do Wielkopolski[potrzebny przypis].

We wrześniu 1951 roku Józef Mager objął stanowisko kierownika siedmioklasowej szkoły podstawowej w Gościejewicach[19] w powiecie rawickim. Do szkoły uczęszczało średnio ponad osiemdziesięcioro dzieci, a uczyło ich - obok kierownika - dwoje nauczycieli: pani Jadwiga Pietrowska i pan Adolf Kolibabka. Józef Mager był wychowawcą klas VI i VII, uczył w wymiarze 32 godz. tygodniowo. Działał w ścisłej współpracy z Komitetem Rodzicielskim w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, jakie stwarzała zwłaszcza młodzież ze starszych klas. W szkole powstała drużyna harcerska, szkolne Koło Odbudowy Warszawy, Szkolna Kasa Oszczędności. Efektem pracy dzieci szkolnych na rzecz miejscowego PGR oraz akcji zbiórki złomu były środki na wyposażenie w sprzęt i pomoce naukowe[potrzebny przypis].

Działalność społeczna Józefa Magera wykraczała poza teren szkoły. Był zastępcą komendanta Ochotniczej Straży Pożarnej w Gościejewicach, a  w gminie Bojanowo reprezentował środowisko nauczycielskie[20] na posiedzeniach Gminnej Rady Narodowej i brał udział w kampanii wyborczej do Sejmu w 1952 r. Wiosną 1955 r. wobec gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia był leczony w szpitalach w Poniecu, a potem w Lesznie, gdzie zmarł. Spoczywa na leszczyńskim cmentarzu parafialnym[potrzebny przypis].

Przypisy edytuj

 
  1. ↑ obecnie część Lubonia
  2. ↑ a b Roland Semik: Józef Mager - nauczyciel, burmistrz i zasłużony społecznik. [dostęp 8 marca 2012]
  3. ↑ Dionizja Wawrzykowska-Wierciochowa, Kobiety wielkopolskie w działalności narodowej, społecznej i wyzwoleńczej (1788-1919), MBP im. Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1975
  4. ↑ Gazeta Polska nr 29 z dnia 2.2.1939
  5. ↑ Dokument z archiwum rodzinnego p. Doroty Motyl
  6. ↑ Artykuł prof. Czesława Magera „W setną rocznicę założenia gimnazjum krotoszyńskiego”, Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 95 z dnia 25.11.1936 r.
  7. ↑ 100 lat Liceum Ogólnokształcącego w Turku, red. Wanda Grzeszkiewicz, Turek 2012
  8. ↑ Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Koźminie. Sprawozdanie za czas 1919-27. Poznań 1927
  9. ↑ Kronika szkoły w Łopiennie 1887-1938, Archiwum Państwowe w Poznaniu (AAP) sygn. 53/875/0/57/223
  10. ↑ Gazeta Wągrowiecka, nr 100 z dnia 2.12.1923 r.
  11. ↑ Kronika szkoły w Jankówku (kopia), Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Gnieźnie, sygn. 133/336
  12. ↑ Akta szkoły w Jankówku, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Gnieźnie, sygn. 133/336
  13. ↑ Włościanin: wielkopolski dziennik ludowy, nr 201 z dnia 9.2.1928 r.
  14. ↑ a b Sentencja wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28.9.1948 r., Archiwum Państwowe w Poznaniu sygn. 1765/1550
  15. ↑ Roland Semik, Historia parafii NMP Królowej Polski w Słubicach, strona [1] (dostęp 16.4.2021)
  16. ↑ Emilia Kramarzewska, Rola partii robotniczych w kształtowaniu się władzy ludowej w powiecie słubickim w latach 1945-1948, praca magisterska, UAM 1971
  17. ↑ Akt oskarżenia przeciwko Józefowi Magerowi, Karta informacyjna, Archiwum IPN, sygn. Po 003/67/1
  18. ↑ Głos Wielkopolski, nr 271 z dnia 2.10.1948
  19. ↑ Protokólarz Rady Pedagogicznej SP w Gościejewicach od 7.09.1945 do 30.01.1952, Archiwum Państwowe w Lesznie, sygn. 34/1001/0
  20. ↑ Wyciąg z uchwały Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Bojanowie z 15 stycznia 1953, Archiwum Państwowe w Lesznie, sygn. 58-62/331

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Mager&oldid=73154358”